Bahtî’nin Pervâne Bey Mecmuası’nda Yer Alan Şiirleri Üzerine Bir Değerlendirme

Yıl 2022, Cilt: 28 Sayı: 28, 297 - 315, 31.12.2022

Hasan Kaya

Öz

Klasik Türk edebiyatında nazire geleneği içinde yazılmış şiirleri bir araya getiren eserlere mecmuatü’n-nezâir ya da mecmua-i nezâir denmiştir. Pervâne Bey Nazire Mecmuası, Anadolu sahasında Ömer bin Mezid’in Mecmuatü’nnezâir, Eğridirli Hacı Kemâl’in Câmiü’n-nezâir ve Edirneli Nazmî’nin Mecmau’n-nezâir adlı nazire mecmualarından sonra yazılmıştır. Eser, bilinen en hacimli nazire mecmuası olarak dikkat çeker. Bu mecmua, 1561 yılında Kanûnî Sultan Süleyman’ın bendelerinden Pervâne bin Abdullah tarafından tertip edilmiştir. Eser, Topkapı Sarayı Kütüphanesi Bağdat Köşkü Kitaplığı 406 numarada kayıtlıdır. Mecmua’da yer alan ferağ kaydında eldeki yegâne nüshanın Muhammed bin Ramazân adlı bir müstensih tarafından yazıldığı görülmektedir. Mecmua’da 1603-1617 yılları arasında padişahlık yapan ve şiirlerinde genellikle Bahtî mahlasını kullandığını bildiğimiz Sultan I. Ahmed’in 72 şiiri de yer almaktadır. Pervâne Bey Mecmuası üzerine pek çok bilimsel çalışma yapılmış olmasına karşın H. 968 / M. 1561 yılında tamamlandığı bilinen bir mecmuada Bahtî’nin şiirlerinin nasıl yer alabildiği tam olarak açıklığa kavuşturulmamıştır. Bu makalede Sultan I. Ahmed Bahtî ’in Pervâne Bey Mecmuası’nda yer alan şiirleri değerlendirilmiş ve Divan’dakilerle karşılaştırılmıştır. Ayrıca Sultan I. Ahmed’in Mecmua’da yer alan şiirlerinde görülen başlık ve yazı özellikleri incelenmiştir. Sultan I. Ahmed’in şiirlerinde görülen yazı özellikleri Mecmua’dan görsellerle anlatılmıştır. Bu incelemenin sonunda da Sultan I. Ahmed Bahtî ’in şiirlerinin bu Mecmua’da yer alışına açıklık getirilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sultan I. Ahmed, Bahtî, Mecmua, Nazire, Pervâne Bey Mecmuası

An Evaluation of Bahtî's Poems in Pervâne Bey’s Mecmua

Öz

Works that band poems that are written according to the tradition of nazire a specific kind of poem tradition in Classical Turkish literature together, are called mecmuatü’n-nezâir or mecmua-i nezâir. Pervâne Bey Nazire Mecmuası journal is written in Anatolia after Ömer bin Mezid’s Mecmuatü’n-nezâir, Câmiü’n-nezâir by Hacı Kemâl from Eğirdir and Mecmau’n-nezâir journal by Nazmî from Edirne. The work is known to be the most comprehensive nazire journal. It is composed by Pervâne bin Abdullah, one of the servants of Suleiman the Magnificent, in 1561. The work’s registration number is 406; it is registered to Topkapı Palace Library, Baghdad Palace depository. According to the assignment in Mecmua, the single copy was written by a copyist named Muhammed bin Ramazân. There are 72 poems of Sultan I. Ahmed, who ruled between 1603 and 1617 and is known to have used the penname Bahtî, in Mecmua. Although many scientific researches and studies have been carried out about Pervâne Bey Mecmuası, it is still not clear how Bahtî’s poems are included in a journal that was known to be completed in 1561. In this article, poems in Pervâne Bey Mecmuası by Sultan I. Ahmed Bahtî are evaluated and compared to the ones in Divan. On the other hand, the titles and writing characteristics of Sultan I. Ahmed’s poems in Mecmua are analyzed. Characteristics of his writing in his poems are described in visuals in Mecmua. At the end of this analysis, it is attempted to clarify how the poems by Sultan I. Ahmed Bahtî are included in Mecmua.

Anahtar Kelimeler

Sultan I. Ahmed, Bahtî, Mecmua, Nazire, Pervâne Bey’s Mecmuası (journal)

Kaynakça

• ALTOK, Zeynep 2012 , “Nazire Mecmûalarına Tarihselci Bir Yaklaşım”, Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları VII, Mecmûa: Osmanlı Edebiyatının Kırkambarı, Hazırlayan: Hatice Aynur vd., İstanbul: Turkuaz Yayınları.
• AYÇİÇEĞİ, Bünyamin 2021 , Bahtî Sultan I. Ahmet, İstanbul: İdeal Kültür Yayıncılık.
• CANPOLAT, Mustafa 1995 , ‘Ömer Bin Mezîd Mecmû‘atü’n-nezâ’ir, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• DEMİRKAZIK, H. İbrahim 2002 , Pervâne Beg Nazîre Mecmuası 67b-100b Transkripsiyonlu ve Edisyon Kritikli Metin, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• GIYNAŞ, Kamil Ali 2017 , Pervâne Bey Mecmuası, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55832,pervane bey-mecmuasi pdf.pdf?0, ET: 14.01.2022 .
• KAYA, Hasan 2002 , Pervâne Beg Nazîre Mecmuası 165a-199b Transkripsiyonlu ve Edisyon Kritikli Metin, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• KAYAALP, İsa 2019 , Bahtî Dîvânı, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/64301,bahtisultan-i- ahmed-divanipdf.pdf?0, ET: 21.02.2022 .
• KÖKSAL, M. Fatih 2017 , Mecma‘u’n-Nezâ’ir, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56057,mecmaun nezair-edirneli-nazmi-pdf.pdf?0, ET: 16.01.2022 .
• MORKOÇ, Yasemin Ertek 2003 , Eğridirli Hacı Kemal’in Câmiü’n-Nezâir’i Metin ve Mecmua Geleneği Üzerine Bir İnceleme , Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, İzmir.
• Pervâne Bey Mecmuası, Topkapı Sarayı Kütüphanesi Bağdat Köşkü Kitaplığı 406.
• ZÜLFE, Ömer 2007 , “Pervâne Bey Mecmuası”, DİA, XXXIV, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, s. 244-245.
• ZÜLFE, Ömer 2011 , “Biyografik Bilgiler Açısından İki Nazire Mecmuası”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4/18, 151-169.