Hz. Ali’nin Mısır Valisine Nasihatları: Ahd-nâme-i Emîrü’l-Mü’minîn İmâm Alî

Yıl 2018, Cilt: 21 Sayı: 21, 49 - 84, 30.12.2018

Adem Ceyhan İlyas Kayaokay

Öz

Klâsik Türk Edebiyatı tarihinde siyasi, idari konularla ilgili “iki yüzü aşkın, üç yüze yakın” denebilecek kadar çok sayıda manzum veya mensur eserin yer tuttuğu bilinmektedir. Umumi olarak “siyasetname” adıyla anılan bu tür eserlerde hükümdar, vezirler ve diğer devlet adamlarında aranması, bulunması gereken vasıflar, sultan ve yardımcılarının vazifeleri, çeşitli memuriyetlere şahıs tayini sırasında gözetilmesi lâzım gelen esaslar, suçluları cezalandırma, idare edilen halkın idarecilere karşı mükellefiyetleri, vergi alımı, güvenlik ve savunma için askerî kuvvetlerin hazırlanması gibi siyasi konularda bilgi ve öğütler verilir. Hz. Peygamber’in dördüncü halifesi Hz. Ali’nin Mısır valisi Mâlik bin Hâris el-Eşter’e hitaben yazdığı bildirilen Ahd-nâme de devlet idaresi hakkında İslâm ve güzel ahlâk esaslarına uygun tavsiye ve nasihatları ihtiva eden mühim bir metindir. Anılan kitapçığın asırlar boyunca adı belirsiz veya belli çeşitli ilmî, edebî şahsiyetler tarafından Türkçeye çevrildiği bilinmektedir. Bu yazıda söz konusu emir-namenin mütercimi meçhul bir Türkçe tercümesi tanıtıldıktan sonra metnin yeni harflere ve günümüz Türkçesine çevirisi sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Hz. Ali, Siyaset-name, Mâlik bin el-Hâris el- Eşter, Mısır, Tercüme

Hz. Alî’s Advice to the Governor Egypt: Ahd-Nâme-i Emîrü’l-Mü’minîn İmâm Alî

Öz

In the history of Classical Turkish Literature, it is known that there are more than two hundred and three hundred verse or prose books about political and administrative issues. Generally, the search for the sovereigns, viziers and other dignitaries in these works called as politics-namah, the features to be found, the duties of the sultan and his assistants, the principles to be considered during the appointments to the various civil servants, the punishment of the culprits, the responsibility of the governed people to the administrators, the purchase of taxes Information and advice on political issues such as the preparation of military forces for security and defense. Hz. Prophet’s fourth caliph Hz. Ali’s the book called Ahidnamah, which he addressed to the Egyptian governor Mâlik bin Hâris el-Eşter, is an important text about the state administration, including advice and advice in accordance with the principles of Islam and good morality. It is known that the mentioned text has been translated into Turkish by various scientific and literary figures for centuries. In this article, after the introduction of an unknown Turkish translation of the Ahid-namah, it was translated into new letters and modern Turkish.

Anahtar Kelimeler

Hz. Ali, Politics-namah, Mâlik bin el- Hâris el-Eşter, Egypt, Translation

Kaynakça

• Abdülaziz Çaviş 1341/1923 , Anglikan Kilisesine Cevap, terc. Mehmed Âkif, İstanbul Evkāf-ı İslâmiye Matbaası.
• Abdülganî Senî 1325/ 1909 , Minhâc-ı Hikmet-i İdâre- Ahdnâme-i İmâm Alî, Sana, Vilâyet Matbaası.
• Ahmed Rif’at 1299-1300/1882-83 , Lugāt-ı Târihiyye ve Coğrâfiyye, I-VII, İstan- bul Mahmud Bey Matbaası.
• Ali Haydar 1305/1888 , “Ferâ’id”, Nilüfer, 15 Receb, 2. Sene, nr. 10, s. 75-76.
• A. M. 1329/ 1911 , “Terâcim-i Ahvâl- İslâm’da Meşâhîr-i Hukūkiyyûn -I- Alî İbn Ebû Tâlib”, Hikmet, 1 Rebîü’l-evvel, nr. 46, s. 5-6, nr. 47, s. 7-8.
• AVCI, İsmail 2015 , “Hikmetle Hükûmet Etmek: Hüseyin Şevket’in Hz. Ali’den Yaptığı Manzum Ahidname Tercümesi”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, Sayı 74, s. 151-169.
• Bursalı Mehmed Tâhir 1330/1914 , Siyâsete Müteallik Âsâr-ı İslâmiyye, İstanbul: Kader Matbaası.
• CEYHAN, Âdem ve Fatma Ş. ELGEREN 2017 , “Osman Salâhaddîn el-Mev- levî’ye Ait Olduğu Sanılan Bir Eser: Nesrü’l-leâlî Tercümesi”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, İstanbul, Sayı 18, s. 29-84.
• ÇERÇİ, Faris 2007 , “Mâlik el-Eşter’e Verdiği Ahd-nâme’ye Göre Hz. Ali’nin Yönetim Anlayışı”, Atatürk Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, Sayı 28, s. 89-125.
• ÇOLAK, Orhan M. 2003 , “İstanbul Kütüphanelerinde Bulunan Siyaset- nâmeler Bibliyografyası”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, Cilt 1, Sayı 2, s. 339-378.
• Gelibolulu Mustafa Âlî 2105 , Siyaset Sanatı, Nasîhatü’s-selâtîn, haz. Faris Çerçi, İstanbul: Büyüyenay Yayınları.
• Hazret-i Ali 1990 , Nehc’ül-Belâga, haz. Abdülbâki Gölpınarlı, İstanbul. Der Yayınları.
• Hazret-i Ali 2011 , Nehc’ül-Belâğa Hz. Ali’nin Konuşmaları, Mektupları ve Hik- metli Sözleri, Derleyen eş-Şerîf er-Radî, Çev. Adnan Demircan, İstanbul: Beyan Yayınları.
• Hüseyin Hüsni Paşa, Terceme-i Ahd-i Azîz, Millet Ktp. Şer‘iyye, nr. 632.
• Hüseyin Şevket Efendi 1327/1911 , Kosova Sahrâsı Mâziyi İhyâ, Âtîyi İ‘lâ Eden Bir Mahşer-i İkbâl, Selânik, Rumeli Matbaası.
• LEVEND, Agâh Sırrı 1962 , “Siyaset-nameler”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, s. 167-194.
• Mehmed Celâleddîn 1304/1886 , Şerh-i Ahd-nâme-i Alî Kerrema’llâhu Vechehu, İstanbul Şirket-i Mürettibiye Matbaası.
• Mehmed el-Feyyûmî el-Buldânî, Vasiyet ve Ahidnâme, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı Osman Ergin Yazmaları, nr. 259, vr. 1b- 31a.
• Osman Salâhaddin el-Mevlevî, Terceme-i Ahd-nâme, Topkapı Sarayı Müzesi Ktp. M.R. 759, vr. 1-43.
• ÖZAYDIN, Abdülkerim 1995 , “Eşter”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklope- disi, İstanbul, c. 11, s. 486-487.
• Tevfik Bey 1307/1890 , Kavâid-i Cezâiyyeye Dâir Mütâlaât, İstanbul.