Hoca Dehhânî Hakkında Yeni Bilgiler

Yıl 2015, Cilt: 15 Sayı: 15, 1 - 26, 30.12.2015

Ersen Ersoy Ümran Ay

Öz

Klasik Türk şiirinin ilk temsilcilerinden olan Hoca Dehhânî, ilim âlemine ilk kez 1926 yılında Hayat Mecmuası’nda Fuad Köprülü tarafından tanıtılmıştır. Köprülü, Şikârî Tarihi’ndeki bir nottan ve eldeki kasidesinden yola çıkarak şairin Horasan’dan Anadolu’ya gelerek, III. Alâeddîn Keykubâd 1298-1302 ’ın himayesini gördüğünü, ona Farsça bir Selçuklu Şehnâmesi yazdığını söylemiş; Hikmet İlaydın ise şairin yaşadığı devri daha geriye götürerek I. Alaeddîn Keykubâd 1220-1237 döneminde yaşadığını savunmuştur. Günay Kut ise nazire mecmualarındaki verilerden hareketle Hoca Dehhânî’nin Karamanoğlu Alaeddîn Ali Bey zamanında yani 14.yy’ın ikinci yarısında yaşamış olduğuna dikkat çekmiştir. Köprülü, Dehhânî’nin şiir mecmualarında bulunan 1 kasidesiyle 6 gazelini tespit etmiş, Günay Kut da bir gazel daha ilave ederek gazel sayısını 7’ye çıkarmıştır. Bu makalede Hoca Dehhanî’nin hayatı ve edebî kişiliği hakkında bugüne kadar bilinenler kısaca dile getirildikten sonra, Hoca Dehhânî Divanı adını verebileceğimiz, Medine Arif Hikmet Bey Kütüphanesi’nde bir divan mecmuası içinde bulunan 2 kasidesi ile 97 yeni gazeli ihtiva eden yeni bir el yazması ilim âlemine tanıtılacak, şairin hayatı, yaşadığı dönem, eserleri ve edebî kişiliğine dair tespit edilen yeni bilgiler özet halinde aktarılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Hoca Dehhânî, 14.yy, Karamanoğlu Alâeddîn Ali, Arif Hikmet Bey Kütüphanesi

New Information About Hoca Dehhani

Öz

Hoca Dehhani who is one of the first representatives of Classical Turkish literature is first introduced to the science world in Hayat Mecmuası in 1926 by Fuat Köprülü. Köprülü claimed that Dehhani came to Anatolia from Khorasan and was under the patronage of Alaeddin Keykubad II 1298-1302 and wrote a Seljukian Shahnameh for him based on a note on Şikari Tarihi History of Şikari and on his existing qasidah. Hikmet İlaydın, on the other hand, argues that Dehhani lived much before, in the period of Alaeddin Keykubad I 1220-1237 . But Günay Kut asserts that Hoca Dehhani lived in Karamanoğlu Alaeddin Ali Beg's period, in the second half of the 14th century based on the data in nazirah macmuas. Köprülü established his 1 qasidah and 6 ghazals in poetry macmuas. Günay Kut added another ghazal which increased the number of ghazals to 7. In this article, after expressing the known information about Hoca Dehhani's life and literary personality, a manuscript that we can name Divançe of Hoca Dehhani in Madinah Arif Hikmet Beg Library that contains his 2 qasidahs and 97 new ghazals in a divan macmuah will be introduced to science world and new information about his life, his period, his works and his literary personality will be narrated.

Anahtar Kelimeler

Hoca Dehhani, 14th century, Karamanoğlu Alaeddin Ali, Arif Hikmet Beg Library

Kaynakça

• Akdoğan, Yaşar 1988 , Ahmedî Divanından Seçmeler, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Akdoğan,Yaşar tarihsiz , Ahmedî Divanı, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr /Eklenti/10591,ahmedidivaniyasarakdoganpdf.pdf?0
• Akün, Ömer Faruk 1994 , XII. Türk Tarih Kongresi Bildiri Özetleri 12-16 Eylül 1994 , Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Alparslan, Ali 2002 , “Kıta”, DİA, C.25, s. 505-506.
• Bilgin, Orhan 2013 “Yazma”, DİA, C.43, s. 369-373.
• Canpolat, Mustafa 1982 , Ömer Bin Mezîd Mecmûatü’n-Nezâ’ir, Ankara: TDK Yayınları.
• Derdiyok, İ. Çetin 1994 , “Hoca Dehhânî’nin Kasidesine Tematik Bir Bakış” Yedi İklim, S.55, s.59-63.
• Ertaylan, İsmail Hikmet 1960 , Hatiboğlu-Bahru’l-Hakâyık, İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi.
• İlaydın, Hikmet 1974 , “Anadolu’da Klasik Türk Şiirinin Başlangıcı”, Türk Dili Dergisi, S.275, s. 765-774.
• İlaydın, Hikmet 1978 , “Dehhânî’nin Şiirleri”,Ömer Asım Aksoy Armağanı, Yazı Kurulu: Mustafa Canpolat, Semih Tezcan, Mustafa Şerif Onaran, TDK Yayınları, s.137-176.
• Köksal, Mehmet Fatih 2006 , “Nazire -Türk Edebiyatı kısmı-”, DİA, C.32, s. 456-58.
• Köprülüzâde, Fuad 1926 , “Selçukîler Devrinde Anadolu Şairleri Hâce Dehhânî”, Hayat Mecmuası, S.1, s.4-5.
• Köprülüzâde, Fuad 1928 , “Selçukîler Devri Edebiyatı Hakkında Bazı Notlar”, Hayat Mecmuası, S.103, s.4.
• Köprülü, Fuad 1980 , Türk Edebiyatı Tarihi, İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Kut, Günay 1988 , “Yazmalar Arasında II”, Osmanlı Araştırmaları VII-VIII, İstanbul, s.182-198.
• Kut, Günay 2004 , Türk Dünyası Edebiyat Tarihi, C.IV, Ankara: Atatürk Kül- tür Merkezi Başkanlığı Yayınları, s. 304-564.
• Mansuroğlu, Mecdut 1947 , Anadolu Türkçesi XIII. asır Dehhânî ve Manzu- meleri, İstanbul: Burhaneddin Erenler Matbaası.
• Morkoç, Yasemin Ertek 2003 , Eğridirli Hacı Kemal’in Câmiu’n-Nezâir’i, III Cilt, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Danışman: Doç. Dr. Nezahat Öztekin, İzmir.
• Sevinçli, Veysi 2007 , Hatiboğlu Letâyifnâme, İstanbul: Töre Yayın Grubu.
• Sümer, Faruk 2001 , “Karamanoğulları”, DİA, C.24, s.454-460.
• Şarlı, Mahmut 2001 , “Medine-i Münevvere’deki Arif Hikmet Bey Kütüp- hanesinde Bulunan Edebiyatla İlgili Türkçe Yazma Eserler”, İlmî Araştırmalar, S.11, s.99-112.
• Şikârî 2005 , Karamannâme, Hazırlayanlar: Metin Sözen-Necdet Sakaoğlu, İstanbul: Karaman Belediyesi Yayını.
• Türk, Vahit 2009 , Hatiboğlu-Bahru’l-Hakâyık, Ankara: TDK Yayınları.
• Yavuz, Kemal 1991 , Şeyhoğlu Kenzü’l-Küberâ ve Mehekkü’l-Ulemâ, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayını, S:39.