Sûdî-i Bosnevî’ye Reddiyeler

Yıl 2018, Cilt: 21 Sayı: 21, 235 - 264, 30.12.2018

Taner Gök

Öz

16. asırda yaşayan Sûdî-i Bosnevî, Bostan, Gülistan ve Divan- ı Hafız’a yazdığı şerhlerle Türk şerh edebiyatı alanında büyük bir şöhret ve saygı kazanmıştır. Sûdî, ele aldığı metinleri mana ve dil bilgisi açısından detaylı bir şekilde açıklamış ayrıca aynı eseri kendinden önce şerh eden şarihlerin çalışmalarını inceleyip bunlarda gördüğü hata ve eksikliklere binlerce reddiye yazmıştır. Böylelikle bu eserler, şerhin sınırlarını aşıp reddiye geleneği açısından da önemli birer kayn,ak haline gelmişlerdir. Sûdî, şerh konusunda önemli bir müdekkik olmasına rağmen Gülistan şerhindeki açıklama ve yorumları nedeniyle sonraki şarihler tarafından birtakım eleştirilere maruz kalmıştır. Gülistan’ın tamamını şerh eden Kefevî Hüseyin Efendi ile aynı eserin yalnızca dibacesine şerh yazan Safvet, eserlerinde Sûdî’nin hatalı olduğunu düşündükleri yerleri tespit ederek bunları reddetmişlerdir. Dil bilgisi konularının ağırlıkta olduğu bu reddiyelerde şarihler arası rekabeti, gelenekteki tenkit anlayışını ve Osmanlı bilginlerinin çalışma disiplinini yansıtan birçok bilgiye ulaşmak mümkündür. Bu makalede, Kefevî Hüseyin Efendi ve Safvet’in söz konusu eserleri hakkında bilgi verildikten sonra bu eserlerdeki reddiyeler, konularına göre sınıflandırılıp örneklerle açıklanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Şerh, Sûdî-i Bosnevî, Reddiye

Refutations to Sûdî-i Bosnevî

Öz

Sûdî Bosnevî, who lived in the 16th century, has gained a great reputation and respect in the field of Turkish Literature with the commentaries written to Bostan, Gülistan and Divan-ı Hafiz. Sûdî explained the works in terms of meaning and grammar in detail, and also examined the same works which were commented by the commentators before he did and wrote thousands of refutations to the errors and deficiencies he saw. Therefore, these works have become important sources in terms of tradition of refutation by going beyond the comment’s borders. Although Sûdî was an important searcher on comment, he was under some criticism by following commentators due to his explanations and commentaries on Gulistan. Safvet who wrote comment only on preamble of same work with Kefevî Hüseyin Efendi, who completely commented Gülistan both rejected Sûdî ‘s works by identifying the points which they thought they were wrong. In these refutations where grammar subjects are dominant, it is possible to reach many information reflecting the competition between the commentators, the perception of criticism in the tradition and the discipline of Ottoman scholars. In this article, after giving information about the mentioned works of Kefevî Hüseyin Efendi and Safvet, the refutations in these works are classified according to their subjects and explained with examples.

Anahtar Kelimeler

Comment, Sûdî-i Bosnevî, Refutation

Kaynakça

• AKAR, Metin 2017 , Su Kasidesi Şerhi, İstanbul: TDV Yayınları.
• AKPINAR, Cemil 2002 , “Kefevî Hüseyin Efendi”, TDV İslâm Ansiklopedisi, Ankara, 25, 186-188.
• GÖK, Taner 2014 , Şem’î Şem’ullâh ve Şerh-i Subhatü’l-Ebrâr’ı İnceleme-Tenkitli Metin , Doktora Tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çanakkale.
• KARTAL, Ahmet 2001 , “Sa‘dî-i Şirâzî’nin Bostan İsimli Eserinin Türkçe Tercüme ve Şerhleri”, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, 5, 99-120.
• KAYA, İbrahim 2008 , Şerh-i Divan-ı Hâfız Sûdî : Kelimeler-remizler-kavramlar, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Malatya.
• KAYA, İbrahim 2012b , “Sûdî’nin Şerh-i Gülistan’da Şem’î’ye Yönelttiği Sahih Nüshalara Muhalefet ve Nüsha Tercihi İle İlgili Eleştiriler”, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 7/2 Spring, 649-674.
• KAYA, İbrahim 2012a , “Sûdî’nin Şerh-i Gülistân’da Şem’î’ye Yönelttiği Anlamla İlgili Eleştiriler”, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 7/1 Winter, 1461-1488.
• KAYA, İbrahim 2014 , “Sûdî’nin Şerh-i Gülistân’da Şem’î’ye Yönelttiği Dilbilgisi, Üslup Yanlışı ve Nazım Şekilleriyle İlgili Eleştiriler”, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2, 21- 44.
• SEVİNDİK, Hakan 2014 , Türk Edebiyatında Bostan ve Abdî’nin Manzum Bostan Tercümesi İnceleme-Metin , Yayımlanmamış Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyak Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Türk Dili ve Edebiyatı Bilim Dalı, Konya.
• YAZAR, Sadık 2011 , Anadolu Sahası Klâsik Türk Edebiyatında Tercüme ve Şerh Geleneği, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Eski Türk Edebiyatı Bilim Dalı, İstanbul.
• YILMAZ, Ozan 2011 , “Bir Münekkit Var Şarihten İçeri Türk Şerh Edebi- yatı’ında ‘Reddiye’ Geleneği ve Sudî-i Bosnevî Örneği”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 7, 107-154.
• YILMAZ, Ozan 2012 , Sûdî-i Bosnevî Gülistân Şerhi, İstanbul: Çamlıca Yay.