Rifâ’î’nin Bülbül-nâmesi Üzerine Bir İnceleme

Yıl 2017, Cilt: 19 Sayı: 19, 59 - 76, 30.12.2017

Fazile Eren Kaya

Öz

Divan edebiyatında âşığın sevgiliye duyduğu aşk, bu aşktan dolayı çektiği acı ile sevgilinin güzelliği ve acımasızlığı pek çok mazmunla anlatılmıştır. Şem-pervane, gülbülbül, kumru-çınar gibi mazmunlar çoğunlukla doğadan ve günlük hayatın içinden seçilmiştir. Bunlar içerisinde en yaygın olan şüphesiz gül ve bülbüldür. Gül sevgilinin pek çok güzellik öğesinin benzetmeliğidir. Aynı zamanda Hz. Muhammed’in simgesi olarak da edebiyatımızda ayrı bir öneme sahiptir. Güllere düşkün olan bülbül ise divan şiirinde aşığın timsalidir. Güllerin arasında sabahtan akşama kadar öten bu kuş ve gül arasında bir bağ olduğu düşünülmüştür. Divan şairleri gül-bülbül ilişkisine eserlerinde çokça değinmişlerdir. Ayrıca bu konuda müstakil eserler de vermişlerdir. Gül-bülbül hikâyesini anlatan ilk eserin İran edebiyatından Attar’a ait olduğu ve bu hikâyenin İran’dan Araplara, Araplar kanalıyla da Avrupa’ya yayıldığı düşünülmektedir. Türk edebiyatındaki ilk Gül ü Bülbül eserinin ise Mevlânâ’ya ait olduğu bilinmektedir. İkinci eser ise Rifâî’nindir. Çalışmamızda Rifâî’nin Bülbül-nâmesi şekil ve muhteva yönünden ele alınmış ve Alex Olrik’in Epik Kanunlar Teorisi’ne göre incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Rifâ’î, Bülbül-nâme, Gül ü Bülbül, Mesnevi

Analysis on Rifâ'î's Bülbül-nâme

Öz

In Divan literature many mazmuns are used to describe the relationship between lover and beloved. The most common one is certainly ‘the rose and the nightingale’. Rose is a symbol for beloved’s many beauty elements. At the same time rose is also important in our literature as a symbol of the prophet Muhammed. In Divan poetry, nightingale that is fond of rose is the symbol of the lover. There is a belief about special relationship between the rose and the bird crowing among the roses daylong. Divan poets mention rose- nightingale relationship in their works. In addition to that they wrote books about that topic. It is known that the first Rose and Nightingale work belongs to Mevlana. Second one belongs to Rifâî. In this article Rifâî’s Bülbül-nâme is analysed in terms of form and content and it is treated according to Alex Olrik’s Theory of Epic Laws.

Anahtar Kelimeler

Rifâ’î, Bülbül-nâme, Rose and Nightingale, Masnavi

Kaynakça

• AYAN, Hüseyin 1981 , Rifâ’î Bülbül-nâme, Ankara: Emek Matbaası.
• AYVAZOĞLU, Beşir 1992 ,. Güller Kitabı, İstanbul: Ötüken Yay.
• CEYLAN, Ömür 2007 , Kuşlar Divanı Osmanlı Şiir Kuşları, İstanbul: Kapı Yay.
• ÇETİN, Nurullah 2003 , Roman Çözümleme Yöntemi, Ankara: Öncü Basımevi.
• ÇOBANOĞLU, Özkul 2015 , Halkbilimi Kuramları ve Araştırma Yöntemleri Tarihine Giriş, Ankara: Akçağ Yay.
• LEVEND, Agâh Sırrı 1967 , “Divan Edebiyatında Hikâye I”, TDAY Belleten, 71-117.
• OLRİK, Alex 1994a , “Halk Anlatılarının Epik Kuralları”, Milli Folklor, XXIII, 2-5.
• ————, 1994b , “Halk Anlatılarının Epik Kuralları II”, Milli Folklor, XXIV, 4-6.
• ÖZTEKİN, Nezahat 1988 , “Fazlî’nin Gül ü Bülbül’ü Üzerine Bir İnceleme”, M.Ü. Fen-Edebiyat Fakültesi Türklük Araştırmaları Dergisi, IV, 119-134.
• PALA, İskender 2002 , Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, İstanbu: L&M Yay.
• ŞAHİNOĞLU, M. Nazif 1991 , “Attâr, Feridüddin”, TDV İslam Ansiklopedisi. IV, 95-98.
• TANÇ, Nilüfer 2009 , Rifâî’den Oscar Wilde’a Gül ve Bülbül, A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi Prof.Dr. Hüseyin Ayan Özel Sayısı , XXXIX, 967-987.
• ÜNVER, İsmail 1986 , “Mesnevi”, Türk Dili Türk Şiiri Özel Sayısı Divan Şiiri Özel Sayısı , 415-41-417, 430-563.
• ZAVOTÇU, Gencay 2002 , “Türk Edebiyatında Gül ve Bülbül”, Türkler, V, 896-902.