Alî Şîr Nevâî’de ö. 1501 Yûsuf

Yıl 2019, Cilt: 23 Sayı: 23, 587 - 609, 30.12.2019

Sigrid Kleinmichel

Öz

Alî Şîr Nevâî’nin kendi zamanına kadar Türkçe yazılan Yûsuf mesnevîlerinden haberdar olmadığı anlaşılmaktadır. Nevâî, Yûsuf hakkında mesnevî yazmamakla birlikte Târîhi Enbiyâ ve Hukemâ adlı kitabında peygamber Yûsuf hakkındaki olayları ayrıntıları ile anlatmaktadır. Ayrıca, gazellerinde de Yûsuf'un ismi sık sık geçer. Bu yazıda, Yûsuf’un geçtiği beyitlerden seçilen örneklerin yorumlarıyla birlikte değerlendirilmesi amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Alî Şîr Nevâî, Yûsuf kıssası, Yûsuf u Züleyhâ mesnevîsi

Yusuf in Alî Şîr Nevâî

Öz

It is likely that the poet Alî Şîr Nevâî was unaware of the mesnevis that recount the story of Yûsuf –poems that were written in Turkic dialects before his time. He wrote no mesnevi about Yûsuf, yet he knew Yûsuf’s story very well; he wrote about him in his book Târîh-i Enbiyâ va Hukemâ, and mentions Yûsuf frequently in his gazels. In the focus of this article is the way in which Alî Şîr Nevâî portrayed Yûsuf in his gazels, and in demonstrating Nevâî’s portrayal I give examples of his poems and comment on Nevâî's perspective on Yûsuf's story.

Anahtar Kelimeler

Alî Şîr Nevâî, Yûsuf's story, mesnevî on Yûsuf u Züleyhâ story

Kaynakça

• Alisher Navoiy 1987a , Badâî ul-bidâyâʿ, c. 1, Taşkent.
• Alisher Navoiy 1987b , Navâdir un-nihâya, c. 2, Taşkent.
• Alisher Navoiy 1988 , İarâ’ib uṣ-ṣiŞar, c. 3, Taşkent.
• Alisher Navoiy 1989 , Navâdir uş-şabâb, c. 4, Taşkent.
• Alisher Navoiy 1990a , Badâîʿ ul-vasat, c. 5, Taşkent.
• Alisher Navoiy 1990b , Favâîd ul-kibâr, c. 4, Taşkent.
• Alisher Navoiy 1997 , Mukammal asarlar toʻplami: Majolis un-nafois, c.13, Toshkent.
• Alisher Navoiy 2000 : Mukammal Asarlar Toʻplami: Ta’riḫ-i Anbiyâ va Ḥukamâ, c.16, Toshkent.
• Alî-Şîr Nevâyî 2001 , Mecâlisü’n-nefâyis I: Giriş ve Metin, haz. Kemal Eraslan, Ankara: TDK.
• ALLEN, Roger 2000 , “‘The Best of Stories’: Three Versions of the Joseph Narrative”, The Balance of Truth: Essays in Honour of Professor Geoffrey Lewis, İstanbul, 23-34.
• BROCKELMANN, C. 1916 , ʿAlî´s Qiṣṣa´i Jûsuf: Der älteste Vorläufer der Osmanischen Literatur, Berlin: Abhandlungen der Königl. Preuss. Akademie der Wissenschaften.
• CİN, Ali 2011 , Türk Edebiyatının İlk Yûsuf Ve Züleyhâ Hikâyesi, Ankara: TDK.
• DOLU, Halide 1952 , “Yûsuf Hikâyesi Hakkında Birkaç Söz ve Bazı Nüshalar”, TDED 4, 419-445.
• ERTAYLAN, İsmail Hikmet 1960 , Yusuf ile Züleyha, İstanbul.
• GRÜNBAUM, M. 1889 , “Zu “Jussuf und Suleicha”, ZDMG 43, 26.
• KARAHAN, Leylâ 1994 , Kıṣṣa-i Yûsuf Yûsuf u Züleyhâ , Ankara: TDK.
• KARTAL, Ahmet 2006 , “Anadoluda Türk Edebiyatının Gelişimi”, Türk Edebiyatı Tarihi, editör Talât Sait Halman, c.1, Ankara.
• KELLNER-HEINKELE, B. 2010 “Prophets, Kings, and Beasts: Some Glimpses of the Qiṣaṣ al-Anbiyâʼ in Arabic and Middle Turkic Versions,” Trans-Turkic Studies: Festschrift in Honour of Marcel Erdal, edited by Matthias Kappler, Mark Kirchner and Peter Zieme with the editorial assistance of Raihan Muhamedowa, İstanbul: Pandora, 329-351.
• KÖKTEKİN, Kazım 1996 , “Bir Yusuf ve Zeliha Şairi: Süle Fakih ve Eseri”, Atatürk Üniversitesi TAED, 4, 173-179.
• MIRZAYEV, AbduŞani 1972 , “Jomining Yûsuf va Zulayho dostonida Alisher Navoiy obrazi”, Oʻzbek Tili va Adabiyoti, c.1, 19-25.
• Qiṣaṣ al-anbiyâʾ oder ʿArâʾis al-Maǧâlis von Abû Isḥâq Aḥmad b. Muḥammad b. Ibrâhîm aṯ-Ṯaʿlabî 2006 , Übersetzt und kommentiert von Heribert Busse, Wiesbaden.
• AL-RABGHŪZĪ 1995 , The Stories of the Prophets. Qiṣaṣ al-Anbiyāʾ: An Eastern Turkish Version, edited by H.E. Boeschoten, M. Vandamme, S. Tezcan, translated into English by H.E. Boeschoten, J. O‘Kane, M. Vandamme II cilt , Leiden, New York, Köln: E.J. Brill.
• ROSENZWEIG, Vincenz Edler von 1824 , Joseph und Suleicha, Historisch- romantisches Gedicht aus dem Persischen des Mewlana Abdurrahman Dschami, übersetzt und durch Anmerkungen erläutert, Wien.
• RYPKA, J. 1959 , Iranische Literaturgeschichte, Leipzig.
• SCHLECHTA-WSSEHRD, Ottokar 1889 , Jussuf und Suleicha, Romantisches Heldengedicht von Firdussi. Aus dem Persischen zum ersten Male übertragen, Wien.
• ŞEYYAD HAMZA 1946 , Yusuf u Zeliha, Nakleden Dehri Dilçin, İstanbul: TDK.
• ṬABARÎ 1987 , The History of al-Ṭabarî Taʾrikh al-Rusul waʾl-Mulûk , translated and annotated by William M. Brinner, c.2, Albany, New York.
• TAGIRDŽANOV, A. T. 1948 , “K voprosu o poėme Ferdousi Jusuf i Zulejcha”, Sovetskoe Vostokovedenie, c.5, 334-338.
• TAGIRDŽANOV, A. T. 1970 , “Vlijanie poėmy Firdousi Jusuf i Zulejcha na Ḳiṣṣa-i Jusuf Ali i Jusuf i Zulejcha Šajjad Chamzy”, Palestinskij sbornik, vyp. 21 84 : Bližnij Vostok i Iran, 46-61.
• The Tales of the Prophets of al-Kisaʾi 1978 , Translated from the Arabic with Notes by W.M. Thackston jr., Boston.
• UYGUR, Sinan 2004 , Ali‘nin Ḳıṣṣa-i Yûsuf’u: Giriş – İnceleme – Metin – Sözlük, Ankara.
• ÜNVER, İsmail 2001 , “Sulı, Suli, Sula, Sule, Süle ve Süli Fakih Rivayetleri Üzerine”, Türkoloji Dergisi 2, 14/ 4, 15-20.