Klasik Türk Şiiri Gazel Geleneğinde Duygularla İlişkisi İtibariyle Aşk -Fuzûlî Örneği-

Yıl 2018, Cilt: 20 Sayı: 20, 71 - 100, 01.07.2018

Ramazan Arı

Öz

Klasik Türk şiiri gazel geleneğinin aşk anlayışında amaç her ne kadar sevgiliye kavuşmak gibi görünse de, asıl amaç aşktır. Yani aşkı doyasıya yaşamak, aşkla olgunlaşmaktır. Bunun yolu ise sevgiliye kavuş/a/mamaktan, acıdan, kederden, elemden, hasret ateşinden, kıskançlık ateşinden, sabır göstermekten, ümit ile korku arasında yaşamaktan, âh etmekten, feryâd ve figân etmekten, cevr ü cefa çekmekten ve can vermekten geçer. Âşığın yaşadığı bu durumların hemen hepsi, bir duygunun ya nedeni ya da sonucudur. Ancak o duygu tek başına bir anlam ifade etmez. Metnin derûnunda, duygunun mutlaka aşkla bağlantısı vardır. Çünkü her duygu aşk içerisinde anlam kazanır ve onla ilgili olarak metne girer. Duygular itibariyle, aşkın merkezinde âşığın olduğu söylenebilir. Tüm duyguları âşık yaşar. Sevgili duygu durumuna katılmaz. Aşkın hareketsiz başlatıcısıdır. O, yapmadıklarıyla ya da esirgedikleriyle duyguya ortak olur. Rakib için de aynı şeyi söylemek mümkündür. Bununla birlikte, sevgili ve rakibin aşk içerisinde hemen tüm yaptıklarının âşığın aşkını arttırıcı bir işlevi olduğu söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Şiir, Divan Şiiri, Gazel, Duygu, Aşk

Love in its Relationship to Emotions in the Classical Turkish Poetry of Ghazel Tradition -Fuzûlî Example

Öz

Although the purpose of classical Turkish poetry tradition seems to reach the beloved, the main aim is the art of love itself; that is to say, to take delight in love to the utmost, to mature with love. To this end, it is necessary to be unable to reach the beloved, to take pain, experience grief, to yearn for the beloved, to be jealous of the beloved; requires perseverance, to live with fear and hope, the outcry of the lover, to give your life. Almost all these situations above mentioned are the consequences or causes of a feeling that the lover possesses. However, that feeling alone means nothing. At the core of the text, it is related to love. Because every emotion obtains its meaning in love and gains its context in the text. The lover can be said to be at the center of love as the lover him her self experiences all the emotions. It is the lover who experiences all the feelings. The beloved does not take part in this process. However, the beloved possesses the passive initiative power since the beloved participate in the process with what she denies or avoids to do. The rakib shares the same position with the beloved. Moreover, almost all the things what the beloved and the rakib do in the process carry the function of increasing the degree of the love that the lover feels for the beloved.

Anahtar Kelimeler

Poetry, Ottoman Poetry, Ghazal, Emotion, Love

Kaynakça

• AKTUNÇ, Hulki 1995 , “Aşkın Aşkınlığı ya da Ortadoğulu Bir Erotoman Üzerine Notlar”, Cogito Aşk Özel Sayısı: 4, Bahar, 75-79.
• AKÜN, Ömer Faruk 1994 , “Divan Edebiyatı”, TDV İslâm Ansiklopedisi, C. 9, 389-427.
• AKYÜZ, Kenan 1997 Haz. , Fuzûlî Divanı, Ankara: Akçağ Yayınları.
• ARI, Ramazan 2017 , Fuzûlî’nin Gazellerinde Beşerî His ve Hasletler, Basılmamış Doktora Tezi, Muğla: Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• ÇETİNDAĞ, Yusuf 2011 Aşk Üzerine, İstanbul: Kitabevi Yay.
• DİLÇİN, Cem 2001 , Fuzulî Divanı Üzerine Notlar, Harvard: Harvard Üniversitesi, Yakındoğu Dilleri ve Medeniyetleri Bölümü.
• DOĞAN, Muhammet Nur 2010 Haz. , Fuzûlî, Leylâ ve Mecnûn, İstanbul: Yelkenli Yay.
• GASSET, Ortega 1996 , Sevgi Üstüne, Çev. Yurdanur Salman, İstanbul: Kapı Yay.
• GÖLPINARLI, Abdülbaki 1961 Haz. , Fuzûlî Dîvânı, İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• GÜLEÇ, Cengiz 2014 , “Ney Neden feryat eder?”, Psikeart Ayrılık Özel Sayısı 34, Temmuz-Ağustos.
• KAYAOKAY, İlyas 2016 “Ortega Gasset ve Erich Fromm ile Nedîm’in Aşk Nazariyesine Dair Ortak Husûsiyetler”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, S. 16, İstanbul, 195-226.
• MAZIOĞLU, Hasibe 1956 , Fuzûlî Hâfız: İki Şair Arasında Karşılaştırma, Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yay.
• NASİO, J.D. 2007 , Aşk Acısı, Çev. Hatice Bakanlar, Canan Coşkan, Ankara: İmge Kitabevi.
• PALA, İskender 2004 , Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, İstanbul: Kapı Yay.
• ____________ 1995 , “Âh Mine’l-Aşk”, Cogito Dergisi Aşk Özel Sayısı: 4, Bahar: 81-102.
• ÖZCAN, Recai 2008 , Türk Romanında Aşk, Basılmamış Doktora Tezi, Kırık- kale: Kırıkkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• PARLATIR, İsmail 2002 Haz. , Fuzûlî Türkçe Divanı, Ankara: Akçağ Yay.
• TARLAN, Ali Nihat 2013 , Fuzûlî Divanı Şerhi, Ankara: Akçağ Yay.
• TOLASA, Harun 2001 , Ahmet Paşa’nın Şiir Dünyası, Ankara: Akçağ Yay.
• YALÇINKAYA, Şerife 2007 “Yol Metaforu ve Klasik Türk Edebiyatında Arayış Yolculukları”, Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 13, Ocak 2007, http://www.academia.edu/30571197/ E.T.: 05.04.2018 .