A View to the Literary Criticism in Classical Turkish Poetry

Yıl 2018, Cilt: 21 Sayı: 21, 1 - 16, 30.12.2018

Ahmet Arı

Öz

Although there is a general opinion accepting that classical Turkish poetry is a tradition poem and the main element determining the form and structure of poetry is tradition, sometimes nontraditional approaches are also observed in evaluation of poem or poet. In the classical Turkish poetry tradition, the basic criterion determining the literary value of a poem is the beauty of words, literary sense and harmony. The life, living style and worldview philosophy of the poet are the matters that may only be secondary elements in literary criticism. However, these secondary elements sometimes overcome the basic criterion and cause false judgments. This approach, which is in fact frequently encountered in the evaluations of sufistic poetry or sufi poet, causes misconceptions regarding the poet in the memory of society and prevents entry into the world of poetry. This article which is examining this matter through the approach of Sheikh Galib to Nedîm also contains some sociological inferences.

Anahtar Kelimeler

Sheikh Galib, Nedîm, style-literary, literary value, literary criticism, misconception

Klasik Türk Şiirinde Şiir-Şair Değerlendirmesine Bir Bakış veya Şeyh Galib ve Sâlik-i Tavr-ı Nedîm Olmak

Öz

Klasik Türk şiirinin bir gelenek şiiri ve şiirde biçim ve yapıyı belirleyen esas unsurun gelenek olduğu genel kabul gören bir görüş olmakla birlikte, şiir veya şair değerlendirmelerinde bazen geleneğin dışında yaklaşımlara rastlanmaktadır. Klasik Türk şiir geleneğinde bir şiirin edebî değerinin belirlenmesinde esas ölçüt lafız, mana ve ahenk güzelliğidir. Şairin yaşantısı, hayat tarzı, dünya görüşü vb. hususlar ise şiir eleştirisinde ancak yardımcı unsur olarak yer alabilir. Bununla birlikte bazen bu yardımcı unsurlar esasın önüne geçip yanlış yargıların oluşmasına sebep olmaktadır. Tasavvufî şiir veya mutasavvıf şair değerlendirmelerinde de sıkça karşılaştığımız bu yaklaşım, toplum hafızasında şaire dair yanlış kanıların oluşmasına sebep olmakta ve şiirin dünyasına girişi engellemektedir. Bu hususu, Şeyh Galib’in Nedîm’e yaklaşımı üzerinden incelemeye çalışan bu yazı, bazı sosyolojik çıkarımlar da içermektedir.

Anahtar Kelimeler

Şeyh Galib, Nedîm, üslup, edebi değer, edebi eleştiri, yanlış kanı

Kaynakça

• ANDREWS, Walter G. 2001 , Şiirin Sesi, Toplumun Şarkısı, İstanbul: İletişim Yayınları.
• ARI, Ahmet 2008 , Galib Dede’nin Aşk Ateşi-Şeyh Galib Divanında Aşk, İstan- bul: Profil Yayınları.
• ARI, Ahmet 2003 , "Divan Edebiyatı'nda Dinî-Tasavvufî Şiir Tasnifi ve Şey- hülislâm Yahyâ'nın Şiiri", Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8, 113-126.
• CEYLAN, Ömür 2013 , “Klasik Şiirin Büyüyen Gölgeler Yüzyılı”,Türk Edebiyatı Tarihine Bir Bakış-Eski Türk Edebiyatı, Ankara: Kurgan Edebiyat Yayınları, 237-291.
• ÇAVUŞOĞLU, Mehmed 1987 , “Nedîm’e Dair”, Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, C. LIII, S. 426, Ankara: TDK Yayınları, 331-344.
• ÇELTİK, Halil 1998 , “18. Yüzyıl Tezkirelerindeki Divan Şairleri”, Journal Of Turkish Studies, Türklük Bilgisi Araştırmaları TUBA , 22, 49-85.
• DOĞAN, Muhammet Nur 2002 , Şeyh Galib-Hüsn ü Aşk, İstanbul: Ötüken Yayınları.
• HORATA, Osman 2009 , Has Bahçede Hazan Vakti XVIII Yüzyıl: Son Klasik Dönem Türk Edebiyatı, Ankara: Akçağ Yayınları.
• İPEKTEN, Halûk 2006 , Şeyh Gâlib Hayatı Sanatı Eserleri, Ankara: Akçağ Yayınları.
• KALKIŞIM, Muhsin 1994 , Şeyh Gâlîb Dîvânı, Ankara: Akçağ Yayınları.
• KARAİSMAİLOĞLU, Adnan 2001 , Klasik Dönem Türk Şiiri İncelemeleri, Ankara: Akçağ Yayınları.
• MACİT, Muhsin 2002 ,“Divan Estetiği”, Eski Türk Edebiyatı El Kitabı, Ankara: Grafiker Yayınları, 47-54.
• MACİT, Muhsin 2000 , Nedîm Hayatı Sanatı Eserleri, Ankara: Akçağ Yayınları.
• MACİT, Muhsin 1997 , Nedîm Divanı, Ankara: Akçağ Yayınları.
• MAZIOĞLU, Hasibe 1992 , Nedimin Divan Şiirine Getirdiği Yenilik, Ankara: Akçağ Yayınları.
• OKÇU, Naci 1993 , Şeyh Galib, Hayatı, Edebî Kişiliği, Eserleri, Şiirlerinin Umûmî Tahlili ve Divânın Tenkidli Metni, I-II, Ankara: KB Yayınları.
• PALA, İskender 2001 , Nedim, İstanbul: Timaş Yayınları
• TANPINAR, A. Hamdi 1976 , Beş Şehir, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• TANPINAR, A. Hamdi 1982 , 19uncu Asır Türk Edebiyatı Tarihi, İstanbul: Çağlayan Kitabevi.
• YETİŞ, Kazım 1989 , Nâmık Kemâl’in Türk Dili ve Edebiyatı Üzerine Görüşleri ve Yazıları, İstanbul: İ. Ü. Edebiyat Fakültesi Yaynları.
• YÜKSEL, Sedit 1963 , Şeyh Galip Eserlerinin Dil ve Sanat Değeri, Ankara: Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları.