Klasik Türk Edebiyatında Evliliğe Dair Menfî Düşünceler

Yıl 2015, Cilt: 15 Sayı: 15, 103 - 132, 30.12.2015

Abdullah Aydın

Öz

Yaygın olarak bilinenin aksine, Klasik Türk Edebiyatı sosyal hayatla birebir bağlantılı, toplumda karşılığı olan her duygu ve düşünceye yönelik malzemeyi içerisinde barındıran bir edebiyattır. Bu konu zenginliği, edebî türlerin çeşitliliğinde kendini göstermektedir. Şairlerin toplum hayatından hareketle ele aldıkları konulardan biri de evlilik kavramıdır. Sağlıklı bir toplum hayatı ve neslin devamı için çok gerekli olan evlilik, genellikle teşvik edilen bir durumdur. Bununla beraber bazı şairler bekâr kalmayı yücelterek evliliğe karşı çıkmışlar; evliliğe dair ileri sürdükleri menfî fikirlerini kendilerince bir sebebe bağlayarak paylaşmışlardır. Yaşamış olabilecekleri herhangi bir problemden dolayı evliliğe karşı çıkan şairler, başkalarına da evlenmemeleri yönünde nasihatlerde bulunmuşlardır. Evliliğe dair bu yazıda paylaşılan menfi ifadeler, toplumun veya o dönem şairlerinin genel yargısı değil, bazı şairlerin şahsî düşünceleridir. Üç başlık hâlinde kaleme alınan makalede; bazı şairlerin kadın algısı, evlilik algısı ve evlenmenin kaçınılmaz olduğu durumlardaki görüşleri örnek beyitlerle paylaşılmış, beyitler günümüz Türkçesine nesir olarak çevrilmiştir. Sonunda ise “kadın/avret ve evlilik/tezevvüc”le ilgili üç gazel ek olarak verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Divan Şairi, Evlilik, İzdivaç, Kadın, Klasik Edebiyat, Tezevvüç

Negative Views about Marriage in Classical Turkish Literature

Öz

Contrary to a popular opinion, Classical Turkish Literature is a literature which is directly connected with the social life and it also possesses materials about any feeling and thought in the community. This wealth of topic shows itself in the variety of the literary genres. One of the issues which the poets discourse with reference to the social life is the concept of marriage. Marriage which is very necessary for a healthy social life and for the continued of the generation is a condition which is generally encouraged. However, some poets by glorifying to remain single have opposed to the marriage. They have shared their reasoned negative views about marriage with the other people. The poets which opposed to marriage, may have experienced any problem and for this to give advice to the other people against marriage. The negative expressions about marriage shared in this article, are not general judgement of the society or the poets of this period; but they are just personal opinion of some poets. In this article under three titles; the woman perception of some poets, the marriage perception, and their views in cases where the marriage is inevitable, were shared with sample verses, and also the verses have translated by us to today’s Turkish as prose. And in the end, additionally were given two gazelles concerning woman /private parts and marriage/matrimony.

Anahtar Kelimeler

Classical Literature, Divan Poet, Marriage, Matrimony, Wedlock, Woman

Kaynakça

• Akdoğan, Yaşar , Ahmedî İskendernâme, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10591,ahmedidivaniyas arakdoganpdf.pdf?0 , E.T.: 10.07.2015.
• Alkan İspirli, Serhan 2007 , Kadın Divan Şairleri ve Geleneğin Uzantısı, Anka- ra: Salkımsöğüt Yayınları.
• Aydemir, Yaşar 2009 , Ravzî Divanı, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı e- Kitap.
• Aydın, Abdullah 2013 , “Divan Şairlerinin Şiir Aracılığıyla Atışmaları”, Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 6, Güz, s. 49-89.
• Aydın, Abdullah 2015 , Hanyalı Nûrî ve Dîvânı, C. III, Berlin: Türkiye Âlim Kitapları Yayınevi.
• Beyzadeoğlu, Süreyya A. 2004 , Sünbülzâde Vehbî Lutfiyye, İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Bıyık Yapa, Melek 2007 , Aşkî Mustafa Dîvânı, Marmara Üniversitesi Tür- kiyat Araştırmaları Enstitüsü Doktora Tezi, Danışman: Prof. Dr. Nihat Öztoprak , İstanbul.
• Bilkan, Ali Fuat 1997 , Nâbî Dîvânı, C. II, Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Cebeci, Dilâver 2009 , Divan Şiirinde Kadın, İstanbul: Bilge Oğuz Yayınları.
• Ceylan, Ömür ve Ozan Yılmaz 2005 , Hazâna Sürgün Bahâr Keçecizâde İzzet Molla ve Dîvân-ı Bahâr-ı Efkâr, İstanbul: Kitap Sarayı Yayınları.
• Çelebioğlu, Âmil 1998 , Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları, İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Çetin, Kâmile 2006 , Râşid ?-1310?-1892 ve Dîvânı İnceleme-Tenkidli Metin, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Danışman: Yrd. Doç. Dr. Selami Turan , Isparta.
• Çetinkaya, Ülkü 2008 , “Divan Edebiyatında Kadına Genel Bakış”, Turkish Studies International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 3/4, Summer, s. 279- 334.
• Dindar, Mehmet Fatih 2010 , Râcî Türâbî Veliyyüddîn Efendi Divanı Tanıtım ve Transkripsiyonlu Metin, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Ens- titüsü Yüksek Lisans Tezi, Danışman: Yrd. Doç. Dr. M. Emin Ertan , Sakarya.
• Güfta, Hüseyin 2000 , Erzurumlu Şair Hâzık Hayatı, Edebî Kişiliği ve Divanı, İstanbul: Erzurum Kitaplığı Yayınları.
• Kaçar, Mücahit 2012 , “Şeyh Gâlib’in Nâbî Eleştirisi ve Dîvân Şiirine “Ahlakî” Yaklaşım Hakkında Birkaç Not”, Turkish Studies Interna- tional Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 7/1, Winter, s. 1339- 1346.
• Kaplan, Mahmut 2008 , Hayriyye-i Nâbî, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• Kaplan, Mahmut 2012 , “Diyarbakırlı Emîrî ve Nasihat-nâmesi”, Uluslarara- sı Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 5, S. 22, s. 72-84.
• Kazan, Şevkiye 2008 , “Klâsik Türk Şiirinde Solduran Sop ile Dolduran Toplar”, Turkish Studies International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 3/1, Winter, s. 34- 58.
• Kırbıyık, Mehmet, Kâtib-zâde Sâkıb Dîvânı, Kültür ve Turizm Bakanlığı, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10622,katibzade- sakibpdf.pdf?0, E.T.: 10.07.2015.
• Kobya, Elif Şebnem 2008 , Baba Salim Divanı, Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Danışman: Doç. Dr. Kemal Üçüncü , Trabzon.
• Küçük, Sabahattin 1994 , Bâkî Dîvânı Tenkitli Basım, Ankara: Türk Dil Kuru- mu Yayınları.
• Özen, Vahit 2010 , Nâfi' Divânı -İnceleme, Transkripsiyonlu Metin, Fırat Üni- versitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Danışman: Prof. Dr. Ali Yıldırım , Elazığ.
• Özkan, Mustafa, Cinânî, Cilâü’l-Kulûb, Giriş- İnceleme- Metin- Sözlük , Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı, http://ekitap.kulturturizm. gov.tr/TR,78421/cinani---cilaul-kulub.html, E.T.: 10.07.2015.
• Sazlık, Fatma 2010 , Hasan Hilmî, Hayatı, Edebî Kişiliği, Dîvânı ve Dîvânı’nın İncelenmesi, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Yrd. Doç. Dr. H. Feridun Güven , Afyon- karahisar.
• Seymen, Emine 2008 , Sehî Bey ve Latîfî Tezkirelerinde İstitrâd, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Prof. Dr. Mine Mengi , Adana.
• Tanyeri, M. Ali 1999 , Örnekleriyle Divan Şiirinde Deyimler, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Türkdoğan, Melike Gökcan 2008 , Klasik Türk Edebiyatında Yusuf u Züleyha Mesnevileri Üzerine Mukayeseli Bir Çalışma, Atatürk Üniversitesi Sos- yal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, Prof. Dr. Turgut Karabey , Erzurum.
• Yelten, Muhammet, Nev’izade Atayi Sohbetü’l-Ebkar, Ankara: Kültür ve Tu- rizm Bakanlığı, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/TR,78440/ nevizade-atayi---sohbetul-ebkar.html, E.T.: 10.07.2015.