Nuruosmaniye Kütüphanesi Türkçe Şiir Mecmû‘aları: İnceleme-Dizin

Yıl 2016, Cilt: 16 Sayı: 16, 227 - 367, 01.07.2016

Bünyamin Ayçiçeği

Öz

Türk edebiyatı sahasında araştırma yapan kişilerin, çalıştıkları dönemin kültürel ve sosyal hayâtına, dönemin dînî anlayışına, günlük hayâtın küçük gibi görünen ancak kıymetli bilgiler içeren âdetlerine vâkıf olması önem arz etmektedir. Mecmû‘alar; yazıldıkları dönemi anlama kılavuzu, entelektüel ve sosyal ortamların aynası sayılabilir. Bu bağlamda Türk edebiyatı ve özelinde eski Türk edebiyatı çalışmaları için, yazıldığı dönemin edebî zevklerini, kültür hayâtını, beğenilerini, sosyal ve dînî değerlerini bizlere yansıtan mecmû‘aların önemi büyüktür. İçinde Türkçe manzum ya da mensur eser barındıran mecmû‘aların tesbiti, bunların gün yüzüne çıkarılması, muhtevalarının Türk edebiyatı sahasında çalışacak araştırmacıların hizmetine sunulması, sahayla ilgili araştırma yapacaklara büyük kolaylıklar sağlayacaktır. Bu çalışmada, Nuruosmaniye Kütüphanesi’ndeki yazmalar taranarak içinde Türkçe şiir bulunduğu tespit edilen 17 mecmû‘a hakkında bilgi verilmiştir. Mecmû‘alarda yer alan Arapça ve Farsça eserlerle Türkçe mensur eserlere, ilgili mecmû‘anın giriş kısmında temas edilmiş, çalışmanın asıl konusunu kapsayan Türkçe şiirlerin de dizini hazırlanmıştır. Her mecmû‘ada yer alan şairlerin mahlası/adı, şiirin nazım biçimi, yer aldığı varak numaraları listelenmiştir. Bu çalışmayla araştırmacıların, ilgi duydukları şairlerin eserlerine kolaylıkla ulaşabilmeleri amaçlanmıştır. Böylece araştırmacılar, Nuruosmaniye Kütüphanesi’ndeki mecmû‘aları bütünüyle taramak yerine, hazırlanan bu çalışmaya müracaat ederek ilgi duydukları şairlerin ihtiyaç duydukları eserlerine yönelebileceklerdir. Ayrıca, belirtilen kütüphanedeki mecmû‘aların kataloglanmasıyla ilgili eksiklikler de düzeltilmiş olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Nuruosmaniye Kütüphanesi, Mecmû‘a, Türkçe Şiir, Dizin

Turkish Poetry Collections in the Library of Nuruosmaniye: Research and Index

Öz

Researchers in the field of Turkish literature are expected to be acquainted with the cultural and social understanding of the period they specialize as well as its traditions which might seem trivial in the first place but in fact present significant information regarding the daily life of that time. Poetry collections can be considered to function as the mirror of the period they were written in terms of the intellectual and social platforms they reflect to the reader. In this context, poetry collections have a crucial place in Turkish literature and specifically in Old Turkish literature studies for they reflect the cultural life and literary taste of the period including its social and religious values. It will be of a great service to the researches of the mentioned fields to detect the poetry collections which contain proses and poems written in Turkish and make the data accessible to them for their future studies. After an extensive research carried out in the library of Nuruosmaniye, this study gives information about 17 poetry collections that contain Turkish poems. The pieces in Arabic and Farsi in addition to the proses written in Turkish are referred in the introduction of the mentioned collection while main poems of the focus are indexed. For each collection, pseudonym/name of the poet, verse style of the poem and its foil number is listed. This study aspires to make it easier for the researchers of the mentioned field to access works of the poets they are interested in. Instead of scanning the whole collection of the library of Nuruosmaniye, such researchers will have the opportunity to consult this work to find the necessary information regarding the poems they inquire. Moreover, some problems and scarcity experienced when it comes to catalouging the collections will be tackled aptly.

Anahtar Kelimeler

The Library of Nuruosmaniye, Poetry Collection, Turkihs Poetry, Index

Kaynakça

• AÇIKGÖZ, Namık 1988 , "Tahkiyevî Bir Metin Olarak Riyâzî'nin Sâkînâme'si", Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, S.55, s.73-83.
• _________ 1986 , Riyâzî: Hayatı, Eserleri ve Edebi Kişiliği, Dîvan, Sâkînâme ve Düstûrü’l-Amel’in Tenkidli Metni, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Adana: Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• AĞDAŞ, Zeynep 2014 , Nuruosmaniye Kütüphanesi 4968 numaralışiir mecmû‘ası vr: 125b-186b İnceleme-metin-nesre çeviri , İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Eski Türk Edebiyatı Bilim Dalı.
• AKAY, Mehmet 1996 , İbrahim Gülşenî’nin Dîvânı Metin-Dil HususiyetleriSözlük, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• AKSOY, Hasan 1994 , “Derviş Şemseddin”, DİA, C. IX, s. 197-198.
• ALPTEKİN, Leyla 2014 , “Der-hikâyet-i elif abdâl”, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, S. 3/4, s. 95-108.
• ATALAY, Asiye 2015 , Nuruosmaniye Kütüphanesi 4968 numaralı şiir mecmû‘ası vr:65a-125a İnceleme-metin-nesre çeviri , İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Eski Türk Edebiyatı Bilim Dalı.
• AYDEMİR, Semra 1990 , Dede Ömer Rûşenî, Hayatı, eserleri ve Dîvânı’nın Tenkidli Metni, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• CEYHAN, Âdem 2006 , “Dört Seçkin Dost'un Portresi" Cevrî İbrahim Çelebi'nin Hilye-i Çihâr-Yâr-i Güzin'i”, CBÜ Sosyal Bilimler Dergisi, C. 4, S.1, s. 1-28.
• ÇINAR, Bekir 2014 , “Mantıkî’nin Nasihatnamesi”, TÜBAR-XXXV/2014- Bahar, s. 85-98.
• _________ 2003 , “Türk Edebiyatında Vasiyetnâmeler ve İki Şair Tıflî / Tarzî Arasında Kalan Bir Vasiyetnâme”, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, S. 9, s. 115-140.
• DELİCAN, Merve 2014 , Nuruosmaniye Kütüphanesi No: 4967'de kayıtlı Mecmūʿa-i Eş'ār, vr. 1b-80a, inceleme–tenkitli metin , İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Eski Türk Edebiyatı Bilim Dalı.
• DERDİYOK, Çetin 2005 , “Fuzûnî ve Gül-i Sad-berg’i”, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C. 14 S. 1, s. 181-200.
• ELİAÇIK, Muhittin 2009 , “Lefkoşe Kalesinin Fethini İlk Elden Anlatan Mühim Bir Mektup”, SÜ Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S. 26, Bahar 2009, s. 21-38.
• ERDOĞAN, Mustafa, “Bursalı Rahmî ve Yenişehir Şehrengizi”, Erdem Atatürk Kültür Merkezi Dergisi, S. 63, 2012, s. 89-125.
• ERGİN, Muharrem 1949 , “Câmi-ül-Meâni’deki Türkçe Şiirler”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi TDED, C. III, S. 3-4 1949 , s. 539-569.
• FARZAN, Ebrahim 1980 , Gulşani-i Saruhani Hayatı, Farsça Divanı ve Raznama’si, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Fars Dili ve Edebiyatı Kürsüsü.
• GEDİK, Nusret 2015 , “Azmî-zâde Hâletî’nin Derviş Paşa Hicviyyesi: Ģaddi Mestân”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, S. 15, s. 133-166.
• GÜMÜŞ, Abdulkadir 2015 , Mecmû‘a-i Eş'âr [Nuruosmaniye Kütüphanesi 4960] metin - inceleme , Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Kültür Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Türk Dili ve Edebiyatı Bilim Dalı.
• İLHAN, Oğuz 2015 , Nuruosmaniye Kütüphanesi 4966 Numarada Kayıtlı Şiir Mecmû‘ası vr. 1b -60b inceleme-metin , İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Eski Türk Edebiyatı Bilim Dalı.
• KALYON, Abuzer 2011 , Peşteli Hisâlî Metâliü’n-nezâ’ir İkinci Cilt İnceleme – Metin, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• KAPLAN, Yunus 2011 , “18. yy. Şairlerinden Nihâlî ve Dîvançesi”, SÜ Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S. 29, s. 57-110.
• KARADAĞ, Emine 2015 , Nuruosmaniye Kütüphanesi 4966 Numarada Kayıtlı Şiir Mecmû‘ası vr. 150b -200b inceleme-metin , İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Eski Türk Edebiyatı Bilim Dalı.
• KAYA, Bilge 2003 , Hisâlî Hayatı-Eserleri ve Metâli’ü’n-nezâ’ir Adlı Eserinin Birinci Cildi İnceleme-Metin , Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• KOÇ, Munise 2012 , Nuruosmâniye Kütüphanesi 4962 Numaralı Mecmû‘a 164a–247a, Transkripsiyonlu Metin- İnceleme , Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı Eski Türk Edebiyatı Bilim Dalı.
• KÖKSAL, M. Fatih, Edirneli Nazmî Mecma˘u’n-Nezâir İnceleme-Tenkitli Metin , http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10721,edirneli-nazmimecmaun-nezairpdf.pdf?0, [E.T.: 15.03.2016].
• KÖLEMEN, Sema 2011 , Nuruosmaniye Kütüphanesi 4962 Numaralı Mecmû‘a 247a-324b, Transkripsiyonlu Metin-İnceleme , Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı Eski Türk Edebiyatı Bilim Dalı.
• KONCU, Hanife 2010 , “Mizah Geleneğinden Bir Örnek: Kasîde-i Cüzdânnâme”, Perspectives on Ottoman Studies, Papers from the 18th Symposium of the International Committee of Pre-Ottoman and Ottoman Studies CIEPO , s. 363-378.
• KOYUNCU, Fatih 2014 , “Bursalı Subhî Mehmed ve Manzum Esmâü’l-Hüsnâ Şerhi”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi The Journal of International Social Research, C. 7, S. 31, Volume: 7, Issue: 31, s. 175-193.
• _________ 2012 , Nuruosmâniye Kütüphanesi 4962 Numaralı Mecmû‘a 1b–83a, Transkripsiyonlu Metin- İnceleme , Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı Eski Türk Edebiyatı Bilim Dalı.
• _________ 2011 , “Alaşehirli Makâlî Mustafa Bey ve Mecmû‘alardaki Bazı Şiirleri”, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 2, C. 9, s. 303-324.
• KUT, Günay 1973-1974 , “Gazâlî’nin Mekke’den İstanbul’a yolladığı Mektup ve Ona Yazılan Cevaplar”, TDAY-Belleten, 1973-1974, Ankara.
• KUTLAR, Fatma Sabiha Haz. , Arpaemîni-zâde Mustafa Sâmî Dîvân, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/TR,78358/arpaeminizade-samidivani.html, [E.T.: 12.03.2015]
• MAZIOĞLU, Hasibe 2009 , “Dede Ömer Ruşenî ve Çoban-nâmesi”, Eski Türk Edebiyatı Makaleleri, Ankara: TDK Yay.
• ÖZKAN, F. Hakan 1997 , Şabanzâde Mehmed Muhteşem ve Münazara-i Tîğ u Kalem’i, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Afyon: Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• ÖZTOPRAK, Nihat 2000 , “Mizahî Cinaslı Bir Risale”, İlmî Araştırmalar, S. 10, s. 97-106.
• SAKIN, Bertuğ 2014 , Nuruosmaniye Kütüphanesi No: 4967'de kayıtlı Mecmūʿa-i Eş'ār, vr. 80b-166a, inceleme – tenkitli metin , İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Eski Türk Edebiyatı Bilim Dalı.
• SEVER, Mustafa Haz. 2014 , Kaygusuz Abdal Dîvân, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yay.
• TAVUKÇU, Orhan Kemal, Dede Ömer Rûşenî Hayatı, Eserleri, Edebî Kişiliği ve Dîvânının Tenkidli Metni, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10601,dede-omer-rusenipdf.pdf?0, [E.T.: 12.05.2015].
• UZUN, Mustafa 1993 , “Câmiu’l-Meânî”, DİA, C. VII, s. 110-111.
• _________ 1982 , Dede Ömer Rûşenî’nin Hayatı, Eserleri ve Miskinnâmesi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi.
• ÜNLÜ, Osman 2011 , “Hoşça Bak Zâtına Kim/Âlem-i Kübrâsın Sen” Nazire Geleneği İçinde Şeyh Gâlib’in Meşhur Şiiri”, CBÜ Sosyal Bilimler Dergisi, C. 9, S. 2, s. 236-253.
• YAVUZER, Hayati 2008 , Kemâl Ümmî Dîvânı İnceleme-Metin , Bolu: Abant İzzet Baysal Üniversitesi Bolu Halk Kültürünün Araştırma ve Uygulama Merkezi Yay.
• YEKBAŞ, Hakan 2012 , “Divan Şairinin Sessiz ve Gizli Anlatımı: Muvaşşah”, Turkish Studies, International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 7/3, Summer 2012, p. 2649-2700.
• YİĞİT, Bilge Kaya ve Abuzer Kalyon 2013 , “Peşteli Hisâlî’nin Metâli’ü’nNezâ’ir Mecmû‘ası ve Mecmû‘ada Yer Alan Şairlerin Mahlasları”, Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 8/1 Winter 2013, p.335-371.
• YILDIRIMER, Mestan 2012 , Gülşenî-i Sarûhânî Râz-nâme Makâlât-ı Gülşenî Sırlar Kitabı, İstanbul: Büyüyenay Yay.
• YILDIZ, Osman 1992 , Cemali-i Karamani Miftahu’l-Ferec, C. I-IV, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Malatya: İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü.
• ZÜLFE, Ömer 2009 , On Altıncı Yüzyıl Şairi Selîkî ve Şiirleri, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• _________ 2007 , “Yahyâ Bey’in Bir Gazeline Bâkî’nin İki Tahmisi”; Ayla Demiroğlu Kitabı, s. 413-418.
• _________ 2005 ,“Seyyid Nesimî’nin Tuyuğlarına Ek”, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, S. 4, C. 2, s. 121-135.