Berlin Devlet Kütüphanesi’nde Bulunan Kataloglanmamış Türkçe Yazmalar Üzerine Tespitler

Yıl 2020, Cilt: 24 Sayı: 24, 1 - 40, 01.07.2020

Güler Doğan Averbek

Öz

Bu çalışmada Berlin Devlet Kütüphanesi’ndeki kataloglanmamış Türkçe yazmalar üzerine yapılan araştırmalar neticesinde elde edilen bulgular ilim âleminin dikkatine sunulmaktadır. Almanya’nın en büyük devlet kütüphanesi olan Berlin Devlet Kütüphanesi Staatsbibliothek zu Berlin , 11 milyondan fazla basılı materyale ve 10 milyonun üzerinde mikrofilme sahiptir. Buna ek olarak kütüphanede yazmalar, haritalar ve tarihî gazeteler dâhil olmak üzere iki milyonun üzerinde malzeme bulunmaktadır. Kütüphanenin Şarkiyat Bölümü’nde 3300 civarında Türkçe yazma mevcuttur. 1889 ile 1981 yılları arasında hazırlanan altı farklı cilt ile bu yazmaların 1977’si kataloglanmıştır. Geriye kalan Türkçe yazmalar hakkında, eser ve müellif adları dâhil olmak üzere herhangi bir tespit yapılmamıştır. Bu çalışmada, İstanbul Medeniyet Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri kapsamında, Berlin Devlet Kütüphanesi Şarkiyat Bölümü’nde yürütülen “Berlin Devlet Kütüphanesi’nde Bulunan Kayıtsız Türkçe Yazmaların Tespiti” adlı proje çalışmaları esnasında tamamı görülen ve temel girdi alanları tespit edilen kataloglanmamış Türkçe yazmalar hakkında öne çıkan hususlar değerlendirilmiş, kayda değer görülen yazmalar bilim dünyasının dikkatine sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Yazmalar, Osmanlı Türkçesi, kataloglama, Berlin Devlet Kütüphanesi, Staatsbibliothek zu Berlin

Some Remarks on the Uncatalogued Turkish Manuscripts of the State Library of Berlin Staatsbibliothek zu Berlin

Öz

This study presents the findings of “Uncatalogued Turkish Manuscripts in the State Library of Berlin Staatsbibliothek zu Berlin ” project which is supported by Istanbul Medeniyet University Scientific Research Projects Unit. As the most significant state library in Germany, the State Library of Berlin, founded in 1661, is the German National Library according to international norms. The library holds more than 11 million printed materials and 10 million microfilms. It also contains over two million elements, including manuscripts, maps and historical newspapers. As of 2020, there are about 3300 Ottoman Turkish manuscripts in the Oriental Department of the library. Between 1889 and 1981, 1977 of them were described in six different catalogues. However, there is no information about the remaining Turkish manuscripts. With the scope of the project mentioned here, the basic information card has been prepared for every Ottoman Turkish manuscript that is uncatalogued. This study, which also summarizes our findings, presents some valuable samples of these uncatalogued manuscripts.

Anahtar Kelimeler

Manuscripts, Ottoman Turkish, cataloguing, State Library of Berlin, Staatsbibliothek zu Berlin

Kaynakça

• AĞAOĞLU, Gökçehan A. 2013 , Mecmû’a-i Nefîse: İnceleme-Metin, Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• AHLWARDT, Wilhelm 1887-1889 , Die Handschriften Verzeichnisse der Königlichen Bibliothek zu Berlin: Verzeichniss der Arabischen Handschriften, Berlin: A. W. Schade’s Buchdruckerei.
• AKSOY, Hasan 1991 , Mustafa Âlî’nin Manzum Kırk Hadis Tercümeleri: İnceleme-Metin, İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları.
• AKSOY, Hasan 2004 , “Mevlid: Türk Edebiyatı,” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, c. 29, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 482-484.
• ALTIKULAÇ, Tayyar 1999 , “İbnü’l-Cezerî,” DİA, XX, 551-557.
• ARSLAN, Mustafa 2019 , “BAHÂ, Bahâeddîn ibn Abdurrahmân-ı Magalkaravî,” http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/bahabahaeddin-ibn-abdurrahmani Erişim Tarihi: 01.05.2020 .
• AYÇİÇEĞİ, Bünyamin 2015 , “Bûsîrî ö. 696/1297? ’nin Kasîdetü’l- Bürde’sinin Diyarbakırlı Mehmed Said Paşa ö. 1308/1892 Tarafından Yapılan Mensur ve Manzum Tercümesi,” Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, XV, 27-102.
• AYÇİÇEĞİ, Bünyamin 2016 , “Üsküdarlı Abdülhay Celvetî ve Kasîde-i Bürde Tercümesi,” 9. Uluslararası Üsküdar Sempozyumu, İstanbul, Türkiye, 11 - 13 Kasım 2016, II, 223-266.
• AYÇİÇEĞİ, Bünyamin 2018 , “Busirî’nin Kaside-i Bürde’sinin Geçmişten Günümüze Türkiye Toplumu Üzerindeki Akademik, Sosyal ve Dini Etkileri,” TÜBİTAK PROJESİ, Proje nu.: 215K398.
• AYÇİÇEĞİ, Bünyamin 2020 , Necîb Efendi’nin Kasîde-i Bürde Şerhi Muhtasar Tevessül: İnceleme-Tevessül’le Karşılaştırma-Metin, İstanbul: DBY Yayınları.
• Behiştî 2018 , İskender-nâme, Haz. Bünyamin Ayçiçeği , Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı, https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-206269/behisti- ahmed-iskender-name.html Erişim Tarihi: 12.06.2020 .
• DEMİR, Erkan 2014 , “Tevârîh-i Şâhî fi’l-Ehâdîs-i İlâhî: İnceleme - Metin - Dizin – Sözlük,” Doktora Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
• DEMİR, Erkan 2016 , Tevârîh-i Şâhî fi’l-Ehâdîs-i İlâhi: Analysis-Text-Index- Glossary-Facsimile, Ed. Cemal Kafadar ve Gönül Alpay Tekin , Cambridge: Harvard University.
• DEMİREL, Şener 1995 , “Behişti, Heft-Peyker: Metin-İnceleme,” Yüksek Lisans Tezi, Elazığ: Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• DOĞAN AVERBEK, Güler 2020 , Bitlisli Şükrî Dîvânı, İstanbul: DBY Yayınları.
• FLEMMING, Barbara & Jan SCHMIDT 2002 , The Diary of Karl Süssheim 1878-1947 : Orientalist between Munich and Istanbul, Stuttgart: Franz Steiner Verlag.
• FLEMMING, Barbara 1968 , Türkische Handschriften, XIII/1, Wiesbaden: Franz Steiner Verlag.
• FLEMMING, Barbara 2018 , “Turkish Manuscripts in the Staatsbibliothek,” Essays on Turkish Literature and History, Leiden: Brill.
• GÖTZ, Manfred 1968-1979 , Türkische Handschriften, XIII/2, 4, Wiesbaden: Franz Steiner Verlag.
• İNAL, İbnülemin Mahmut Kemal 1970 , Son Hattatlar, İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı.
• Kâtip Çelebi 1941-1943 , Keşfü’z-Zunûn an Esâmi’l-Kütüb ve’l-Fünûn, Haz. Şerefettin Yaltkaya, Rifat Bilge , Ankara: Maarif Vekaleti.
• KORKMAZ, Zeynep 1995 , “Eski Bir Kuduri Çevirisi,” Türk Dili Üzerine Araştırmalar, Ankara: Türk Dil Kurumu, I, 355-359.
• Mehmed Tahir 2016 , Osmanlı Müellifleri, Haz. Mehmet Ali Yekta Saraç , Ed. Mustafa Çiçekler , Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi TÜBA .
• MOLLA MEMET, Amet 2016 , “Yunanistanlı Divan Şairleri: Biyografik İnceleme,” Yüksek Lisans Tezi, Bursa: Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• NUR, Rıza, Şiir ve Nesir Bütün Eserlerim Hakkında Ma’lûmât, Berlin Devlet Kütüphanesi, Ms.or.quart. 2005, 2-45.
• ÖNGÖREN, Reşat 1997 , “Osmanlılar’da Devlet Ricâli-Meşâyih Münâsebetlerinin Boyutlarını Gösteren Yeni Bir Kaynak: Âlî’nin Şeyh Mehmed-i Dâğî ile Alâkalı Menâkıbı,” İslâm Araştırmaları Dergisi, I, 107-113.
• ÖZ, Yusuf 2016 , Tarih Boyunca Farsça-Türkçe Sözlükler, Ankara: Türk Dil Kurumu.
• PERTSCH, Wilhelm 1888 , Verzeichniss der Persischen handschriften: die Handschriften verzeichnisse der Königlichen Bibliothek zu Berlin, IV, Berlin: A. Asher & Co.
• PERTSCH, Wilhelm 1889 , Die Handschriften-Verzeichnisse der Königlichen Bibliothek Zu Berlin: Türkischen Handschriften, VI, Berlin: A. Asher & Co.
• RAUCH, Cristoph 2019 , “Growing Collections and Rising Expectations The Endeavour to Catalogue Manuscripts in Arabic Script at the Royal Library in Berlin,” Manuscripts, Politics and Oriental Studies: Life and Collections of Johann Gottfried Wetzstein 1815–1905 in Context, ed. Boris Liebrenz & Christoph Rauch, Leiden: Brill.
• SCHWARZ, Klaus 1985 , “Batı Berlin Prusya Kültür Varlığı Devlet Kütüphanesindeki Türk Beratları,” Tarih ve Toplum, XXII, 30-31.
• SOHRWEIDE, Hanna 1974 , Türkische Handschriften und einige in den Handschriften enthaltene persische und arabische Werke, XIII/3, Wiesbaden: Franz Steiner Verlag.
• SOHRWEIDE, Hanna 1981 , Türkische Handschriften, XIII/5, Wiesbaden: Franz Steiner Verlag.
• UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı 1988 , Osmanlı Devletinin Merkez ve Bahriye Teşkilâtı, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• ÜNVER, A. Süheyl 1942 , “Tabib Miralay Mehmet Şakir İbrahim 1851-1897 ve Haydarpaşa Hastanesi Tarihçesi ve Diğer Yazıları,” Türk Tıb Tarihi Arkivi VI/19, 32-34.