Aşkî’nin Heft Peyker Mesnevisinde Bulunan Deyimler Üzerine

Yıl 2018, Cilt: 20 Sayı: 20, 101 - 118, 01.07.2018

Aslı Aytaç

Öz

XV. yüzyıl şairlerinden Aşkî’nin Heft Peyker mesnevisi Nizâmî-i Gencevî’nin aynı adlı eserinin ufak farklarla bir tercümesidir. Yazım yılı 861/1456-57’dir. Tek yazma nüshası İngiltere British Library’de bulunmaktadır. Eser, Anadolu sahasında Nizâmî’nin Heft Peyker’inden yapılan bugün eldeki ilk tercüme olması bakımından ayrı bir öneme sahiptir. Bu yönüyle Aşkî’den sonra meydana getirilen Heft Peyker mesnevilerine örnek teşkil etmektedir. 5043 beyit ihtiva eden metin aruzun “fâ^ilâtün fâ^ilâtün fâ^ilün” kalıbıyla yazılmıştır. Deyimler, günlük konuşma dilinin imkânlarıyla, kelimelerin gerçek anlamlarından az çok sıyrılarak meydana getirdiği kalıplaşmış ifadeler olarak tanımlanabilmektedir. Bu çalışmada, Aşkî’nin eserinde yer alan deyimler tespit edilerek Nizâmî’nin Heft Peyker’indeki deyimlerle bir karşılaştırma yapılmıştır. Buna göre, deyimlerin orijinal metinde bulunup bulunmadığı ve çeviri olanların da tercümesinin ne şekilde yapıldığına iki metinden örneklerle işaret edilmiştir. Ek olarak, Aşkî’nin tamamen Türkçe kelimelerden oluşan deyimleri sıralanmış ve Aşkî’nin eserinde bulunup Nizâmî’nin bulunmayan deyimlere de işaret edilmiştir. Bu çalışmayla, şairin tercüme yaparken orijinal metne ne kadar sadık kaldığı, nerelerde değişikliğe ve eklemelere gittiği ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Aşkî, Heft Peyker, deyim, mesnevi, tercüme

About The Idioms In Askî’s Heft Peyker Masnavi

Öz

Askî's Heft Peyker mesnevi from fifteenth century is a translation with slight differences of the Nizâmî-i Gencevî’s Heft Peyker. The year of writing is 861 / 1456- 57. The single manuscript is in the British Library in London. The work has a separate prescription in that it is the first translation available today from Nizâmî's work in Anatolia. With this aspect, this study is an example for the other poets who writes Heft Peyker after Aşkî. The text containing 5043 couplets is written in the measure of “fâ^ilâtün fâ^ilâtün fâ^ilün”. Idioms can be defined as the stereotyped expressions that ocur with the possibilities of daily speech. In this study, the expressions in Askî's work were identified and compared with the expressions in Nizâmi's work. Accordingly, examples have been pointed out from two works as to whether or not the idioms are in Nizâmî’s work and which translation methods used for them. In addition, idioms composed of Turkish words in Askî are listed and idioms are found in Askî and are not included in Nizâmi's work have been identified. With this work, it was revealed that how faithful the poet and where he went to change when he translate from the original text.

Anahtar Kelimeler

Aski, Haft Paikar, Heft Peyker, masnavi, idiom, expression, translation

Kaynakça

• ABİK, Deniz 2004 , “Nevâyî’nin Üç Eserindeki Deyimlerin Farsça ile Karşı- laştırılması”, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C. 13, S. 1, 211-222.
• AKSOY, Ömer Asım 1988 , Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü I, İstanbul: İnkılap Yay.
• AKSOY, Mustafa 2007 , “XVI. Yüzyıl Şuarâ Tezkireleri ile Necâtî’nin Şiirle- rine Göre Anadolu Türk Edebî Dilinin Gelişiminde Deyim ve Atasözü Kullanımı”, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 16, 141-162.
• ANDREWS, Walter G. 2009 , Şiirin Sesi Toplumun Şarkısı, Çev. Tansel Güney . İstanbul: İletişim Yay.
• AYTAÇ, Aslı 2017 , Aşkî ve Heft Peyker Mesnevisi İnceleme-Metin-Özel Adlar Dizini , Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Hacettepe Üniver- sitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Burhân-ı Katı 2000 , Hzl. M. Öztürk, Derya Örs , Ankara: TDK Yay.
• Büyük Türkçe Sözlük 2011 , Türk Dil Kurumu, http://www.tdk.gov.tr/ index.php?option=com_bts&view=bts [E.T: 10.10.2017]
• DİLÇİN, Cem 1983 , Yeni Tarama Sözlüğü, Ankara: TDK Yay.
• GENCAN, Tahir Nejat 1979 , Dilbilgisi, Ankara: TDK Yay.
• HAMÎDİYÂN, Dr. Sa’îd 1380 , Heft Peyker-Hakîm Nizâmî-i Gencevî, Tahran.
• KORTANTAMER, Tunca 1982 , “Türk Şiirinde Ses Konusunda ve Ses Gelişiminin Devamlılığı Üzerine Bazı Düşünceler”, Ege Üniversitesi SBF Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi I, 99-106.
• KUT, Günay 1972 , “Aşkî ve Heft Peyker Çevirisi”, TDAY-Belleten, Ankara: Türk Dil Kurumu, 127-151.
• ŞENTÜRK, Ahmet Atilla - Nurcan Boşdurmaz 2012 , Molla Aşkî Dîvân, İstanbul: YKY.
• UZUN, Tacettin 2000 , Arapça-Türkçe Deyimler -Kalıp İfadeler- Atasözleri Söz- lüğü, İstanbul: Beyan Yay.
• YUSIPOVA, Roza 1996 , “Türkçede Deyimler ve Birleşik Fiiller”, XI. Türk Dil Kurultayı, Ankara.