Öz
Bilinmeyeni ve geleceği öğrenme merakı, insanların ortak kişilik özelliklerindendir. Böyle olunca, bazı işaretler üzerinden, birtakım yöntemlerle bilinmeyeni tahmin işi sayılan falcılık; binyıllar öncesine dayanan ve hemen her toplumda görülebilen bir uygulamadır. Türk toplumunda da yaygın bir gelenek olan fal ve falcılık üzerine klasik edebiyatımızda da çeşitli fal usullerini konu edinen ve genel adıyla Falnâme olarak bilinen birçok eser yazılmıştır. Yazımızda falın kültürümüzdeki yeri ve önemi hakkındaki bilgilerden sonra; diğer iki bölümünün istinsah kayıtlarından on sekizinci yüzyılın ilk yarısı içerisinde kayda geçirildiği sanılan el yazması bir eser içerisindeki, ne zaman ve kimin tarafından söylendiği şimdilik bilinemeyen, başlığı da olmayan, meyve ve çiçek gibi nebat isimleri üzerinden niyet tutma ve kur’a falı niteliğinde; “fâilâtün fâilâtün fâilün” kalıbıyla ikişer beyitlik bendler halinde, klasik şiirimizin mazmunları çerçevesinde söylenmiş; baş kısmında 15x5 bölümlük, 1-2- 4-8-16 ritmik sayılar altında fal uygulama şeması da bulunan ve toplam 30 bendden oluşan bir manzum Falnâme örneği bilim, kültür ve edebiyat âlemiyle paylaşılmak istenmiştir.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- AÇA, Mustafa 2011 , “Balıkesir’de Bulanan Bir Cönk ve İçerisinde yer Alan Fal-i Nebat Örneği”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırmaları Dergisi S. 59, s. 313-324. Ankara.
- AHMET VEFİK PAŞA 1306 , Lehçe-i Osmanî, Dersaadet: Mahmud Beg Matbaası.
- ARİF, Mehmet 1942 , Binbir Hadis, İstanbul: İstanbul Kitabevi.
- AYDIN, Mehmet 1995 , “Fal”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi c.XII. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
- ÇELEBİ, İlyas 1995 , “Fal/İslam’da Fal”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi c.XII , İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
- DUVARCI, Ayşe 1993 , Türkiye’de Falcılık Geleneği ile Bu Konuda İki Eser Risâle- i Falnâme lî Ca’fer-i Sâdık ve Tefe’ülnâme, Ankara. Esra Matbaası.
- ERSOY, Mehmet Akif 1966 , Safahat, İstanbul: İnkılâp ve Aka Kitabevi.
- ERSOYLU, Halil 1997 , “Fal, Falnâme ve Bir Çiçek Falı: “Der Aksâm-ı Ezhâr”, ” Türkiyât Mecmuası c. XX , s. 195-254, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayınları.
- ERTAYLAN, İsmail Hikmet 1951 , Falnâme, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
- GÜLHAN, Abdülkerim 2015 , “Türk Kültüründe Fal ve İsimlerle İlgili Bir Manzum Falnâme Örneği”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, sayı 15, s. 195-222, İstanbul.
- KARA, İsmail 1973 , “Fal”, Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi c. III , İstanbul: Dergah Yayınları.
- KAŞGARLI MAHMUT 1941 , Divânü Lugati’t-Türk c. I . Hz. Besim Atalay, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- KURNAZ, Cemal 1997 , “Zaifî’nin Fâl-i Mürgânı”, Divan Edebiyatı Yazıları. s. 183-205, Ankara: Akçağ Yayınları.
- MACDONALD, D. B. 1988 , “Fal”, İslam Ansiklopedisi c. IV , Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınevi.
- ONAY, Ahmet Talat 1992 , Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı, Hz. Cemal Kurnaz, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
- ÖGEL, Bahaeddin 1985 , Türk Kültür Tarihine Giriş c. II , Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
- ÖZEK, Ali vd. 1993 , Kurân-ı Kerim ve Açıklamalı Meâli, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
- ŞANLI, İsmet 2003 ,“XVI. Yüzyıl Divan Şâiri Fedâyî ve Fâlnâme-i Kur’ân-ı Azîm’i”. U.Ü. Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi Yıl 4, S. 5, s. 161-178, Bursa.
- TA 1968 , “Fal ve Falcılık”, Türk Ansiklopedisi c. XVI , Ankara: Maarif Basımevi.
- TS 1988 , Tarama Sözlüğü c. I , Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- TDEA 1973 , “Falnâme”, Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi c. III , İstanbul: Dergah Yayınları.
- TÜYATOK 1997 , Türkiye Yazmaları Toplu Kataloğu 10, Ankara: Milli Kütüphane Basımevi.
- UZUN, Mustafa 1995 , “Falnâme”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi c.XII , İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
- YUSUF HAS HACİB 1979 , Kutadgu Bilig 1 Metin, Hz. Reşit Rahmeti Arat, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Öz
Curiosity of the unknown and hearing about future is among the common characteristics of human beings. Thus, fortune-telling considered as guesswork of the unknown through some signs by several methods is a common application in almost all societies dating back to old ages. Fortune-telling is among the common traditions in Turkish society as well; and a variety of literary works focusing on different ways of fortune telling and known as “Falnâme” in general have been written in Turkish Classic Literature. In this paper, after giving general information on the place of fortune-telling in the Turkish culture, a sample of fortune book in verse form is shared with the readers of scientific, cultural and literary Works. This sample of verse fortune book takes place in a manuscript and the two other parts of this verse are thought to have been recorded in the first half of 18th century. It’s unclear that by whom and when the verse is told and it has no title. The verse is done by wishing on the names of various fruits and flowers – like a raffle fortune. It is told within the framework of classical poetry forms – in two couplets with the form of “fâilatün fâilatün fâilün”. It has a fortunetelling application schema under the rhythmic numbers 1- 2-4-8-16 with 15x5 head sections and it consists of a total of 30 verses.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- AÇA, Mustafa 2011 , “Balıkesir’de Bulanan Bir Cönk ve İçerisinde yer Alan Fal-i Nebat Örneği”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırmaları Dergisi S. 59, s. 313-324. Ankara.
- AHMET VEFİK PAŞA 1306 , Lehçe-i Osmanî, Dersaadet: Mahmud Beg Matbaası.
- ARİF, Mehmet 1942 , Binbir Hadis, İstanbul: İstanbul Kitabevi.
- AYDIN, Mehmet 1995 , “Fal”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi c.XII. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
- ÇELEBİ, İlyas 1995 , “Fal/İslam’da Fal”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi c.XII , İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
- DUVARCI, Ayşe 1993 , Türkiye’de Falcılık Geleneği ile Bu Konuda İki Eser Risâle- i Falnâme lî Ca’fer-i Sâdık ve Tefe’ülnâme, Ankara. Esra Matbaası.
- ERSOY, Mehmet Akif 1966 , Safahat, İstanbul: İnkılâp ve Aka Kitabevi.
- ERSOYLU, Halil 1997 , “Fal, Falnâme ve Bir Çiçek Falı: “Der Aksâm-ı Ezhâr”, ” Türkiyât Mecmuası c. XX , s. 195-254, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayınları.
- ERTAYLAN, İsmail Hikmet 1951 , Falnâme, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
- GÜLHAN, Abdülkerim 2015 , “Türk Kültüründe Fal ve İsimlerle İlgili Bir Manzum Falnâme Örneği”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, sayı 15, s. 195-222, İstanbul.
- KARA, İsmail 1973 , “Fal”, Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi c. III , İstanbul: Dergah Yayınları.
- KAŞGARLI MAHMUT 1941 , Divânü Lugati’t-Türk c. I . Hz. Besim Atalay, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- KURNAZ, Cemal 1997 , “Zaifî’nin Fâl-i Mürgânı”, Divan Edebiyatı Yazıları. s. 183-205, Ankara: Akçağ Yayınları.
- MACDONALD, D. B. 1988 , “Fal”, İslam Ansiklopedisi c. IV , Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınevi.
- ONAY, Ahmet Talat 1992 , Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı, Hz. Cemal Kurnaz, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
- ÖGEL, Bahaeddin 1985 , Türk Kültür Tarihine Giriş c. II , Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
- ÖZEK, Ali vd. 1993 , Kurân-ı Kerim ve Açıklamalı Meâli, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
- ŞANLI, İsmet 2003 ,“XVI. Yüzyıl Divan Şâiri Fedâyî ve Fâlnâme-i Kur’ân-ı Azîm’i”. U.Ü. Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi Yıl 4, S. 5, s. 161-178, Bursa.
- TA 1968 , “Fal ve Falcılık”, Türk Ansiklopedisi c. XVI , Ankara: Maarif Basımevi.
- TS 1988 , Tarama Sözlüğü c. I , Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- TDEA 1973 , “Falnâme”, Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi c. III , İstanbul: Dergah Yayınları.
- TÜYATOK 1997 , Türkiye Yazmaları Toplu Kataloğu 10, Ankara: Milli Kütüphane Basımevi.
- UZUN, Mustafa 1995 , “Falnâme”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi c.XII , İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
- YUSUF HAS HACİB 1979 , Kutadgu Bilig 1 Metin, Hz. Reşit Rahmeti Arat, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Araştırma Makalesi |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 1 Temmuz 2016 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2016 Cilt: 16 Sayı: 16 |
Makale gönderme ve takip:
Makalelerinizin gönderimini dergimizin dergipark web ana sayfasından "Makale Gönder" seçeneği ile yapabilirsiniz. Daha sonraki süreci ise “Dergipark Sistemi”nden takip edebilirsiniz. Herhangi bir sorun yaşamanız halinde lütfen aşağıdaki adreslere bilgi veriniz.
Nihat Öztoprak (Başeditör): noztoprak@fsm.edu.tr
Bünyamin Ayçiçeği (Editör): bunyamin.aycicegi@istanbul.edu.tr
Nusret Gedik (Editör Yardımcısı): nusret.gedik@marmara.edu.tr