XVIII. Yüzyıl Ortalarında İstanbul’da Yaşanan Maddî Müzâyaka ve Bunun Sosyal Hayattaki Yansımalarına Işık Tutan Bir Ramazaniyye

Yıl 2018, Cilt: 21 Sayı: 21, 299 - 324, 30.12.2018

Göker İnan

Öz

Osmanlı edebiyat sahasında kaleme alınan bazı eserlerde sosyal hayatın izlerini yakalamak mümkün olabilmektedir. Kimi şairler ramazan ayının gelişi münasebetiyle “ramazaniyye” adı altında manzumeler kaleme almışlar ve bu maneviyat dolu ayın insanlar üzerindeki tesirini şiirlerinde işlemişlerdir. Bunlardan biri de XVIII. yüzyılın ilk yarısında müderrislik yapan Abdülbâkî Efendi’dir. Onun manzumesinde dikkat çeken taraf ise o dönemde İstanbul’da ihtiyaç maddelerinde yaşanan sıkıntıyı ve bunun sosyal hayata yansımalarını edebî bir dille tasvir etmesidir. Abdülbâkî Efendi şiirinde canlı bir tasvir yapmış, sırası düştükçe diyaloglara da yer vermiştir. Sözü güçlendirmek için kullandığı ve o zamandan günümüze intikal eden bazı deyim ve söz kalıpları da dikkat çekicidir. 131 beyitlik bu manzume daha sonra devrin sadrazamlarından Hekimoğlu Ali Paşa’ya takdim edilmiştir. Makalemizde XVIII. asrın ilk yarısında İstanbul’da yaşanan maddî müzâyakanın dönem kaynaklarına nasıl yansıdığı gösterilmiş ve ramazaniyyenin tam metni verilerek dikkat çekici tarafları tahlil edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ramazaniyye, Hekimoğlu Ali Paşa, Osmanlı Devleti’nde sosyal hayat, XVIII. yüzyıl

A Ramadaniyye Shedding Light on the Scarcity in the XVIII. Century Istanbul and Its Effects on Social Life

Öz

It is possible to catch the traces of social life in some works written in the field of Ottoman literature. Some poets had written poems under the name of "Ramadaniyya" with advent of holy Ramadan and they had worked on the influence of this spiritual month on people. One of them was Abdulbaki Effendi who was a mudarris in the first half of 18th. century. But the remarkable aspect of his poem was describing the scarcity of neccessaries and its effects on the social life of the Ottoman Empire with a literary style. Abdulbaki Effendi used a rich depiction in his poem and inclued dialogues as well when the occasion arosed. Idioms and expressions are used to enpower the word which extanted until today are remarkable. Later, that poem with 131 couplet are presented to grand vizier Hekimoglu Ali Pasha. This article shows the reflection of famine which was in the first half of 18th century on Ottoman chronicles and archive records. Full text of "Ramadaniyya" is given and the remarkable sides are analyzed.

Anahtar Kelimeler

Ramadaniyye, Hekimoglu Ali Pasha, social life in the Ottoman Empire, XVIII. century

Kaynakça

• AKTEPE, Münir 1998 , “Hekimoğlu Ali Paşa” DİA, XVII, 166-168.
• BABİNGER, Franz 1974 , Osmanlı Tarih Yazarları ve Eserleri, Çev. Coşkun Üçok, İstanbul: Kültür Bakanlığı Yay.
• ÇELEBİOĞLU, Âmil 1995 , Ramazân-nâme, İstanbul: MEB Yay.
• ÇOLAK, Orhan M. 1997 , Arşiv Belgelerinin Işığı Altında Sadrazam Hekimoğlu Ali Paşa’nın Hayatı, İcraatı ve Hayratı, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• D’OHSSON 1975 , XVIII. Yüzyıl Türkiyesi’nde Örf ve Âdetler, Çev.: Zehran Yüksel, İstanbul: Tercüman Gazetesi Yay.
• DANİŞMEND, İsmail Hâmi 1971 , İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi, V, İstanbul: Türkiye Yayınevi.
• DURSUNOĞLU, Halit 2003 , “Klâsik Türk Edebiyatında Ramazan Konulu Şiirler”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 22, 9-29.
• ERTAN, Mehmet Emin 1995 , Divan Edebiyatında Ramazaniyeler Üzerine İncelemeler, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Edirne: Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• FINDIKLILI İSMET EFENDİ 1989 , Şakâyık-ı Nu’mâniyye ve Zeyilleri, Tekmiletü’ş-şakâik fî hakkı ehli’l-hakâyık, V, Haz. Abdülkadir Özcan, İstanbul: Çağrı Yay.
• İNAN, Göker 2013 , Ahmed Hasîb Efendi’nin Mecmûa-i Tevârîh’i, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Edirne: Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• KILIÇ, Filiz ve MACİT, Muhsin 1995 , Türk Edebiyatında Ramazan Şiirleri Güldeste , Ankara: Diyanet Vakfı Yay.
• KOÇU, Reşad Ekrem 1940 , “Ali Paşa, Hekimoğlu”, MEB İslam Ansiklopedisi, I, 333-335.
• AYDINDER, Mesut 2007 Haz. , Subhî Tarihi Sâmî ve Şâkir Tarihleri ile Birlikte, İstanbul: Kitabevi Yay.
• ŞEM’DÂNÎZÂDE SÜLEYMAN EFENDİ 1976 , Mür’i’t-Tevârîh, IV, Haz. Münir Aktepe, İstanbul: Edebiyat Fakültesi Matbaası
• ÖMER BOSNAVÎ 1979 , Tarih-i Bosna der zaman-ı Hekimoğlu Ali Paşa, Haz. Kamil Su, Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.
• RÂŞİD MEHMED EFENDİ 2013 , Târîh-i Râşid ve Zeyli, III, Haz. Abdülkadir Özcan vd, İstanbul: Klasik Yay.
• SEHÂVÎ, ŞEMSEDDİN 1987 , el-Mekâsıdü’l-Hasene, Haz. Abdullah Muhammed Sıddîk, Beyrut.
• UZUN, Mustafa 1979 , “Edebiyatımızda Ramazan ve Ramazaniyye’ler”, Nesil Dergisi, S. 11, 18-26.