Sıyâmî’nin Antakya Şehrengizi

Yıl 2018, Cilt: 20 Sayı: 20, 51 - 70, 01.07.2018

Vesile Albayrak Sak

Öz

Klasik Türk Edebiyatında araştırmacıların türün kaynağı konusunda farklı görüşlerde oldukları şehrengiz, sosyal durumları anlatan manzum eserlerdir. XVI. yüzyıldan itibaren görülmeye başlanan ve kısa sürede yazıldıkları dönemin toplum hayatının tanığı olan bu eserler divan şiirinin dış dünyaya açılan pencereleridir. Hakkında en fazla şehrengiz yazılan yerler İstanbul, Bursa, Edirne olup çok sayıda şehrengiz tespit edilmişse de bunların bir kısmının metinleri elde değildir. Türk Edebiyatında yazılmış şehrengizlerden biri de bir XVI. yüzyıl şairi olan ve bazı kaynaklarda menfi anlatılan şahsiyetlerden birine, Sıyâmî’ye ait Antakya Şehrengizi’dir. Sıyâmî Divanı’nın 2a ve 5b varakları arasında bulunan ve mesnevi nazım şekliyle yazılan 89 beyit tutarındaki bu şehrengizde Antakya’da yaşayan 20 güzel anlatılmıştır. Çalışmamızda Atatürk Üniversitesi Seyfeddin Özege Kütüphanesi Agâh Sırrı Levend Kitapları Bölümü 48-49’da şairin divanı içinde kayıtlı şehrengizin çeviri yazısı yapılarak eser üzerinde birtakım incelemeler yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Klasik Türk Edebiyatı, şehrengiz, Sıyâmî, Antakya

Sıyâmî’s Antakya Şehrengiz

Öz

The şehrengiz, about which the researchers in the Classical Turkish Literature have different opinions on the source of this genre, is the poetical work which tells about the social situations. These works which have been started to be written up since the XVI. century and in a short span of time witnessing to the social life of the era they have been written, are ottoman poetry’s window to the world. Being the cities about which the most the şehrengizs are written have been İstanbul, Bursa, Edirne, they have been determined yet some of their texts are not present. One of the şehrengizs written in the Turkish Literature was the Antakya Şehrengizi of Sıyâmî, who was a XVI. century poet and negatively cited in some sources. In this şehrengiz, consisting of 89 verses, which was written according to the masnavi poetry genre, and between the 2a and 5b leafs of Sıyâmî’s Divan, 20 beauties were cited who were living in Antakya. In our study, the şehrengiz was translated and some examinations were made on that work, which was registered in the poet’s divan at Atatürk University Seyfeddin Özege Library Agâh Sırrı Levend Books Section 48-49.

Anahtar Kelimeler

Classical Turkish Literature, şehrengiz, Sıyâmî, Antakya

Kaynakça

• AKBAYAR, Nuri 1996 , Mehmed Süreyya Sicill-i Osmanî, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.
• AYDEMİR, Yaşar 2001 , “Hâdî’nin Saray Şehrengizi”, İlmî Araştırmalar 12, 31-56.
• BAŞPINAR, Fatih 2015 , “16. Yüzyıl Klasik Türk Edebiyatı Şairlerinden Garâmî’nin Tezkiretü’ş- Şu‘arâ İsimli Şairnamesi”, Rumelide Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 3, 1-32.
• ERDEM, Sadık 2013 , Tezkire-i Şu‘arâ-i Yümnî, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
• GÜLER, Kadir 1996 , “XIX. Asır Şuarâsından Ârifî Ve Pesendî’nin Kütahya Methiyeleri”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Der- gisi, S.7, 279-285.
• GÜNDÜZ, Ahmet ve Erdinç Gülcü 2009 , “XVI. Yüzyılda Antakya Nahiyesi 1526-1584 ”, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C.6, S.12, 289-323.
• GÜRBÜZ, İncinur Atik 2011 , Mecmû‘a-i Letâif, Gazi Üniversitesi, SBE Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara.
• KAPLAN, Yunus 2015 , “Seyrî ve Halep Şehrengizi”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, S.14, 67-92.
• KAPLAN, Yunus 2016 , “ Klasik Türk Edebiyatında Bilâdiyyeler ve Zihnî Efendi ile İştibî Ahmed Efendi’nin Bilâdiyyeleri”, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, C.13, S. 1, 102-124.
• KAPLAN, Yunus 2015 , “Klasik Türk Edebiyatında Sahil-nâmeler ve Derviş Hilmi Dede’nin Sahil-nâmesi” Route Educational and Social Science Journal Volume 2, İssue 2, April, 148-159.
• KAPLAN, Yunus 2016 , “Lebîbî ve Eyüp Şehrengizi”, Atatürk Ü.Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi TAED 56, 1063-1076.
• KARACASU, Barış 2007 , “Türk Edebiyatında Şehrengizler”, Türkiye Araştır- maları Literatür Dergisi, C.5, S.10, 259-313.
• KURNAZ, Cemal ve Mustafa Tatcı hzl. 2001 , Mehmet Nâil Tuman,Tuhfe-i Nâilî-Dîvân Şâirlerinin Muhtasar Biyografileri, C. 1, Ankara: Bizim Büro Yay.
• LEVEND, Agâh Sırrı 1958 . Türk Edebiyatında Şehr-engizler ve Şehr-engizlerde İstanbul. İstanbul: İstanbul Enstitüsü Yayınları.
• MENGİ, Mine 2014 , Mesîhî Divanı, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yay.
• PARLATIR, İsmail 2006 , Osmanlı Türkçesi Sözlüğü, Ankara: Yargı Yayınevi.
• SAHİLLİOĞLU, Halil 1991 , “Antakya”, TDV İslâm Ansiklopedisi, İstanbul: TDV Yay.,C. 3, 231.
• SIYÂMÎ, Dîvân, Atatürk Üniversitesi Seyfeddin Özege Kütüphanesi Agâh Sırrı Levend Kitapları Bölümü 48-49.
• “Sıyâmî” 1998 , TDEA Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi , VIII, İstanbul: Dergah Yay., 27.
• SOLMAZ, Süleyman 2005 , Ahdî ve Gülşen-i Şu’arâsı, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yay.
• SUCU, Cevat 2015 , “İmparatorluk, Şair ve Şehir: 16. Yüzyıl Osmanlı Dünyasında Şehrengizler”, IV. Türkiye Lisansüstü Çalışmaları Kong- resi-Bildiriler Kitabı III, 57-69.
• ŞEMSEDDİN SÂMÎ 1305 , Kâmûsu’l-Âlâm, Tıpkıbasım, I.cilt , İstanbul: Mih- ran Matbaası.
• TIĞLI, Fatih 2007 , “Klasik Türk Edebiyatında Şehrengiz Çalışmaları Hakkında Bibliyografya Denemesi”, Turkısh Studies-İnternational Periodical For The Language, Literature and History of Turkısh or Turkıc, Volume2/4, 259-313.