Yazarı Bilinmeyen Bir Kıyafetnâme Üzerine

Yıl 2017, Cilt: 19 Sayı: 19, 37 - 58, 30.12.2017

Bilal Elbir

Öz

İnsanların fizikî özelliklerinden yola çıkarak kişilikleri hakkında değerlendirmeler yapmak tarihin çok eski dönemlerinden beri karşımıza çıkmaktadır. Doğu kültüründe kıyâfet veya firâset olarak adlandırılan bu ilimde, insanların kaş, göz, saç, yanak, ayak vb. uzuvlarından yola çıkılarak kişilikleri ve ahlâkları hakkında bilgiye ulaşma temel ölçüt olarak alınmıştır. Batı kültürü içerisinde de insanların fizikî özelliklerinden hareketle karakterlerine dair çıkarımların yapıldığı çalışmalar mevcuttur. Kıyâfetnâme ve firâsetnâme geleneği konusunda Türk edebiyatında telif ve tercüme çok fazla çalışma yapılmıştır. Yapılan bu çalışmaların bazısı metin bazısı da metin-inceleme çalışmalarıdır. Çalışmamızda kıyâfetnâme geleneğiyle ilgili bilgiler verildikten sonra Manisa İl Halk Kütüphanesi Yazma Eserler Bölümü’ne kayıtlı yazarı bilinmeyen bir eser tanıtılacaktır. Müellifi bilinmeyen kıyâfetnâmedeki fizikî özelliklere yönelik değerlendirmelerin Hamdullah Hamdi’nin kıyâfetnâmesindeki değerlendirmelerle örtüşüp örtüşmediği değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Kıyâfetnâme, firâsetnâme, fizyonomi, Doğu kültürü, Hamdullah Hamdi

On an Anonymous ‘Kıyafetname

Öz

Evaluating people’s personalities by setting out from their physical characteristics has existed throughout the history. Within this concept called kıyâfet and firâset in the eastern culture, achieving the knowledge about people’s personalities and principles by examining the parts of their bodies ie. eyebrows, eyes, hair, cheek or feet has been taken as a basic criterion. Also in the western culture, there are some samples in which inferences about personalities are made through people’s physical characteristics. In Turkish Literature many studies, copyrighted and translated, have been carried out on the tradition of Kıyâfetname and Firâsetname. Some of these studies are text and some are text-examination. In our study, after giving some information about Kıyâfetname tradition, an anonymous work registered to Manisa Provincial Public Library Manuscript Collections Department will be introduced. Whether the evaluations about the physical characteristics in the anonymous Kıyâfetname overlaps or not with the evaluations those of Hamdullah Hamdi’s kıyâfetname will be analyzed.

Anahtar Kelimeler

Kıyâfetname (typology), firâsetname, physiognomy, Eastern Culture, Hamdullah Hamdi

Kaynakça

• AKKUŞ, Metin 2006 , " Kıyafetname", Klasik Türk Şiirlerinin Anlam Dünyası Edebi Türleri ve Tarzlar, Erzurum: Fenomen Yay.
• CANIM, Rıdvan 2010 , Divan Edebiyatında Türler, Ankara: Grafiker Yay.
• ÇAVUŞOĞLU, Ali 2004 , Kıyâfet-nameler, Ankara: Akçağ Yay.
• ÇELEBİOĞLU, Âmil 1998 , “Kıyâfet İlmi Akşemseddinzâde Hamdullah Hamdî ile İbrahim Hakkı’nın Kıyâfetnâmeleri” Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları, Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, s.225-262.
• ERKAL, Abdülkadir 1999 , ”Kıyâfetnâmeler Üzerine”, AÜ Türkiyat Araştır- maları Enstitüsü Dergisi, Erzurum: Sayı 13, s. 217-225.
• PALA, İskender 2002 , Kıyafet Maddesi, Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklo- pedisi, C:V, İstanbul: Dergâh Yay.
• MENGİ, Mine 1977 ,“Kıyâfetnâmeler Üzerine” TDAY, Ankara: Belleten, s.299-309.
• MENGİ, Mine, 2002 , “Kıyâfetnâme” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansik- lopedisi, C: XXV, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yay., s. 513-514.
• SARIÇİÇEK, Ramazan 2014 , Risâle-i Kıyâset-i Firâset /İlm-i Firâset, İstan- bul: Büyüyen Ay Yay.
• TÜRKDOĞAN, Melike Gökcan 2014 , "İlm-i Kıyâfet ve Firâset Bağlamında Mustafa Bin Evrenos’un “Hâzâ Kitab-ı Firâsetnâme ve Kıyâfetnâ- me”si, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C: VII, Sayı 34, s.172-195.
• YERDELEN, Cevat 1988 , "Türk Edebiyatı’ndaki Kıyâfet-nameler ve Niğdeli Visali’nin Vesiletü’l-İrfan adlı Kıyâfet-namesi", Atatürk Üniver- sitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.