Kitaplarla Tarih Yazmak: Fatih Külliyesi’ndeki I. Mahmud Kütüphanesi İçin Kitap İsimleriyle Söylenmiş Bir Tarih Manzumesi

Yıl 2020, Cilt: 25 Sayı: 25, 421 - 490, 30.12.2020

Göker İnan

Öz

Bu çalışmada Ahmed Hasîb Efendi’nin ö. 1166/1752 I. Mahmud Kütüphanesi için kaleme aldığı 52 beyitten oluşan tarih manzumesi incelenmiştir. Çalışmanın giriş kısmında Hasîb’in hayatı ve kütüphane ile ilgili bilgiler yer almaktadır. Kütüphane tarihi hakkında bilgi verilirken dönem kronikleri ve arşiv vesikalarından yararlanılmış ve literatürdeki bazı hatalı bilgiler tashih edilmiştir. Aynı zamanda başka şairlerin I. Mahmud Kütüphanesi için düşürdükleri tarihler de ele alınmış; bunlar arasında kütüphanenin açılışı olarak kabul edilen 1155/1742 senesinden farklı olanların ne anlama geldikleri gösterilmiştir. Manzumenin ayrıntılı olarak incelendiği ikinci bölümde ise Hasîb’in sürhle işaretlediği kelimeler, beyit sırasına göre madde başlıkları olarak düzenlenip teker teker açıklanmış, bunlarla atıf yaptığı eserler veya müellifler ortaya konulmaya çalışılmıştır. Ayrıca ıstılahî anlamıyla kullanıldığı düşünülenler de ilgili kısımlarda belirtilmiştir. Böylece kitaplar, müellif isimleri ve ıstılahlar ile kelime oyunları yaparak Sultan I. Mahmud’u 1730-1754 ve Sadrazam Hekimoğlu Ali Paşa’yı öven; beyitlerinde başta tevriye, ihâm, mübâlağa, teşbih, telmih olmak üzere çeşitli edebî sanatlardan yararlanan şairin, manzumesiyle kütüphane arasında ustaca bağlantı kurduğu belirlenmiştir. İşaretlenen kelimelerin alfabetik sıralanmasıyla oluşturulan eser tablosu ile de Hasib’in en fazla atıfta bulunduğu kaynakların kadılık mesleğine uygun olarak fıkıh sahasına ait eserler oldukları; fakat müderrislik yapmış, tarih ve edebiyat sahasında eserler kaleme almış yetkin bir ilim adamı oluşunu da aksettiren tefsir, hadis, Arap dili, tasavvuf ve edebiyat başta olmak üzere muhtelif sahalardan çeşitli eserlere de göndermeler yaptığı tespit edilmiştir. Makalenin sonunda ise manzumenin trankripsiyonlu metni yer almaktadır.

Anahtar Kelimeler

I. Mahmud Kütüphanesi, Hasîb, Hekimoğlu Ali Paşa, kitap, ebced

Making History with Books: A Historical Poem Said with Book Names for the Mahmud I Library in Fatih Complex

Öz

A historical poem consisting of 52 couplets written by Ahmed Hasib Efendi for Mahmud I Library is examined in this study. There is information about Hasib's life and the library in the introduction part of the article. Periodical chronicles and archive documents are used while giving information about the history of the library and some wrong data in the literature are corrected. Meanwhile dates specified by other poets for the Mahmud I Library are also discussed; the meanings of among those different from the year 1155/1742 which is accepted as the opening of the library are shown. In the main chapter where the poem is examined in detail, the words marked by Hasîb with red-ink surh has been arranged as titles in couplet order and explained one by one. The works or authors are tried to be revealed. Futhermore the ones that are thought to be used in the terminology are stated in the relevant sections. It is determined that the poet made use of various literary arts such as double-etendre, exaggeration, simile, reference in his couplets praising Sultan Mahmud I and Grand Vizier Hekimoğlu Ali Pasha by making equivoke with the names of the authors and terms, skillfully established a connection between his poem and the library. The sources to which Hasib mostly referred are works belonging to the field of fiqh in accordance with the qadi profession are determined with the work table generated by the alphabetical order of the marked words. However it is understood that he made references to various works from various fields, especially tafsir, hadith, Arabic language, Sufism and literature, which reflect his competent scholar aspect as a professor and writer working in the field of history and literature. This condition is noteworthy that an Ottoman scholar who lived in the 18th century has some clues about the world of books. Transcription of the text is given at the end of the article.

Anahtar Kelimeler

Mahmud I Library, Hasib, Hekimoğlu Ali Pasha, book, gematria

Kaynakça

• AFYONCU, Erhan 2013 , Tanzimat Öncesi Osmanlı Tarihi Araştırma Rehberi, İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
• AHMED, b. Ali b. Mesud 1323/1905 , Merâhu’l-Ervâh, İstanbul: Mahmud Bey Matbaası.
• AKPINAR, Ali 2011 , “Tefsîrü’l-Celâleyn”, DİA, XL, İstanbul: TDV Yayınları, 295.
• ALİ SÂFÎ, Fahreddin 1269/1852 , Reşehât-ı Aynü’l-Hayât, Çev. İbn Muhammed Şerîf el-Abbâsî, İstanbul: Emin Efendi Matbaası.
• ÂLİ, Gelibolulu Mustafa 1978 , Görgü ve Toplum Kuralları Üzerinde Ziyâfet Sofraları Mevâidü’n-nefâis fî kavâidi’l-mecâlis , Haz. Orhan Şaik Gökyay, İstanbul: Tercüman 1001 Temel Eser.
• ALP, Musa 2010 , “Arap Dilinde Telif Edilmiş ‘el-İfsâh’ Adlı Eserin Aidiyet Problemi, Kaynakları, İçeriği ve Değerlendirilmesi”, Adana: Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 10/2, 87-110.
• ALTAŞ, Rahime 2018 , Şeyhülislam Seyyit Feyzullah Efendi ve Fetâvâ-yı Feyziyye, Ankara: Araştırma Yayınları.
• ARSLAN, Emine 2017 , “Müeyyedzâde Abdurrahman Efendi’nin Fetva Mecmûası ve Kaynaklarının Değerlendirilmesi”, Sahn-ı Semân’dan Dârülfünûn’a Osmanlı’da İlim ve Fikir Dünyası, XVI. Yüzyıl, Ed. Ekrem Demirli vd., İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi Kültür
• ÂSIM EFENDİ, Mütercim 2013 , Kâmûsu’l-Muhît Tercümesi, I-VI, Haz. Mustafa Koç-Eyyüp Tanrıverdi, Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, İstanbul, 2013.
• ATAN, Ömer Faruk 2016 , “Hicrî VII. Yüzyıl Hanefî Fakihlerinden Burhânüşşerîa’nın Vikâye Adlı Eseri”, XXV/2, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 125-153.
• ATTAR, Feridüddin 2019 , Mantık Al-Tayr, Haz. Abdülbaki Gölpınarlı, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• AYDINER, Mesut 2003 , Mü’minzâde Seyyid Ahmed Hasîb Efendi Ravzatü’l Küberâ Tahlil ve Metin, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• AYNUR, Hatice 2014 , “I. Mahmûd’un ö. 1754 Kütüphaneleri ve Tarih Manzumeleri”, İsmail E. Erünsal’a Armağan, II, 681-734.
• AYTEKİN, Arif 1991 , “Bâbertî”, DİA, IV, İstanbul: TDV Yayınları, 377-378.
• BAKTIR, Mustafa 1995 , “Eşbâh ve Nezâir”, DİA, XI, İstanbul: TDV
• BAYDER, Osman 2015 , “Hâkim eş-Şehîd’in ‘el-Kâfî’ Adlı Eserindeki Faaliyeti Üzerine”, Bilimname, XXIX, Kayseri: Erciyes Üniversitesi, /2, 245-261.
• BENLİ, Mehmet Sami 2005 , “el-Mufassal”, DİA, XXX, İstanbul: TDV Yayınları, 368-369.
• BEYZÂVÎ, Kâdî 2014 , Tavâliʿü’l-Envâr min Metâilʿü’l-Enzâr, Haz. İlyas Çelebi-Mahmut Çınar, İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
• BİRGİVÎ 1253 , İm’ânü’l-Enzâr ale’l-Maksûd, İstanbul: Dârü’t-Tıbâati’l-Âmire.
• CÂMÎ, Molla Abdurrahman 1337 , Nefehâtü’l-Üns min Hadarâti’l-Kuds, Tsh. Mehdi Tevhidipûr, Tahran: Kitâbfürûş-i Mahmudî.
• CEBECİOĞLU, Ethem 2009 , Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü, İstanbul: Ağaç Kitabevi Yayınları.
• ÇELEBİ, İlyas 2010 , “Şiblî, Bedreddin”, DİA, XXXIX, İstanbul: TDV
• ÇELEBİ, İlyas 2012 , “Vefk”, DİA, XLII, İstanbul: TDV Yayınları, 605-607.
• ÇOLAK, Orhan 2003 , “İstanbul Kütüphanelerinde Bulunan Siyasetnâmeler Bibliyografyası”, TALİD Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi , C. I, S. 2, 339-378.
• ÇÖĞENLİ, M. Sadi 2006 , “Mutarrizî”, DİA, XXXI, İstanbul: TDV Yayınları, 377.
• DEMİR, Osman 2019 , “Mehâsin ve Mesâvî”, DİA, Ek-2, Ankara: TDV Yayınları, 215-216.
• DEMİRCİ, Selim 2014 , “Hatib et-Tebrizî ve Mişkâtü’l-Mesâbîh’i Üzerine”, Hadis Tetkikleri Dergisi, XII/2, 95-113.
• DEMİRLİ, Ekrem 2008 , “Sadreddin Konevî”, DİA, XXXV, İstanbul: TDV Yayınları, 420-425.
• DEMİRTAŞ, Funda 2009 , Celâl-zâde Mustafa Çelebi, Tabakâtü’l-Memâlik ve Derecâtü’l-Mesâlik, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• DURMUŞ, İsmail 2006 , “Muhtasar”, DİA, XXXI, İstanbul: TDV Yayınları, 57
• DURMUŞ, İsmail vd 2010 , “Tabakât”, DİA, XXXIX, İstanbul: TDV Yayınları, 290.
• DURMUŞ, İsmail 2013 , “Zeyil”, DİA, XLIV, İstanbul: TDV Yayınları, 339
• EL-AHSÎKESÎ, Hüsâmeddin 2005 , El-Müntehab fî Usûli’l-Mezheb, Thk. Ahmed Muhammed Nasır Abbas el-Avazi, Beyrut: Dârü’l- Medâri’l-İslâmî.
• EL-ASKALÂNÎ, İbn Hacer 1421/2000 , Netâicü’l-Efkâr fî Tahrîci Ehâdîsi’l Ezkâr, I-III, Thk. Hamdi Abdülmecid es-Selefi, Beyrut: Dâru İbn Kesîr.
• EL-BUHÂRÎ, Burhâneddin 2003 , El-Muhîtü’l-Burhânî fî Fıkhi’n-Nu’mânî, XI, Thk. Ahmed İzzû ed-Dımeşkî, Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî.
• EL-ENBÂRÎ, Kemâleddin 1967 , Nüzhetü’l-Elibbâ fî Tabakâti’l-Üdebâ, Thk. Muhammed Ebü’l-Fazl İbrahim, Kahire: Dâru Nehdati Mısr.
• EL-GAZZÂLÎ, Ahmed 1942 , Sevânih, Haz. Hellmut Ritter, İstanbul: Matbaa- i Maarif.
• EL-GAZZÂLÎ, Ahmed 2008 , Sevânihu’l-Uşşâk Aşıkların Halleri , Çev. Turan Koç, Mehmet Çetinkaya, Ankara: Hece Yayınları.
• EL-HÂRİZMÎ, Muhammed 1989 , Mefâtîhu’l-Ulûm, Thk. İbrahim el-Ebyârî, Beyrut: Dârü’l-Kitâbi’l-Arabî.
• EL-HİNDÎ, Müttakî 2019 , Kenzü’l-Ummâl, I-V, Çev. Hüseyin Yıldız vd., İstanbul: Ocak Yayıncılık.
• EL-İSFAHÂNÎ, Ebü's-Senâ Şemseddin Mahmûd 1305 , Metâliü’l-Enzâr alâ Tevâlii’l-Envâr, İstanbul: Şirket-i İlmiyye.
• EL-KÜBRÂ, Necmeddin 2009 , Fevâihu’l-Cemâl ve Fevâtihu’l-Celâl, Thk. Yûsuf Zeydân, Kahire: Dârü’ş-Şürûk.
• EL-MUHİBBÎ, Muhammed Emin ed-Dımeşkî 1284 , Hulâsatü’l-Eser fî A’yâni’l-Karni’l-Hâdî Aşer, IV, Kahire: Matbaatü’l-Vehbiyye.
• EL-MÜSTEVFÎ, Hamdullah 1915 , Nüzhetü’l-Kulûb, Tsh. Guy le Strange, Leiden: Luzac and Company.
• EN-NESÂÎ, Ebû Abdurrahman Ahmed b. Ali b. Şuayb 1419 , Kitâbu’n-Nu’ût: el-Esmâ ve’s-Sıfât, Thk. Abdülaziz b. İbrahim Şehvan, Riyad: Mektebetü’l-Ubeykan.
• EN-NESEFÎ, Ebü’l-Berekât 1432/2011 , Kenzü’d-Dekâik fî Fıkhi’l-Hanefî, Thk. Said Bekdaş, Medine: Dârü’l-Beşâiri’l-İslâmiyye.
• EN-NESEFÎ, Necmeddin Ömer 2019 , et-Teysîr fi’t-Tefsîr: Ömer Nesefî Tefsiri, I, Çev. Muhammed Coşkun, İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
• ER, Şaban 2018 , Şeyh Bedreddin Hakkında Son Söz, İstanbul: Kutupyıldızı Yayınları.
• EREN, Cüneyt 2001 , “Arap Edebiyatında Bedî˘iyyât”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 27, 57-72.
• ERGİN, Ali Şakir; DURMUŞ, İsmail 2000 , “İbnü’l-Verdî, Zeynüddin”, DİA, XXI, İstanbul: TDV Yayınları, 239-240.
• ERÜNSAL, İsmail E 1988 , Türk Kütüphaneleri Tarihi II, Kuruluştan Tanzimat’a Kadar Osmanlı Vakıf Kütüphaneleri, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• ERÜNSAL, İsmail E. 1995 , “Fatih Kütüphanesi”, DİA, XII, İstanbul: TDV Yayınları, 250.
• ERÜNSAL, İsmail E. 1996 , “Fatih Camii Kütüphanesi’ne Ait En Eski Müstakil Katalog, Erdem Dergisi Aydın Sayılı Özel Sayısı II, IX/26, 664.
• ERÜNSAL, İsmail E 2008 , Osmanlı Vakıf Kütüphaneleri Tarihi Gelişimi ve Organizasyonu, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• ERÜNSAL, İsmail E. 2014 , “İstanbul Sahafları”, Osmanlı İstanbulu I: I. Uluslararası Osmanlı İstanbulu Sempozyumu Bildirileri 29 Mayıs - 1 Haziran 2013, 397-406.
• ES-SÂBÛNÎ, Nureddin 1982 , el-Bidâye fî Usûli’d-Dîn: Maturidiye Akâidi, Çev. Bekir Topaloğlu, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• ET-TEFTÂZÂNÎ, Sa’deddin 2020 , Makâsıdu’l-Kelâm fî Akâidi’l-İslâm, Haz. İrfan Eyibil, Ahmet Kaylı, İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı.
• FINDIKLILI, İsmet Efendi 1989 , Şakaik-ı Nu’maniye ve Zeyilleri: Tekmiletü’ş Şakâik fî Hakkı Ehli’l-Hakâik, C.V, Haz. Abdülkadir Özcan, İstanbul: Çağrı Yayınları.
• FURAT, Ahmet Hamdi 2013 , 16. Asır Osmanlı Dünyasında Fıkıh, İstanbul: Yalın Yayıncılık
• GÖKBULUT, Hasan 2007 , “Niksârî”, DİA, XXXIII, İstanbul: TDV Yayınları
• GÖRMEZ, Mehmet 2008 , “Sâgânî, Radıyüddin”, DİA, XXXV, İstanbul: TDV
• GÜMÜŞ, Sadreddin 1993 , “Cürcânî, Seyyid Şerîf”, DİA, VIII, İstanbul: TDV Yayınları, 134-136.
• GÜNDÜZ, İrfan 1989 , “Sadreddin Konevî’nin eş-Şeceretü’n-Nu’maniyye fi’d-Devleti’l-Osmaniyye’ye Yaptığı Şerhin Değerlendirilmesi”, Selçuk Üniversitesi Selçuklu Araştırmaları Merkezi Selçuk Dergisi I. Sadreddin Konevi Özel Sayısı, S. 4, 101-111.
• HAKANİ Mehmed Bey 2008 , Hilye-i Saadet, Haz. İskender Pala, İstanbul: Kapı Yayınları.
• HATİBOĞLU, İbrahim 2004 , “Meşâriku’l-Envâri’n-Nebeviyye”, DİA, XXIX, Ankara: TDV Yayınları, 361-362.
• IŞKIN, Gökhan Sebati 2007 , “Kuşadalı Mustafa b. Hamza Adalı , Netâicü’l Efkâr adlı Eseri ve Kendisine Yöneltilen Eleştiriler”, C.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, XI/1, 153-171.
• İBN ARABÎ, Muhyiddin 2007 , Fütûhât-ı Mekkiyye, I-XVIII, Çev. Ekrem Demirli, İstanbul: Litera Yayıncılık.
• İBN ATÂULLAH, el-İskenderî 2008 , Hikem-i Ataiyye, Haz. Abdülaziz Hatip, İstanbul: Nesil Yayınları.
• İBN KEMAL 2007 , el-Îzâh Şerhü'l-Islâh, Thk. Abdullah Davud Halef Muhammedî, Mahmud Şemseddin Emir Huzâî, Beyrut: Dârü'l- Kütübi'l-İlmiyye.
• İBN KESÎR, Ebü’l-Fidâ 1417/1997 , el-Bidâye ve’n-Nihâye, I-XXI, Thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî, Cize: Hicr li’t-Tıbâa ve’n-Neşr.
• İBN NÜCEYM, Zeynüddin 1418/1997 , el-Bahrü’r-Râik Şerhu Kenzi’d-Dekâ’ik, I-VII, Thk. Zekeriyya Umeyrat, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• İBNÜ’L-CEZERÎ, Tahbîrü’l-Teysîr, Thk. Ahmed Muhammed el-Kudât, Dârü’l- Furkân, Ammân, 1421/2000.
• İBNÜ’L-HÂCİB 1330 , eş-Şâfiye, İstanbul: Kitâbhâne-i Râşid.
• İBNÜ’N-NEDÎM 2019 , el-Fihrist, Haz. Ramazan Şeşen, İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
• İBNÜ’S-SÂÂTÎ, Muzafferüddin 1426/2005 , Mecmaü’l-Bahreyn ve Mülteka’n Neyyireyn fî Fıkhi’l-Hanefî, Thk. İlyas Kaplan, Beyrut: Dârü’l- Kütübi’l-İlmiyye.
• İMAM NEVEVÎ 2017 , Riyâzü’s-Sâlihîn, I-III, Trc. Abdullah Feyzi Kocaer, Konya: Tekin Kitabevi.
• İNAN, Göker 2013 , Ahmed Hasîb Efendi’nin Mecmûa-i Tevârîh’i, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Edirne: Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• İNAN, Göker 2019 , Hasîb’in Silkü’l-Le’âl-i Âl-i Osmân İsimli Manzum Tarihinde Fatih Devri İnceleme-Metin , İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• İPEKTEN, Haluk 2001 , “İsmetî, Mehmed”, DİA, XIII, İstanbul: TDV Yayınları, 140-141.
• İZZÎ, Süleyman Efendi 2019 , İzzî Tarihi Osmanlı Tarihi 1157-1165/1744 , Haz. Ziya Yılmazer, İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
• KAHRAMAN, Abdullah 2017 , "Bir İslam Hukukçusu Olarak Ekmelüddin El-Bâbertî", Kocaeli Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, I/2,, 1-20.
• KALLEK, Cengiz 1995 , “el-Fetâva’l-Hayriyye”, DİA, XII, İstanbul: TDV
• KALLEK, Cengiz 1998 , “el-Hidâye”, DİA, XVII, İstanbul: TDV Yayınları, 473.
• KALLEK, Cengiz 1999 , “İbn Arabşah, Tâceddin”, DİA, XIX, İstanbul: TDV Yayınları, 315-316.
• KANDEMİR, M. Yaşar 1992 , “Beyhakî, Ahmed b. Hüseyin”, DİA, VI, İstanbul: TDV Yayınları, 58-61.
• KANDEMİR, M. Yaşar 1999 , “İbn Hacer el-Askalânî”, DİA, XIX, İstanbul: TDV Yayınları, 514-531.
• KANDEMİR, M. Yaşar 1999 , “İbn Seyyidünnâs”, DİA, XX, İstanbul: TDV Yayınları, 316-318.
• KARA, Necati 2006 , Nazmü’d-Dürer, DİA, XXXII, İstanbul: TDV Yayınları, 464.
• KARACA, Songül 2019 , Lâmi’î Çelebi, Fütûhu’l-Mücâhidîn li-Tervîhi Kulûbi’l Müşâhidîn Nefehâtü’l-Üns Tercümesi : İnceleme, Tenkitli Metin, Sözlük, Dizin, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Rize: Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• KARADAVUDZÂDE Mehmed Efendi 1971 , Şerhu Delâili’l-Hayrât ve Şevâriku’l-Envâr, Haz. Mehmed Figani, İstanbul: Ülkü Kitapyurdu.
• KÂRİÜLHİDÂYE, Ebû Hafs Sirâceddin 1426/1999 , Fetâvâ Kâriülhidâye li-Sirâceddîn Ömer b. Ali Hanefî, Thk. Muhammed er-Rahil Garayibe- Muhammed Ali ez-Zagul, Amman: Dârü’l-Furkân.
• KAZANCI, Asiye Şenat 2010 , “Endülüslü Kıraat Âlimi Dânî ve ‘Teysîr’i’”, Türk-İslâm Medeniyeti Akademik Araştırmalar Dergisi, Konya, S.10/2, 186.
• KELPETİN, Mahmut 2019 , “Ma’n b. Zâide”, DİA, Ek-2, İstanbul: TDV Yayınları, 191-192.
• KEPEKCİ, Berra 2014 , Hüsâmeddin Hasan el-Kâtî’nin Îsâgûcî Şerhi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• KILIÇ, Hulusi 1993 , “Câmi‘”, DİA, XII, İstanbul: TDV Yayınları, 93.
• KOCA, Ferhat 1995 , “el-Ferâizü’s-Sirâciyye”, DİA, XII, İstanbul: TDV Yayınları, 367-368.
• KONEVÎ, Sadreddin 2014 , Miftâhu’l-Gayb: Tasavvuf Metafiziği, Çev. Ekrem Demirli, İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
• KONUK, Ahmed Avni 2017 , Fusûsu’l-Hikem Tercüme ve Şerhi, I-II, İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
• KÖKSAL, Cüneyd Asım; DÖNMEZ, İbrahim Kâfi 2012 , “Usûl-i Fıkıh”, DİA, XLII, İstanbul: TDV Yayınları, 201-210.
• NEVÂYÎ, Ali Şir 1995 , Mecâlisü’n-Nefâis, Haz. Hüseyin Ayan vd., Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları.
• NEVEVÎ, Ebû Zekeriyyâ 2017 , Riyâzü’s-Sâlihîn, I-III, Çev. Abdullah Feyzi Kocaer, Konya: Tekin Kitabevi.
• NİYÂZÎ-İ MISRÎ, Muhammed el-Malatî 2014 , Mevâidu’l-İrfân ve Avâidu’l İhsân: İrfân Sofraları, Arapçadan notlarla çeviren: Süleyman Ateş, Malatya: İnönü Üniversitesi Niyâzî-i Mısrî Araştırma ve Uygulama Merkezi.
• ONAY, Ahmet Talât 2009 , Açıklamalı Divan Şiiri Sözlüğü: Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı, Haz. Cemâl Kurnaz, İstanbul: H Yayınları.
• ORAZOV, Orazsahet 2018 , "Muhtasar Metinlerin Hanefî Literatürü İçindeki Yeri", Bülent Ecevit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. 5, S. 1, 122.
• ORAZOV, Orazsahet 2020 , "Vikâyetü’r-rivâye fî mesâili’l-Hidâye Bağlamında Oluşan Fıkıh Edebiyatı”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 29/1 Haziran 2020 , 81-122
• ÖNAL, Ahmet 2006 , 18. Yüzyıla Ait Buyuruldu Mecmuası Türk Tarih Kurumu Y.70-Değerlendirme, Transripsiyon , Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
• ÖZBALIKÇI, Mehmet Reşit 1993 , “Cem’u’l-Cevâmi’”, DİA, XVII, İstanbul: TDV Yayınları, 345.
• ÖZBALIKÇI, Mehmet Reşit 2005 , “Muğni’l-Lebîb”, DİA, XXX, İstanbul: TDV Yayınları, 384-386.
• ÖZEL, Ahmet 1989 , “Ali el-Kârî”, DİA, II, İstanbul: TDV Yayınları, 403-405.
• ÖZEL, Ahmet 2011 , “Tehzîb”, DİA, XL, İstanbul: TDV Yayınları, 325-328.
• ÖZEN, Şükrü 2005 , “Osmanlı Dönemi Fetva Literatürü”, TALİD Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi , C.III, S.5, 249-378.
• ÖZER, Hasan 2017 , “Ebû Saîd Muhammed Hâdimî’nin v. 1176/1762 Hayatı ve Eserleri”, İslam Medeniyeti Araştırmaları Dergisi İMAD , C. 2, S. 3, 459-491.
• ÖZGÜDENLİ, Osman Gazi 2012 , “Vassâf”, DİA, XLII, İstanbul: TDV Yayınları, 558-559.
• PALA, İskender 2008 , Ansiklopedik Divân Şiiri Sözlüğü, İstanbul: Kapı Yayınları.
• PEZDEVÎ, Hüseyin 1436/2014 , Usûlü’l-Pezdevî Kenzü’l-Vusûl ilâ Ma’rifeti’l Usûl , Thk. Said Bekdaş, Beyrut: Dârü’l-Beşâiri’l-İslâmiyye.
• RÂZÎ, Fahreddîn 1308/1890 , Mefâtîhu’l-Gayb: Tefsîrü’l-Kebîr, I-VIII, Kahire: Matbaatü’l-Âmireti’ş-Şerefiyye.
• RİYÂZÎ, Muhammed Efendi 2017 , Riyâzü’ş-Şuara, Kültür ve Turizm Bakanlığı, riyazu39s-suarapdfpdf.pdf?0 E.T. 17.04.2020 https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/54137,540229
• SÜHREVERDÎ, Şihâbüddîn 1993 , Tasavvufun Esasları: Avârifü’l-Ma’ârif, Çev. Hasan Kâmil Yılmaz, İrfan Gündüz, İstanbul: Erkam Yayınları.
• SÜRURİ, Ahmet 2016 , “Osmanlı’da Oluşan Kelam Klasikleri: el-Meâlim fî İlmi’l-Kelâm”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, C. 14, S. 28, 417.
• SÜYÛTÎ, Ebü’l-Fazl Celâleddîn 1404/1984 , Şerhu’s-Sudûr bi-Şerhi Hâli’l Mevtâ ve’l-Kubûr, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• SÜYÛTÎ, Ebü’l-Fazl 1986 , el-İtkân fî Ulûmi’l-Kur’ân, Thk. Sakıp Yıldız Hüseyin Avni Çelik, İstanbul: Hikmet Neşriyat.
• SÜYÛTÎ, Ebü’l-Fazl Celâleddîn 1425/2004 , Tenvîrü’l-Havâlik, Thk. Hâlid Beşir Karyutî, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• SÜYÛTÎ, Ebü’l-Fazl Celâleddin 1432/2011 , Cem’ü’l-Cevâmi’ fi’n-Nahv, Thk. Nasr Ahmed İbrahim Abdülâl, Kâhire: Mektebetü’l-Âdâb.
• ŞEYH BEDREDDİN 2012 , et-Teshîl: Şerhu Letâifu’l-İşârât, II, Ed. Hacı Yunus Apaydın, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü.
• TERGİP, Ayhan 2010 , “Bâkî’nin Meâlimü’l-Yakîn Adlı Eseri Üzerinde Bir Dil İncelemesi Metin-Sözlük ”, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• TİRMİZÎ, İmam 2019 , Şemâil-i Şerîf Şerhi, I-III, Haz. Mehmet Yaşar, İstanbul: Tahlil Yayınları.
• TOPUZOĞLU, Tevfik Rüştü 1997 , “Hâşiye”, DİA, XVI, İstanbul: TDV Yayınları, 419-422.
• TURGUT, Kadir 2013 , “Abdurrahman Câmî, Düşünce ve Eserlerinin Türk Edebiyatına Etkisi”, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• UĞUR, Mücteba 1997 , “Hasen”, DİA, XVI, İstanbul: TDV Yayınları, 374-375.
• ULUDAĞ, Süleyman 1995 , Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Marifet
• UZUNPOSTALCI, Mustafa 1989 , “Ahsîkesî”, DİA, II, İstanbul: TDV Yayınları, 181.
• ÜNVER, Süheyl 1946 , Fatih Külliyesi ve Zamanı İlim Hayatı, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• YARAN, Rahmi 2009 , “Siğnâkî”, DİA, XXXVII, İstanbul: TDV Yayınları, 166.
• YAVUZ, Adil 1993 , “Sehavi 902/1496 ve el-Makasıdu’l-Hasene Adlı Eserinin Tenkid ve Tahlili”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• YENİTERZİ, Emine 2010 , “Klasik Türk Şiirinde Ülke ve Şehirlerin Meşhur Özellikleri” Uluslarasası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C.3, S.15 Klâsik Türk Edebiyatının Kaynakları Özel Sayısı Prof. Dr. Turgut Karabey Armağanı , 301-334.
• YÜKSEL, Ali Osman 1999 , “Meşhur Kıraat Âlimi: İbnü’l-Cezerî”, Hz.Nuh’tan Günümüze Cizre Sempozyumu, Ed. M. Sait Özervarlı, 111-124
• ZENCÂNÎ, İzzeddîn 1433/2012 , Tasrîfü’l-İzzî, Thk. Abdürrezzak es-Sa’di, Dârü’l-Enbâr, Bağdad.
• ZÜBEYİROĞLU, Ruhsâr 1989 , Mecmû’atü’t-Terâcim Mehmed Tevfîk Efendi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.