Cevrî Divanı’ndaki Farsça Rubailerin Türkçeye Çevirisi

Yıl 2019, Cilt: 23 Sayı: 23, 221 - 249, 30.12.2019

Merve Günan

Öz

Cevrî İbrahim Çelebi, 17. yüzyılda eser vermiş şairlerdendir. İyi bir eğitim gördüğü kaynaklarda belirtilen Cevrî, şiir yazacak düzeyde Farsçaya hâkimdir. Cevrî Divanı’nın Nuruosmaniye Kütüphanesi 2370 numarada kayıtlı nüshasında 37 adet Farsça rubai bulunmaktadır. Mevlevîliğe intisabı olan şair, bahsi geçen rubailerinde tasavvufi terminolojiye sıkça yer vermiştir. Bu şiirlerinde bazen dünyanın faniliğinden bahsederek insanın Allah’tan başka her şeyi terk etmesi gerektiği konusunda tavsiyeler vermiş bazen de tasavvufta ileri mertebelere geldiğini zannedenleri tenkit etmiştir. Ona göre insan tasavvuf mertebelerinin en üstüne erişmek istiyorsa aklını ve hislerini bir yana bırakmalıdır. Şimdiye kadar Divan üzerine yapılan çalışmalarda bu rubailer ihmal edilmiştir. Bu çalışmada Cevrî’nin hayatı ve eserleri üzerinde kısaca durulacak, rubailerin divandaki yeri ve konusu hakkında bilgi verilecektir. Daha sonra rubailer transkribe edilerek Türkiye Türkçesine aktarılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Cevrî, Divan, Farsça, Rubai

Translation of Persian Rubais at Cevrî's Divan to Turkish

Öz

Cevrî İbrahim Çelebi is one of the poets who produced works in the 17th century. Cevrî, who is mentioned in the sources where he had a good education, has a good command of Persian. There are 37 Persian rubais in the copy of the Nuruosmaniye Library of the Cevrî Divan, registered in number 2370. The poet, who was a member of the Mevleviyeh, frequently used Sufi terminology in his rubais. In these poems, he sometimes mentioned the mortality of the world and gave advice that one should leave everything but Allah, and sometimes criticized those who thought that he had advanced in Sufism. According to him, if one wants to reach the top of the Sufism levels, he should leave his mind and feelings aside. Until now, the studies that have been done on his divan neglected his rubais. In this study, the life and works of Cevrî will be briefly discussed and the place and subject of rubais will be given. Rubais will be transcribed and then will be translated to modern Turkish.

Anahtar Kelimeler

Cevrî, Divan, Persian, Rubai

Kaynakça

• ALKAYA, Yeliz 2018 , Cevrî, Hall-i Tahkîkât ve ‘Aynü’l-Füyûz İnceleme- Metin 1b-36b , Kocaeli Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli.
• ASLAN, Mustafa 1998 , “Cevrî Dîvânı'nda Mûsikî”, Türk Kültürü, Yıl: 36, S. 422, Ankara, s. 361-371.
• ASLAN, Mustafa 2002 , “Cevri Divanı'nda Yazı İle İlgili Kelime ve Terimler”, TDAY-Belleten/II, Ankara, s. 1-24.
• ATİK, Arzu 2012 , "Bir Hulasa Denemesi: Cevrî ve Selîmnâme'si", Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, S. 8, İstanbul, s. 21-36.
• ATİK, Arzu 2013 , “Cevrî İbrâhîm Çelebi”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa= detay&detay=277 ET: 05.05.2019
• AYAN, Hüseyin 1981 , Cevrî: Hayâtı, Edebî Kişiliği, Eserleri ve Divanının Tenkidli Metni, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları.
• AYAN, Hüseyin 1987 , “Cevrî”, Başlangıcından Günümüze Kadar Büyük Türk Klâsikleri Tarih-Antoloji-Ansiklopedi, c. 5, İstanbul: Ötüken-Söğüt Yayınları, s. 178-192.
• AYAN, Hüseyin 1993 , “Cevrî İbrâhim Çelebi”, DİA, c. 7, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, s. 460-61.
• AYDIN, Haluk 2005 , “Cevrî’nin Bugün Balıkesir’de Bulunmayan İlyas Paşa Camii ve Mevlevihanesini Konu Edinen Kasidesi”, Balıkesir 2005 Sempozyumu Tebliğler Kitabı, Balıkesir Belediyesi Yayınları, Balıkesir, s. 529-540.
• AYDIN, Haluk 2009 , "Cevrî Divanı", Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 39, Erzurum, s. 85-94.
• AYDIN, Haluk 2010a , "Cevrî Divanı'nın Fahri Bilge Nüshasında Yer Alan Neşredilmemiş Şiirler", Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 13, S. 23, Balıkesir, s. 207-221.
• AYDIN, Haluk 2010b , Cevri Divanı'nın Tahlili, Balıkesir Üniversitesi, Doktora Tezi, Balıkesir.
• AYDIN, Haluk 2018 , "Cevrî'nin Mesnevi Nazım Şekliyle Yazılmış Bilinmeyen Bir Manzum Eseri Üzerine", Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 62, Erzurum, s. 1-10.
• AYNUR, Hatice 2015 , "Çelebiler Çağından Bir Çelebi: Cevrî Çelebi", Uluslararası Katip Çelebi Araştırmaları Sempozyumu, 26-28 Mart, İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi, İzmir.
• AYNUR, Hatice 2015 , "Evliyâ Çelebi Seyâhatnâmesi'nde Cevrî Çelebi ve Tarih Manzûmeleri", Journal of Turkish Studies = Türklük Bilgisi Araştırmaları: Çekirge Budu, Festschrift in Honor of Robert Dankoff, c. 44, Aralık, Ankara, s. 151-178.
• CEYHAN, Adem 2006 , "Dört Seçkin Dost'un Portresi: Cevrî İbrâhim Çelebi'nin Hilye-i Çihar-Yâr-i Güzîn'i", Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 1, Manisa, s. 1-28.
• ÇAPAN, Pervin 2007 , "Kasideye Gelen Nevruz: Cevrî'nin Nevrûziyyesi", Tunca Kortantamer İçin, Editör: Yavuz Akpınar, Ege Üniversitesi Yayınları, İzmir, s. 201-216.
• DİLÇİN, Cem 1983 , Örneklerle Türk Şiir Bilgisi, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• DONUK, Suat 2013 , "Cevrî ve ve Nazm-ı Niyâz Mesnevisi", TÜBAR: Türklük Bilimi Araştırmaları, S. 33, Niğde, s. 93-126.
• ERKAL, Abdülkadir 1999 , "Türk Edebiyatı'nda Hilye ve Cevri'nin 'Hilye-i Çâr Yâr-ı Güzin'i", Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 12, Erzurum, s. 111-131.
• GÜLEN, Fatma Nur 2015 , "17. Yüzyıl Şairlerinden Neşâtî, Nâ'ilî, Cevrî'nin Şeyhülislâm Bahâyî Efendi'ye Yazmış Olduğu Kasideler", Turkish Studies: Prof. Dr. Muhammed Yelten Armağanı 10, S. 8, Bahar, Ankara, s. 1175-1194.
• GÜLMEZ, Sema 2006 , Cevri İbrahim Çelebi ve Hilye-i Çihar-Yar-ı Güzin Adlı Eseri, Dokuz Eylül Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, İzmir.
• GÜMÜŞ, Zehra 2009 , "Mesnevî'ye Cevrî'nin Manzum Şerhi: Hall-i Tahkîkât", Turkish Studies = Türkoloji Araştırmaları: Prof. Dr. Cem Dilçin Adına 4, S. 6, Ankara, s. 231-250.
• HİDAYETOĞLU, Selâhaddin 1986 , Cevrî'nin Aynü'l-Füyûz Adlı Eserinin Tenkidli Metni, Selçuk Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, Konya.
• İNCE, Ömer 1991 , Cevrî Dîvânı'ndaki Tarihî ve Efsanevî Unsurların Tespiti ve İşlenişi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, İzmir.
• KELEŞ, Reyhan 2008 , Şeyhülislâm Yahyâ, Cevrî, Nedîm Dîvânlarında Gönül, Atatürk Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, Erzurum.
• KÖKSAL, M. Fatih 1997 , "Bir Kasîde İki Şair: Nef'î, Cevrî", TÜBAR: Türklük Bilimi Araştırmaları, S. 4, Niğde, s. 191-202.
• SARAÇ, M. A. Yekta 2014 , Klâsik Edebiyat Bilgisi Biçim-Ölçü-Kafiye, Gökkubbe Yayınları, İstanbul.
• SAKARYA, Simge 2018 , Cevrî ve ʻAynü'l- Füyûz İnceleme-Metin 37a-70b , Kocaeli Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli.