Türkistanlı Bir Şair: Vâsıfî ve Türkçe Şiirleri

Yıl 2019, Cilt: 23 Sayı: 23, 758 - 774, 30.12.2019

Saniye Eraslan

Öz

Tarihte kurulan tüm Türk devletlerinde âlim ve sanatkârlar, başta sultanlar olmak üzere diğer devlet erkânı tarafından himaye edilerek desteklenmişlerdir. Türk devletlerinde gelenek hâline gelen bu durum, birçok âlim ve sanatçının yetişmesine, bazı şehirlerin kültür ve medeniyet merkezi hâline dönüşmesine vesile olmuştur. Özellikle 15. yüzyılın ikinci yarısından sonra Timurlu devleti sultanı Hüseyn-i Baykara ile onun yakın dostu ve veziri Alî Şîr Nevâyî öncülüğünde kurulan meclisler; Herat’ın ilmî, edebî ve kültürel bir muhit olarak ön plana çıkmasında etkili olmuştur. Genç yaşta Alî Şîr Nevâyî ile tanışarak onun meclislerine katılma başarısını gösteren önemli şair ve nâsirlerden biri de Heratlı Vâsıfî’dir. Vâsıfî, özellikle muamma yazma ve çözmedeki becerisiyle, başta Nevâyî olmak üzere pek çok önemli devlet erkânının takdirini kazanmış, oluşturulan meclislerin aranan kişisi olmuştur. Katılma şansı elde ettiği meclislerde hem görüp şahit olduklarını hem de başkalarından dinlediklerini günümüze çeşitli hikâyelerle aktarmıştır. Bu makalede Vâsıfî’nin hayatı, sanatı ve eserleri hakkında bilgi verilip Farsçanın edebî dil olarak kullanıldığı bir dönemde Fars diliyle yazdığı Bedâyi‘u’l-vekâyi‘ adlı eserinde geçen Türkçe iki şiiri tanıtılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Vâsıfî, Bedâyi‘u’l-vekâyi‘, şiir, muamma, inşâ

A Poet from Turkistan: Vâsıfî and Turkish Poems

Öz

In all the Turkish states established in history, scholars and craftsmen were supported by other statesmen, especially sultans. This situation, which has become a tradition in Turkish states, has caused many scholars and artists to grow and some cities have become centers of culture and civilization. Especially after the second half of the 15th century, the assemblies established under the leadership of Timurian sultan Hüseyn-i Baykara and his close friend and vizier Alî Şîr Nevâyî were effective in bringing Herat as a scientific, literary and cultural neighborhood. One of the important poets and prose writers who succeeded in meeting Alî Şîr Nevâyî at a young age and participating in his assemblies was Vâsıfî, from Herat. Vâsıfî gained the appreciation of many important state men, especially Nevâyî with his skill in writing and solving enigma, and became the wanted person of the assemblies. In the assemblies he had the chance to participate in, he shared with him various stories that he has seen and witnessed and listened to from others. In this article, information about Vâsıfî's life, art and works will be given and two Turkish poems which are included in the book named Bedâyi‘u’l-vekâyi‘ written in Persian at a time when Persian is used as literary language was introduced.

Anahtar Kelimeler

Vâsıfî, Bedâyi‘u’l-vekâyi‘, poetry, enigma, artistic prose

Kaynakça

• BOLDYREV, Alexandre N. 1956 , “Çağdaşlarının Hikâyelerinde Nevaî” Çev. Rasime Uygun , Ankara: Türk Dili Araştırmaları Yıllığı- Belleten, s.197-237.
• ECKMANN, Janos 2017 , Çağatayca El Kitabı, Çev. Günay Karaağaç , Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• KARTAL, Ahmet 2017 , “Baykara Meclislerinde Farsça Yazılan Bir Gazel Türü: Gazel-i Tabl-i Bâz”, Türk Dünyasının Ulu Çınarı: Mertol Tulum Kitabı, Hzr. Ahmet Kartal – Mehmet Mahur Tulum, İstanbul, 2017, s. 449-56.
• KARTAL, Ahmet 2018 , “Baykara Meclisinden Yansımalar: -Edebî Meclisler 1-”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 21, İstanbul, s. 541-562.
• KARTAL, Ahmet 2019a , “Türkistan’dan Yansımalar”, Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, Prof. Dr. Muhammed Nur Doğan Armağan Sayısı, 2 1 , s. 125-156.
• KARTAL, Ahmet 2019b , “Baykara Meclisi’nden Yansımalar: -Edebî Meclisler 2-”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 22, s.525-578.
• KARTAL, Ahmet 2019c , Hakikate Düşen Gölge Türk-Fars Edebi İlişkileri, İstanbul: Doğu Kütüphanesi Yayınları.
• VÂSIFÎ, Zeynüddîn Mahmûd-ı Vâsıfî 1349 , Bedâyi’u’l-vekâyi‘, Neşr. A. Boldyrev , Cild-i evvel, Çâp-i divvom, Çâphâne-i zer.
• YILDIRIM, Nimet 2001 , Fars Edebiyatında Kaynaklar, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Yayını.