Rıza Tevfik ve Aruz Hakkında Bir Yazısı

Yıl 2020, Cilt: 24 Sayı: 24, 589 - 604, 01.07.2020

Leyla Alptekin

Öz

Bu çalışmanın amacı, hece vezni ile kaleme aldığı şiirleriyle şöhret bulan ve hece-aruz tartışmalarında aruzun karşısında heceyi savunduğunu bildiğimiz, XX. asrın çok yönlü isimlerinden Rıza Tevfik Bölükbaşı ö. 1949 ’nın aruz hakkında kaleme aldığı “Arabî, Fârisî ve Türkî Lisânla Yazılmış Manzûmelerde Veznin Envâ‘ı ve Mu‘teber Olan Bahirler” başlıklı, 6 sayfalık bir yazısı etrafındaki düşüncelerimizi ortaya koymanın yanı sıra, Klasik Türk edebiyatının tüm unsurlarından sıyrılmak istenen bir dönemde böyle bir konu üzerine kalem oynatmanın mahiyeti üzerine görüşlerimizi yazıya dökmekten ibarettir. Bu bağlamda ilkin Klasik Türk edebiyatı devresinde hece ve aruz kullanımlarına dair genel bilgiler verilmiş, ardından Yeni Türk edebiyatı dönemi hece-aruz tartışmalarına kısaca değinilmiş ve Rıza Tevfik’in hece-aruz tartışmaları dâhilinde ifade ettiği görüşlerden hareketle aruz meselesine nasıl baktığı ortaya konmaya çalışılmıştır. Çalışmada elimizdeki yazı, Rıza Tevfik’in aruz hususundaki bilgilerinin sıhhati bağlamında değerlendirilmiş ve son olarak Rıza Tevfik’in el yazısından aktarılan metin okuyucuya sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Rıza Tevfik Bölükbaşı, hece-aruz tartışmaları, aruz vezni hakkında yazı

Riza Tevfik And a Paper of His on Aruz Prosody

Öz

The aim of this work is to discuss the 6 page paper titled “Arabî, Fârisî ve Türkî Lisânla Yazılmış Manzûmelerde Veznin Envâ‘ı ve Mu‘teber Olan Bahirler” on aruz prosody of Rıza Tevfik Bölükbaşı d. 1949 who is one of the multidimensional persons of the 20th century who became famous for his poems in syllabic meter and was known for his arguing against aruz prosody in the syllabic meter-aruz prosody debate, and to present our thoughts what it means to write on such a topic in a period when it was fashionable to get rid of every elements of Classical Turkish literature. To this aim, first some general information about the uses of syllabic meter and aruz prosody in the period of Classical Turkish literature is given, then the syllabic meter-aruz prosody debate in the Modern Turkish literature is briefly touched on, and departing from his opinions expressed in the context of the syllabic meter-aruz prosody debate, Rıza Tevfik’s point of view on the subject of aruz prosody is presented. In this work, the paper in question is evaluated in the context of the soundness of Rıza Tevfik’s knowledge on the aruz prosody, and finally the text which is transcribed from Rıza Tevfik’s handwriting is presented for the readers.

Anahtar Kelimeler

Rıza Tevfik Bölükbaşı, the syllabic meter-aruz prosody debate, the paper on the aruz prosody

Kaynakça

• ALBAYRAK, Nurettin 1998 , “Hece”, DİA, XVII, 148-150.
• ALPAY TEKİN, Gönül 1991 , Feyzî Çelebi Şem' ü Pervâne: İnceleme-Metin, Cambridge: Harvard University.
• BEYATLI, Yahya Kemal 1971 , Edebiyata Dair, İstanbul: Yahya Kemâl Enstitüsü Yayınları.
• BÖLÜKBAŞI, Rıza Tevfik 2012 , Serâb-ı Ömrüm ve Diğer Şiirleri, Haz. Abdullah Uçman , İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• ÇETİN, Nihad M. 1991 , “Aruz”, DİA, III, 424-437.
• ERASLAN, Kemal 1993 , Alî-Şîr Nevâyî Mîzânu’l-Evzân Vezinlerin Terazisi , Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• İPEKTEN, Haluk 2006 , Eski Türk Edebiyatı Nazım Şekilleri ve Aruz, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• İSEN, Mustafa 1994 , “Aruzun Anadolu’daki Gelişme Çizgisi”, Türk Dili Araştırmaları Yıllık-Belleten, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 119-125.
• KILIÇ, Hulûsi 1997 , “Harîrî”, DİA, XVI, 191-192.
• KIRKKILIÇ, Ahmet 2009 , Ulaş, Abdülhak Halim, “Aruz Bilgisi, Eğitim ve Estetik”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Prof. Dr. Hüseyin Ayan Özel Sayısı, S. 39, 335-364.
• KOLCU, Hasan 1993 , Türk Edebiyatında Hece-Aruz Tartışmaları, Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.
• KURNAZ, Cemal 1997 , “17. Yüzyılda Hece Vezniyle Yazılmış Bir Mesnevi: Feyzî Çelebi’in Şem' ü Pervânesi”, Divan Edebiyatı Yazıları, Ankara: Akçağ Yayınları, 428-437.
• ÖZDEMİR, Mehmet 2010 , II. Meşrutiyet’ten Cumhuriyete Divan Edebiyatı Tartışmaları, İstanbul: Timaş Yayınları.
• ÖZGÜL, M. Kayahan 2012 , XIX. Asrın Özel Bir Edebiyat Mahfeli Olarak Encümen-i Şuarâ, Ankara: Kurgan Edebiyat.
• SARAÇ, M. Yekta 2010 , Klâsik Edebiyat Bilgisi Biçim-Ölçü-Kafiye, İstanbul: Gökkubbe Yayınları.
• Rıza Tevfik 1997 , “Hece mi, Aruz mu?”, Haz. Abdullah Uçman , Türk Dilinin Sadeleşmesi ve Hece Vezni Üzerine Bir Münakaşa, İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Rıza Tevfik 1993 , Biraz da Ben Konuşayım, Haz. Abdullah Uçman , İstanbul: İletişim Yay.
• TOPUZOĞLU, Tevfik Rüştü 1997 , “Halîl b. Ahmed”, DİA, XV, 309-312.
• UÇMAN, Abdullah 2008 , “Rıza Tevfik Bölükbaşı”, DİA, XV, 68-70.
• UÇMAN, Abdullah 2004 , Rıza Tevfik’in Şiirleri ve Edebî Makaleleri Üzerinde Bir Araştırma, İstanbul: Kitabevi Yayınları.