Tazarru‘-nâme’nin Söz Düzeni -I-

Yıl 2016, Cilt: 16 Sayı: 16, 177 - 194, 01.07.2016

Volkan Karagözlü

Öz

Fâtih devrinin önemli bilim ve siyaset adamlarından Sinan Paşa’nın Arapça ders kitabı olarak yazdığı eserlerinin dışında, klasik Türk edebiyatı mensur eserleri içerisinde değerlendirilen üç Türkçe kitabı vardır. Hayatının son dönemlerinde kaleme aldığı bu eserleri içerisinde Sinan Paşa’ya has üslubu ile tanınan Tazarru‘-nâme dikkati çekmektedir. Klasik Türk nesri ile ilgili kaynaklarda estetik nesrin en önemli eseri olarak bahsedilen Tazarru‘-nâme’nin üslup özelliğini ortaya koymayı amaçlayan bu çalışmada, Sinan Paşa’nın üslubu Tazarru‘-nâme’nin söz düzeni üzerinden anlatılacaktır. Yapılan incelemeler sırasında Tazarru‘-nâme’nin söz düzeninin ikili yapılar biçiminde oluşturulduğu tespit edilmiştir. Çalışmada simetrik yapı olarak ifade edilen ve eserin estetik yönünü ortaya koyduğu düşünülen bu yapılar, Sinan Paşa’nın diğer iki Türkçe eserinde Ma‘arif-nâme ve Tezkiretü’l-Evliyâ de görülmektedir. Tazarru‘-nâme baştan sona simetrik yapılarla oluşturulmuştur. Eserin söz düzenindeki bu kullanımlar nesir cümlelerini şiirsel unsurlarla donatmış, cümlelerin sanatsal ifade yollarıyla verilmesini sağlamıştır. Üç bölüm halinde düşünülen çalışmada Sinan Paşa’nın üslup özellikleri sadece tasvirî olarak belirlenmeyecektir. Üslup ortaya konurken, bu üslubu değerli kılan yönler de ele alınacaktır. Tazarru‘-nâme’nin söyleyiş özelliklerini belirlemeyi hedefleyen ilk çalışmada söz düzeninin çeşitleri, nitelikleri ve edebî esere katkıları incelenmeye çalışılacaktır. İkinci çalışmada ise eseri oluşturan simetrik yapıların oluşturduğu simetrik ölçütler, bu ölçütlerin sanatsal düzeyde kullanılmaları, bu kullanımların cümleden daha büyük yapılarda eser boyunca nasıl işlendiği araştırılacaktır. Çalışmanın son bölümünde ise Tazarru‘-nâme’nin cümle yapısındaki estetik kullanımlar ve çeşitleri ele alınacaktır. Son çalışmada ayrıca eserdeki simetri ses, söz ve anlam açısından değerlendirilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Sinan Paşa, Tazarru‘-nâme, üslup, seci, simetri, simetrik yapı

Word Order of Tazarru‘-nâme -I-

Öz

The most important scientist and politician in Fâtih’s reign Sinan Pasha, has three Turkish book, that was utilized in Turkish classical prose literature, beside the Arabic textbook. That works which was written in his declining years, one of them called Tazarru‘-nâme was wellknown with Sinan Pasha’s unique style. It is mentioned as the most important aesthetic prose, in classical Turkish prose literature. This paper’s aim is determine the style of Tazarru‘-nâme. The style of the book will be described by word order of the book. During research, it is fixed that, word order of Tazarru- ’nâme has binary structure. Sinan Pasha used this structure in the other Turkish books Ma’rif-nâme and Tezkiretü’l-Evliyâ . In this paper this structure is called symmetric structure and considered as revealing the aesthetic aspects of the work. Tazarru’nâme was created by symmetric structure. Usage of the structure in the book equipped sentence of prose with poetic features, provided that the sentences given by way of artistic expression. This paper is being considered in three chapters and stylistic features of Sinan Pasha will not be fixed in descriptive method. This style will be handled when determining the style of aspects that makes it wortwhile. In the first study aimed at determining the utterance features of Tazarru’nâme. We will analyze the varieties of word order, quality and contributions to literary work. In the second study symmetrical criterion, using the artistic level of these criterion and throughout work how it is used in the larger structure of sentences will be investigated. In paper designed as the last chapter, aesthetic use and types of sentence structures will be discussed. Also symmetry in Tazarru’nâme will be assessed in terms of sound, utterance and meaning.

Anahtar Kelimeler

Sinan Pasha, Tazarru‘-nâme, style, sadhj, symmetry, symmetric structure

Kaynakça

• AKAY, Hasan 1998 , Cenab Şehabeddin’in Şiirleri Üzerine Stilistik Bir Araş- tırma, İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• BANARLI, Nihat Sâmi 1983 , Resimli Türk Edebiyatı Tarihi, İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
• BURSALI MEHMED TÂHİR 1338 , Osmânlı Müellifleri, C. 2/2 , İstanbul.
• CANIM, Rıdvan hzl. 2000 , Latîfî, Tezkiretü’ş-Şu’arâ Tabsıratü’n-Nuzamâ İnceleme-Metin , Ankara: AKM Yayınları.
• DİLÇİN, Cem 2011 , Divan Şiiri ve Şairleri Üzerine İncelemeler, İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• ECEVİT, Yıldız 1991 , Türk Edebiyatında Post Modernist Açılımlar, İstanbul: İleşitim Yayınları.
• GİBB, E.J. WİLKİNSON 1999 , Osmanlı Şiir Tarihi, V Cilt , Ankara: Akçağ Yayınları.
• HOCA SA’DEDDÎN EFENDİ 1279 , Tâcü’t-Tevârîh., C. II , İstanbul.
• İSEN, Mustafa 2004 , Türk Dünyası Edebiyat Tarihi, Nesir Erken Dönem , C.5. , Ankara: AKM Yayınları.
• İSMAİL ANKARAVÎ 1284 , Miftâhü’l-Belâgâ. İstanbul: Tasvîr-i Efkâr Mat- baası.
• KARAGÖZLÜ, Volkan 2015 , Stilistik Açıdan Tazarru’nâme’de Söz Simet- risi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi: Ankara.
• MAZIOĞLU, Hasibe 1966 , “Sinan Paşa”, İslâm Ansiklopedisi, C. 10 , İstan- bul: MEB Yayınları.
• ÖZCAN, Abdülkadir hzl. 1989 , Mecdî Mehmed Efendi, Hadâiku’ş-Şakâik Şakâiku’n-Nu’maniye ve Zeyilleri , C.1 , İstanbul: Çağrı Yayınları.
• TULUM, Mertol 2001 , Tazarru‘-nâme, Ankara: MEB Yayınları.
• ________ 2011 . Sinan Paşa-Yakarışlar Kitabı Tazarru‘-nâme , Ankara: Tür- kiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• UZUNÇARŞILI, İ. Hakkı 1965 , Osmanlı Devletinin İlmiye Teşkilatı, Ankara: TTK Yayınları.
• ________ 1988 , Osmanlı Tarihi, C.2 , Ankara: TTK Yayınları.