Bosnalı Sâmi‘î Abdülkerîm Efendi’nin Kayıp Sanılan Zeyl-i Siyer-i Veysî’si

Yıl 2022, Cilt: 28 Sayı: 28, 441 - 478, 31.12.2022

Seda Kurt

Öz

Veysî ö.1037/1628 ’nin “Siyer-i Veysî” adıyla bilinen “Dürretü’t-Tâc fî Sîreti Sâhibi’l-Mi‘râc” adlı eserine Bosnalı Sâmi‘î Abdülkerîm Efendi ö. 1096/1684 tarafından zeyil yazıldığı biyografik kaynaklarda belirtilmiştir. Bununla beraber “Siyer-i Veysî” zeyilleri üzerine yapılan çalışmalarda bu eserin henüz ortaya çıkmadığı ifade edilmiştir. Çalışmanın amacı, Bosnalı Sâmi‘î Abdülkerîm Efendi’nin kayıp sanılan “Zeyl-i Siyer-i Veysî” adlı eserini tanıtmak ve Türk edebiyatında önemli bir yeri olan siyer yazıcılığına katkı sağlamaktır. Sâmi‘î Abdülkerîm Efendi’nin kayıp sanılan “Zeyl-i Siyer-i Veysî” adlı eserini ortaya çıkarmak için bibliyografik kaynaklar, yazma eser kütüphanelerinin katalogları, dijitale aktarılmış veri tabanları, basılı ve elektronik yazma ve basma eser katalogları ile alanın akademik literatürü tarama yöntemine tabi tutularak elde edilen bilgi ve belgeler veri analizi ve doküman incelemesi yöntemiyle değerlendirilmiştir. Değerlendirme neticesinde İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi Türkçe Yazmalar Bölümü 2528 numarada bulunan ve kataloğa Nev‘izâde Atâyî’ye ait “Zeyl-i Siyer-i Veysî” olarak geçen yazma eserin içinde Nev‘i-zâde’nin eserinden sonra Sâmi‘î Abdülkerîm Efendi’nin zeylinin yer aldığı anlaşılmıştır. Nev‘izâde Atâyî’nin “Zeyl-i Siyer-i Veysî” adlı eserinin tanıtıldığı bir çalışmada, Abdülkerîm Efendi’nin kayıp sanılan “Zeyl-i Siyer-i Veysî” adlı eserinin Nev‘i-zâde Atâyî’ye atfedildiği tespit edilmiştir. Çalışmanın sonucunda Abdülkerîm Efendi’nin kayıp sanılan “Zeyl-i Siyer-i Veysî” adlı eseri ortaya çıkarılmış ve yazma eserleri değerlendirirken çok dikkatli davranmak gerektiği bir kez daha anlaşılmıştır. Daha önce gün yüzüne çıkmamış olan bir eser, ilgili alanda çalışan araştırmacıların istifadesine sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Bosnalı Sâmi‘î Abdülkerîm Efendi, Zeyl-i Siyer-i Veysî, Nev‘i-zâde Atâyî

The Unearthed Zeyl-i Siyer-i Veysî of Bosnian Sâmi‘î Abdülkerîm

Öz

It is stated in the biographical sources that Bosnian Sâmi‘î Abdülkerîm dod 1096/1684 wrote the addendum to Dürretü’t-Tâc fî Sîreti Sâhibi’l-Mi‘râc of Veysî dod 1037/1628 known as Siyer-i Veysî. However, in the studies on the addendums of Siyer-i Veysî, it has been expressed that the work of Bosnian Sâmi‘î Abdülkerîm has not yet emerged. The aim of the study is to reveal Zeyl-i Siyer-i Veysî of Bosnian Sâmi‘î, and to contribute to the siyer writing, which has an important place in Turkish literature. In order to reveal the lost work of Sâmi‘î Abdülkerîm, bibliographic resources, catalogs of manuscript libraries, databases of digital, catalogs of printed and electronic manuscripts and printed works and academic literature of the field were scanned. The information and documents obtained as a result of this scanning were evaluated by data analysis and document analysis method. As a result of the evaluation, it was understood that the manuscript found in Istanbul University Rare Works Library Turkish Manuscripts Department catalog number 2528 is the work of both Sâmi‘î Abdülkerîm and Atâyî. In a study in which Atâyî’s work was introduced, it was seen that the lost work of Abdülkerîm was attributed to Atâyî. As a result of this study, Zeyl-i Siyer-i Veysî of Abdülkerîm Efendi was revealed and it was understood again that one should be very careful while evaluating manuscripts. Zeyl-i Siyer-i Veysî of Sâmi‘î Abdülkerîm has been presented first time the use of researchers working in the related field.

Anahtar Kelimeler

Bosnian Sâmi‘î Abdülkerîm, Zeyl-i Siyer-i Veysî, Nev‘i-zâde Atâyî

Kaynakça

• ABDULKADİROĞLU, Abdulkerim 1999 Haz. , İsmail Beliğ Nuhbetü’l-Âsâr Li-Zeyli Zübdetü’l-Eş‘âr, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yay.
• Abdülkerim Bosnasarayi, Zeyl-i Siyer-i Veysî, Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi M. Hilmi F. Fehmi 187-002: 103a-112a.
• AKBAYAR, Nuri 1996 Haz. , Mehmed Süreyya Sicill-i Osmanî, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.
• Ali Fâ‘ur 1997 Haz. , Dîvânü Ka‘b bin Züheyr, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l- ‘İlmiyye.
• Ali Muhammed Ferîd Miftâh 2021 , Ed-Devletü’l-Gazneviyye fî-Ahdi’s- Sultâni’l-Mücâhid Mahmûd Sebüktegin, Riyad: Dârü’l-Vifâk.
• ALTUNMERAL, Mehmet 2015 , Nâbî’nin Zeyl-i Siyer-i Veysî’si inceleme- metin , Doktora tezi, Balıkesir: Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ 18.03.2022 .
• Ataullah Efendi Nev’izade Atai, Siyer-i Veysî Zeylinden Bir Kısım, İstanbul Üniversitesi http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/TY/nekty02528.pdf 18.03.2022 . Eserler Kütüphanesi TY 2528.
• Bahâ Züheyr 1982 , Dîvân, Kahire: Dârü’l-ma‘ârif.
• Bursalı Mehmed Tâhir 1333/1915 , Osmanlı müellifleri, İstanbul: Matbaa-i Âmire.
• BÜKÜM, Mehmet 2017 , Nazmî-zâde’nin Zeyl-i Siyer-i Veysî ve Nâbî’si, Doktora tezi, Diyarbakır: Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ 18.03.2022 .
• ÇAKIR, Mustafa Sefa 2021 Haz. , Bosnalı Sami‘î Divanı, İstanbul: DBY Yay.
• ÇAPAN, Pervin 2005 Haz. , Mustafa Safâyî Efendi Tezkire-i Safâyî Nuhbetü’l- Âsâr min Fevâ’idi’l-Eş’âr , Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yay.
• DONUK, Suat 2015 , Siyer-i Veysî’ye yazılan zeyiller ve Nev‘î-zâde Atâyî’nin Zeyl-i Siyer-i Veysî’si, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8 38 , 103-141. https://doi.org/10.17719/jisr.20153813630 18.03.2022 .
• DURMUŞ, İsmail 2013 , Zeyil, İslâm Ansiklopedisi, C. 44, 339-342. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. https://islamansiklopedisi.org.tr/zeyil 18.03.2022 .
• EKİNCİ, Ramazan 2018 Haz. , Şeyhi Mehmed Efendi Vekâyi’u’l-Fuzalâ Şeyhî’nin Şakâ’ik Zeyli, İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı http://ekitap.yek.gov.tr/urun/vekayi%E2%80%98u%E2%80%99l- fuzala--takim-4-cilt-_628.aspx 18.03.2022 . Yay.
• EL-SHAMAN, Massad Süveylim Ali 1982 , Türk edebiyatında siyerler ve İbn Hişam’ın Siyeri’nin Türkçe tercümesi I-II, Doktora tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• ERKAN, Mustafa 1994 , Dürretü’t-tâc, İslam Ansiklopedisi, C. 10, 33-34. İstanbul: https://islamansiklopedisi.org.tr/durretut-tac 18.03.2022 . Diyanet Vakfı Yayınları.
• FAYDA, Mustafa 2009 , Siyer ve megâzî, İslâm Ansiklopedisi, C. 37, 319-324. İstanbul: https://islamansiklopedisi.org.tr/siyer-ve-megazi 18.03.2022 . Diyanet Vakfı Yay.
• GÜZEL, Bilal 2018 Haz. , Kemiksiz-zâde Safvet Mustafa Nuhbetü’l-Âsar Fî- Ferâ’idi’l-Eş‘âr, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
• Hâfız-ı Şîrâzî, Dîvân, İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi FY1513. http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/FY/nekfy01513.pdf 18.03.2022 .
• İNCE, Adnan 2005 Haz. , Sâlim Efendi Tezkiretü’ş-Şu‘arâ, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yay.
• KOÇ, Mustafa ve Eyyüp Tanrıverdi 2013 Haz. , Mütercim Âsım Efendi, El-Okyânûsu’l-Basît Fî Tercemeti'l-Kâmûsi'l-Muhît, İstanbul: Türkiye http://ekitap.yek.gov.tr/urun/kam%C3%BBsu%E2%80%99l- muhit-tercumesi--takim-6-cilt-_536.aspx 18.03.2022 . Yay.
• KURNAZ, Cemal ve Mustafa Tatçı 2001 Haz. , Mehmed Nâil Tuman Tuhfe-i Nâilî, İstanbul: Bizim Büro Yay.
• Mevlânâ, Dîvân, İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi FY724. http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/FY/nekfy00724.pdf 18.03.2022 .
• Meydânî 1374 , Mecma’ü’l-Emsâl, Kahire: Matbaatü’s-Sünneti’l- Muhammediyye.
• Nizâmî-i Gencevî, Hamse-i Nizâmî, İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi FY1313. http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/FY/nekfy01313.pdf 18.03.2022 .
• Örfî-i Şîrâzî, Dîvân, İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi FY1529. http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/FY/nekfy01529.pdf 18.03.2022
• ÖZMEN, Abdulsamet 2019 “Sanatlı siyerlerde sebeb-i te’lîf”, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22, 325-351. https://dergipark.org.tr/tr/pub/diclesosbed/issue/61629/92043 5 18.03.2022 .
• _____ 2020 Haz. , Yûsuf Nâbî Zeyl-i Siyer-i Veysî, İstanbul: Türkiye Yazma Eser Kurumu Başkanlığı Yay. http://ekitap.yek.gov.tr/urun/zeyl- i-siyer-i-veysi_717.aspx?CatId=279 18.03.2022 .
• ÖZTÜRK, Nuran 1997 , Siyer türü ve Siyer-i Veysî Dürretü’t-Tâc fî Sîreti Sâhibi’l-Mi’râc , Doktora tezi, Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ 18.03.2022 .
• Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi 2015 Yılı Tasnif ve Kataloglama Faaliyet http://www.suleymaniye.yek.gov.tr/Home/ShowLink?LINK_C ODE=3019&LAN_CODE=TR 18.03.2022 . Raporu.
• UZUN, Mustafa İsmet 2009 , Türkçe Siyer Kitapları, İslâm Ansiklopedisi, C. 37, https://islamansiklopedisi.org.tr/siyer-ve-megazi#2-turkce-siyer- kitaplari 18.03.2022 . Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
• WENSİNCK, Arent Jan 1986 , Mu‘cemü’l-Müfehres li-Elfâzi’l-Hadîsi’n-Nebevî, İstanbul: Dârü’d-da‘ve.