Tazarru’-nâme’nin Söz Düzeni -II-

Yıl 2017, Cilt: 18 Sayı: 18, 119 - 136, 01.07.2017

Volkan Karagözlü

Öz

Klasik Türk nesir edebiyatında ayrı bir yeri olan Tazarru’- nâme Sinan Paşa’nın hayatının son döneminde kaleme aldığı üç Türkçe eserinden ilkidir. Nesir edebiyatımız söz konusu edilirken adından bahsedilmeden geçilemeyecek olan çalışma, kaynakların estetik nesrin en önemli ürünü olarak ifade ettiği bir eserdir. Tazarru’-nâme ahlâkî, didaktik, aynı zamanda tarikat ve tasavvuf yolunun hakikatlerini öğreten bir eser olmanın yanında bu konuların anlatılış biçimi yönüyle de pek çok eserden farklı özelliklere sahiptir. Çalışmanın ilk makalesinde eseri farklı kılan özelliklerden birinin onun anlatım biçimi olduğu, eseri oluşturan söz düzeninin ikili simetrik yapısı üzerinde durulmuştu. Tazarru’-nâme’nin baştan sona simetrik yapılarla yazıldığı ve yapıların çeşitleri ve nitelikleri ele alınmıştı. Bir önceki çalışmada yapıların esere katkıları ve onu değerli kılan yönlerine vurgu yapıldı1. Bu yazıda ise Tazarru’-nâme’yi oluşturan yapıların eseri sanatsal yönden güçlü kılan özellikleri tespit edilip bu yapıların nesir cümlelerini şiirsel öğelerle nasıl donattığı açıklanmaya çalışılacaktır. Estetik nesir ürünleri incelendiğinde şiir ile nesir cümleleri arasındaki farkın gittikçe azaldığı gözlenmektedir. Şiire ait birçok özellik, şiir araçları vasıtasıyla nesir cümlelerine aktarılır. Tazarru’-nâme’de kullanılan simetrik yapılar, şiirsel özelliklerin esere aktarılmasında bir araç görevindedir. Eserin anlatımındaki estetik düzey bu simetrik yapılarla eserde var olabilmişlerdir. Bu bakımdan eseri oluşturan simetrik yapıların özelliklerinin tespit edilmesi aynı zamanda şiirsel özelliklerin esere nasıl aktarıldığının bulunmasına ve eserin sanat yönünün ortaya konmasına da yardımcı olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Sinan Paşa, Tazarru’-nâme, üslûp, simetri, simetrik

Word Order of Tazarru‘-nâme -II

Öz

Tazarru’nâme is the first book of three Turkish works, Sinan Pasha wrote up in the last period of his life, has a distinct place in classical Turkish prose literature. While we are talking about prose literature it is a work that can not be passed without mentioning, expressed by sources as the most important product of aesthetic prose. It is a moral, didactic book at the same time teaches the truths of the religious order and mystic way. It has a different style than many works when these subjects is mentioning. In the first article of the study, it was emphasized that one of the different characteristics of the work is, its form of expression, and the dual symmetrical structure of the composition. Tazarru’-nâme was written from the begining to the end with symmetrical construction, and the types and qualities of the sutructure were discussed. Contribution of symmetrical structures and sructure aspects that make the book worthwhile were emphasized with previous article. In this paper the symmetrical structures of Tazarru’-nâme are determined by their powerful artistic features, and it will be attempted to explain how these structures furnish the prose with poetic elements. When the product of aesthetic prose are examined, it is observed that the differences between poetry and prose is gradually decreasing. Many features of poetry are transmitted to prose through poetry tools. The symmetrical constructions used in Tazarru’-nâme are a vehicle for transferring poetic features. The aesthetic level of the expression of the book has existed in with these symmetrical constructions. In this regard, to determine the characteristics of symmetric structures of work also will help to have transferred to trace how the poetic features. It will also help to reveal the artistic direction of the work.

Anahtar Kelimeler

Sinan Pasha, Tazarru‘-nâme, style, symmetry, symmetric

Kaynakça

• Akay, Hasan 1998 , Cenab Şehabeddin’in Şiirleri Üzerine Stilistik Bir Araştırma, İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Aksan, Doğan 1993 , Türkçenin Gücü, 3. basım, İstanbul: Bilgi Yayınevi.
• İsen, Mustafa 2004 , Türk Dünyası Edebiyat Tarihi, Nesir Erken Dönem , C.5. , Ankara: AKM Yayınları.
• Karagözlü, Volkan 2014 , http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com / index.php?sayfa=detay&detay=1583 08.08.2016
• ________, 2015 , Stilistik Açıdan Tazarru’nâme’de Söz Simetrisi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi: Ankara.
• ________, 2016 , “Tazarru’nâme’nin Söz Düzeni -I-“, DEV Dergisi, 16, 177-194.
• Kılıç, Filiz 2010 , Âşık Çelebi, Meşâi’rü’ş-Şu’arâ, İnceleme Metin, C.I. İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü.
• Kortantamer, Tunca 1993 , Eski Tük Edebiyatı Makaleler I, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Macit, Muhsin 2004 , Divan Şiirinde Âhenk Unsurları, Ankara: Kapı Yayınları.
• Mazıoğlu, Hasibe 1966 , “Sinan Paşa”, İslâm Ansiklopedisi, C. 10 , İstanbul: MEB Yayınları.
• Tulum, Mertol 2001 , Tazarru‘-nâme, Ankara: MEB Yayınları.
• Tunalı, İsmail 2012 , Estetik, 14. baskı, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Yalçınkaya, Şerife 2007 ,”Klasik Nesirde Türkçe Paralelliği Üzerine”, Tunca Kortantamer İçin, 527-549.