16. Asır Divan Şairi Kâdirî ve Gazelleri

Yıl 2020, Cilt: 24 Sayı: 24, 221 - 256, 01.07.2020

Ahmet Kemal Gümüş

Öz

Bazı divan şairleri şiirlerini derleyip divan haline getirememişlerdir. Bu şairlerin isimleri, memleketleri, meslekleri vb. bilgiler tezkireler ve mecmualar sayesinde bilinir, şiirleri de bu kaynaklar vasıtası ile günümüze ulaşır. On altıncı asır divan şairlerinden, tezkire yazarlarının kendisinden övgüyle bahsettikleri Kadirì'nin de şiirlerini derlediği bir divanı bulunmamaktadır. Bu çalışmada Ankara Milli Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu 06 Mil Yz A 8855/4 numarada kayıtlı bir mecmuanın 127, 128 ve 129. varaklarında yer alan "Gazeliyyat-ı Kadirì" başlıklı gazeller ve Kadirì'nin muhtelif mecmualarda tespit edilen gazelleri bir araya getirildi. Bu gazellerin tenkitli metinleri verildi ve günümüz Türkçesi ile çevirileri yapıldı. Tezkirelerde ve başlıklarında biyografik bilgiler bulunan nazire mecmualarında Kadirì'nin hayatı ve edebi şahsiyeti hakkında verilen bilgiler derlendi. 27 gazeli tespit edilen Kadirì'nin mecmualarda yer alan gazellerinden 8'i zemin şiirdir. Zemin şiirlerine toplamda 103 nazire yazılmıştır. Çalışmada gazellerin günümüz Türkçesi'ne çevirilerinden önce zemin şiir ya da nazire olduğu bilgisi verildi. Kadirì'nin nazirelerinin altına hangi şairi tanzir ettiği ve taznir ettiği gazelin matla beyti; zemin şiirlerinin altına ise o şiire yazılan nazire adedi ve nazirelerin şairlerinin adı yazıldı. Böylece Kadirì'nin gazelleri okunurken hangi şairlere öykündüğü ya da kimleri etkilediği de görülecektir. Gazellerin dipnotlardaki başlıklarına gazel yazmada yer alıyorsa gazelin yazmada bulunduğu yer, mecmualardan tespit edildiyse gazelin mecmuadaki numarası yazıldı. Mecmualarda Kadirì'nin gazellerinden önce verilen adı, mesleği, yaşadığı dönem gibi bilgiler dipnotta çeviriyazı ile yazıldı.

Anahtar Kelimeler

Kâdirî, 16. yüzyıl, Gazel, Nazire, 06 Mil Yz A 8855/4

16th Century Poet Kadiri and Ghazals

Öz

Some divan poets could not compile their poems and convert them into divan. These poets' names, countries, professions, etc. are known thanks to tazhkira and mecmuas, and their poems reach today through these sources. The sixteenth-century divan poet, Kadirì, whom tazhkira writers talked about him with praise, does not have a divan that compiles his poems. In this study, the ghazals titled "Gazeliyyat-ı Kadirì" on pages 127, 128 and 129 of a mecmua registered in Ankara National Library Manuscripts Collection 06 Mil Yz A 8855/4 and -ghazals of Kadirì in other mecmuas were brought together. Critical texts of these ghazals were given and prose translations were made. Information about the life and literary personality of Kadirì was compiled in the Nazirah magazines, which contain biographical information in the titles. Kadirì, whose 27 ghazals were identified, only 8 of them are substratum poems. 103 nazirah were written to his substratum poems. In this study, it was informed if the poems are ghazals or substratum poems before their translation into contemporary Turkish. Under the Kadirì's nazirah, it was written which poet he emulates, the last couplet of the ghazal he emulates to, and under his substratum poems, the number of the nazirah written for his poems and names of the poets of nazirah were written. Thus, while reading the ghazals of Kadirì, it will be seen that which poets he emulates or which poets emulate him. In the headings of the footnotes of ghazals, the place was written if the ghazal was found in the writing, or if it was identified from the mecmuas, the number of the ghazal in the mecmua was written. Information given such as his name, occupation and the period he lived before the ghazals of Kadirì in the mecmuas were written in the footnote in transcriptions.

Anahtar Kelimeler

Kadiri, 16th century, Ghazal, Nazire, 06 Mil Yz A 8855/4

Kaynakça

• AYVERDİ, İlhan 2006 , Asırlar Boyu Tarihi Seyri İçinde Misalli Büyük Türkçe Sözlük A-G, 1.C , İstanbul: Kubbealtı Neşriyat.
• AYVERDİ, İlhan 2006 , Asırlar Boyu Tarihi Seyri İçinde Misalli Büyük Türkçe Sözlük H-N, 2. C , İstanbul: Kubbealtı Neşriyat. 27.
• AYVERDİ, İlhan 2006 , Asırlar Boyu Tarihi Seyri İçinde Misalli Büyük Türkçe Sözlük O-Z, 3. C , İstanbul: Kubbealtı Neşriyat.
• CANIM, Rıdvan 2018 , Tezkiretü'ş-Şu'arâ ve Tabsıratü'n-Nuzamâ e kitap , Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü, Kültür Eserleri Dizisi-604. Erişim Tarihi: 06.02.2020
• GIYNAŞ, Kamil Ali 1017 , Pervâne Bey Mecmuası e kitap , Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü, Kültür Eserleri Dizisi-447. Erişim Tarihi: 28.01.2020
• GÜMÜŞ, Ahmet Kemal 2019 , Câmi'u'n-Nezâ'ir İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler T 2955 İnceleme, Metin, Çeviri, İstanbul: Basılmamış Doktora Tezi , Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
• İPEKTEN, Haluk 1994 , Eski Türk Edebiyatı Nazım Şekilleri ve Aruz, İstanbul: Dergâh Yayınları: 152, İnceleme Dizisi: 21.
• İPEKTEN, Haluk, Günay Kut, Mustafa İsen, Hüseyin Ayan, Turgut Karabey, 2017 , Heşt Bihişt e kitap , Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü, Kültür Eserleri Dizisi-527. Erişim Tarihi: 11.02.2020
• İSEN, Mustafa 2017 , Künhü'l-Ahbâr'ın Tezkire Kısmı e kitap , Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü, Kültür Eserleri Dizisi-545. Erişim Tarihi: 08.02.2020
• KÖKSAL, M. Fatih 2017 , Edirneli Nazmî Mecma'ü'n-Nezâ'ir e kitap , Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü, Kültür Eserleri Dizisi-517. Erişim Tarihi: 17.02.2020
• MORKOÇ, Yasemin Ertek 2003 , Eğridirli Hacı Kemal'in Câmiü'n-Nezâir'i Metin ve Mecmua Geleneği Üzerine Bir İnceleme , İzmir: Basılmamış Doktora Tezi , Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• SAMANCI, Metin 2013 , Mecmû'a-i Nezâ'ir vr. 150b-250a Süleymaniye Kütüphanesi H. Hüsnü Paşa 1031 İnceleme-Tenkitli Metin, İstanbul: Basılmamış Yüksek Lisans Tezi , Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
• SUNGURHAN, Aysun 2017a , Beyânî Tezkiresi Tezkiretü'ş-şu'arâ e kitap , Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü, Kültür Eserleri Dizisi-467. Erişim Tarihi: 02.02.2020
• SUNGURHAN, Aysun 2017b , Tezkiretü'ş-şu'arâ e kitap , Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü, Kültür Eserleri Dizisi-546. Erişim Tarihi: 03.02.2020
• TULUM, Mertol 2011 , XVII. Yüzyıl Türkçesi ve Söz Varlığı, Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Dil Kurumu Yayınları.
• AKALIN, Şükrü Hâluk vd., Türkçe Sözlük, 2011 , 11. Baskı, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Ankara Milli Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu, 06 Mil Yz A 8855/4.