Müellifleri Meçhul İki Şehrengiz: Üsküp ve Budin Şehrengizleri

Yıl 2019, Cilt: 23 Sayı: 23, 271 - 314, 30.12.2019

Zahide Efe

Öz

Bir şehrin güzelleri ve güzelliklerini anlatmak üzere kaleme alınan şehrengizler, klasik Türk edebiyatında özellikle 16. yüzyılda rağbet görmüş manzum türlerden biridir. Bu eserler yazıldıkları dönemin toplum hayatını ve kültürünü yansıtması açısından oldukça önemlidir. Edebiyatımızda daha çok İstanbul, Edirne ve Bursa gibi şehirler için yazılan bu türde şimdiye kadar tespit edilen eser sayısı 87’dir. Müellifleri bilinmeyen Üsküp ve Budin şehrengizleri de bu türde kaleme alınan ve bugüne kadar varlıkları bilinmeyen eserlerdir. Bu iki eserin tespitiyle birlikte bu türde kaleme alınan eser sayısı 89’a yükselmiştir. Budin Şehrengizi, İstanbul Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, “Zühdü Bey 226” numarada kayıtlı olan bir şiir mecmuası içerisindedir. Yazılış tarihi belli olmayan eser, mesnevi nazım şekliyle yazılmış olup 148 beyitten oluşmaktadır. Üsküp Şehrengizi ise Milli Kütüphane’deki “06 Hk 436” numaralı şiir mecmuasının içerisinde yer almaktadır. Yazılış tarihi belli olmayan ve mesnevi nazım şekliyle yazılan eser, 101 beyitten oluşmaktadır. Bu çalışmada öncelikle şehrengiz türü ve bu türde yazılmış eserler hakkında bilgi verilmiş; ardından Üsküp ve Budin şehrengizlerinin şekil ve muhteva özellikleri üzerinde birtakım değerlendirmelerde bulunulmuştur. Çalışmanın sonunda ise bu iki eserin transkripsiyonlu metnine yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Klasik Türk Edebiyatı, Şehrengiz, Üsküp, Budin

Two Shehrengizs That Their Authors are Unknown: Üsküp and Budin Shehrengizs

Öz

Shehrengizs which are written in order to tell the beauties and glories of a city are one of the poetic types which were in demand in the classical Turkish literature especially in 16th century. These works are very important as they reflect the life and culture of the society that they were written. The number of works which have been determined in this type up to now and written for the cities especially such as İstanbul, Edirne and Bursa in our literature is 87. The shehrengizs of Üsküp and Budin that their authors are unknown are the works which were written in this type and that their existence has not known to today. The number of works which have been written increased to 89 with the determination of these two works. Budin Shehrengiz is in the poetry journal which is registered in Zühdü 226 in İstanbul Süleymaniye Manuscript Library. The work that its writing date is uncertain written in the form of mesnevi poetry and consists of 148 couplets. Moreover, Üsküp Shehrengiz is in the poetry journal with 06 Hk 436 no in The National Library. The work that its writing date is uncertain and written in the form of mesnevi poetry consists of 101 couplets. In this study, the information was given especially about the works in shehrengiz type and which were written in this type; then, a set of evaluations was provided about the form and content features of Üsküp and Budin shehrengizs. At the end of the study, these two works’ transcription-included texts were involved.

Anahtar Kelimeler

Classical Turkish Literature, Shehrengiz, Üsküp, Budin

Kaynakça

• AKKUŞ, Metin 2013 , Klasik Türk Şiirinin Anlam Dünyası Edebi Türler ve Tarzlar. Erzurum: Fenomen.
• AYDEMİR, Yaşar 2007 , “Ravzî’nin Edincik Şehrengizi”, Gazi Türkiyat: Türklük Bilimi Araştırmaları Dergisi, Güz. S. 1, 97-126.
• DAVID, Geza 1992 , “Budin”, TDV İslam Ansiklopedisi, 6, 344-348.
• EBUBEKİR, S. Şahin 2018 , “Ârif’in Kütahya Şehrengizi”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Türkoloji Dergisi, 22 1 , 184-212.
• EYİCE, Semavi 1992 , “Budin”, TDV İslam Ansiklopedisi, 6, 348-352.
• HARMANCI, Esat, HASANOĞLU, Murat, ve KAYA, Melis 2018 , “Bir Hakîr’in Şehrengizi”, Bir Devr-i Kadîm Efendisi Prof. Dr. Tahir Üzgör’e Armağan s. 407-423 . Ankara: Yayınevi
• İNBAŞI, Mehmet 2012 , “Üsküp”, TDV İslam Ansiklopedisi, 42, 377-381.
• KAHRAMAN, Seyit Ali 2010 , Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyâhatnâmesi Cilt 6. Kitap, 1. Cilt . İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• KAHRAMAN, Seyit Ali 2010 , Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyâhatnâmesi Cilt 5. Kitap, 2. Cilt . İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• KALPAKLI, Mehmet 1995 , 16-17. Yüzyılda Mahalle ve Semt Adları, Kâmî’nin Lügazı. İstanbul Dergisi, 14, 42-45.
• KAPLAN, Yunus 2018 , “Abdî ve Kütahya Şehrengizi”, Littera Turca Journal of Turkish Language and Literature, 4 3 , 783-824.
• KAPLAN, Yunus 2019 , “Künûzî ve Kaşa Şehrengizi”, Dede Korkut Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 8 19 , 178-202
• KAPLAN, Yunus 2016 , “Klasik Türk Edebiyatında Bilâdiyyeler ve Zihnî Efendi ile İştibî Ahmed Efendi’nin Bilâdiyyeleri” Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 13 1 , 102-124.
• KAPLAN, Yunus 2015 , “Klasik Türk Edebiyatında Sahil-nâmeler ve Derviş Hilmi Dede’nin Sahil-nâmesi”, Route Educational and Social Science Journal, 2 2 , 148-159.
• KAPLAN, Yunus 2017 , “Lale Devri İstanbul’unda Padişah Bahçelerini Anlatan Manzum Bir Eser: Hıfzî ve Mesâir’i”, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15 1 , 308-330.
• KARACA, Derya 2018 , Türk Edebiyatında Şehr-engîzler ''Şehirler ve Güzeller''. Malatya: İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi.
• KARACASU, Barış 2007 , “Şehrin Yitik Hikayesi Edebiyatımızda Meydanda Olmayan Şehrengizler”, Kebikeç, 24, 177-209.
• KARACASU, Barış 2007 , “Türk Edebiyatında Şehrengizler”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 5 10 , 259-313.
• KAYA, Bayram Ali 2010 , “Şehrengiz”, TDV İslam Ansiklopedisi, 38, 461-462.
• LEVEND, Agah Sırrı 1957 , Türk Edebiyatında Şehr-engîzler ve Şehr-engîzlerde İstanbul. İstanbul: İş Bankası Yayınları.
• Mecmû’a-i Eş’âr, Süleymaniye Kütüphanesi, Zühdü Bey 226, vr. 3a-7b.
• Mecmû’a-i Eş’âr, Milli Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu, 06 Hk 406, vr. 62a- 64b.
• TAŞDELEN, İshak 2019 , Sânî Beg Dîvânı, Sivas: Express Baskı Merkezi
• TEZCAN, Nuran 2001 , “Güzele Bir Şehrengizden Bakış”, Türkoloji Dergisi, XIV 1 , 161-193.