Türkçe Aruz Kaynakçası

Yıl 2020, Cilt: 24 Sayı: 24, 137 - 172, 01.07.2020

Bekir Belenkuyu

Öz

Arap edebiyatında doğan aruz, Fars edebiyatında bazı değişikliklere uğramıştır. Aruzun Türk edebiyatına Fars şiirinden geçtiği yönünde genel bir kabul bulunmaktadır. Türk şiirindeki aruz da Fars şiirindeki aruzdan farklılaşır. Günümüze ulaşan yazılı kaynaklar göz önünde bulundurulunca Türkçenin aruzla olan tanışıklığının XI. yüzyıldan öncesine dayandığı söylenebilir. Başlangıçta aruzun Türkçenin kendi şiir sistemi olan hece vezninden fazla uzaklaşmadığı görülür. Türk şiirinde aruz, daha sonraki asırlarda kendi kurallarını oluşturmuş ve artan bir başarıyla kullanılmıştır. Türkçede aruz uygulamaları bazı teorik eserlerle de desteklenmiştir. Türkçenin kendi ses yapısıyla aruzun en iyi şekilde örtüştüğü dönemlerde yaşanan dönüşüm sonrasında aruz Türk şiirinden yavaş yavaş çekilmiştir. Türkçe aruzla ilgili özellikle XIX. yüzyılın ikinci yarısından itibaren araştırma, inceleme ve tenkit çalışmaları yapılmıştır. Çalışmalar edebiyat ve musiki temelli olmak üzere iki koldan ilerler. Çalışmalarda genel olarak hece-aruz kıyası, aruz öğretimi, aruza dair bir eserin neşri, bir şairin veya dönemin aruz tasarrufları, usul-vezin münasebetleri gibi konular karşımıza çıkar. Türkçe aruzu anlamayı ve anlatmayı amaçlayan çalışmaların tespit edilen en kapsamlı kaynakçası bu yazıda araştırmacıların dikkatine sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Aruz, Türkçe Aruz, Vezin, Kaynakça, Musiki, Usul

Turkish Arud Bibliography

Öz

Arud emerging in Arabic literature has undergone some differences in Persian literature. There is a general acceptance that arud passed into Turkish literature through Persian poetry. The prosody in Turkish poetry also differs from the prosody in Persian poetry. In the beginning, it is seen that the arud does not go far from Turkish syllable rhythm, which is its own poetry system. In Turkish poetry, prosody has established its own rules in the following centuries and has been used with increasing success. Arud applications in Turkish are also supported with some theoretical works. After the transformation that took place in the times when Turkish was compatible with its own sound structure, arud gradually withdrew from Turkish poetry. Research, review and criticism studies on Turkish prosody have been carried out especially in the second half of the 19th century. The works are divided into two branches: literature and music. In the studies, we generally encounter topics such as syllable-prosody comparison, teaching of prosody, the publication of a work related to prosody, prosody practices of a poet or period, forms-rhythms relations. In this article, the most comprehensive bibliography of the studies aiming to understand and explain Turkish arud is presented to the attention of researchers.

Anahtar Kelimeler

Arud, Turkish Arud, Rhythm, Bibliography, Musiki, Form