Tahran Üniversitesi Merkez Kütüphanesi 2701 Numarada Kayıtlı Şiir Mecmuasında Yer Alan Türkçe Şiirler İnceleme- MESTAP-Karşılaştırmalı Metin

Yıl 2018, Cilt: 21 Sayı: 21, 325 - 400, 30.12.2018

Orhan Kaplan

Öz

Türk edebiyatında sanat ve estetik algısının tarih içinde hangi aşamalardan geçtiğini yakından görmemizi sağlayacak önemli kaynaklardan biri de şiir mecmualardır. Bu çalışmada Tahran Üniversitesi Merkez Kütüphanesi’nde 2701 numarada kayıtlı şiir mecmuasında yer alan Türkçe şiirlerin transkripsiyonu yapılmış ve söz konusu şiirler MESTAP’a göre tablolaştırılmıştır. Süleyman Kadı Türk tarafından Hicri 1195 M. 1780-1781 derlenen mecmua 31 varak olup içerisinden Türkçe ve Farsça şiirler yer almaktadır. Toplam 92 Türkçe şiirin bulunduğu mecmuada 42 şiirin şairi tespit edilmiştir. Mecmuada şairi tespit edilemeyen 22 matla, 16 nazm, 6 ferd, 3 mesnevi, 1 kıt‘a ve kafiyeleniş biçimi “aaaa” olan 2 şiir olmak üzere toplam 50 şiir bulunmaktadır. Mecmuadaki şiirler eğer divan, mecmua, tezkire gibi herhangi bir ilmî çalışma içinde daha önce yayınlanmış ise şiirler bu çalışmalardaki şekilleriyle karşılaştırılmış ve farklılıklar dipnotlarla gösterilmiştir. Mecmuada Ahmed, Andelîbî, Âşık Ömer, Âşık, Aşkî, Cevrî, Ferruhî, Fuzûlî, Gavsî, Gelibolulu Âlî, Hâce Senâyî, Hasbî, Hâzık, İhsân, İlâhî, İshâk, İzzet Âli Paşa, Kerîmî, Künhî, Latîfî, Mânî, Mirzâ Sâib-i Isfahânî, Murâdî, Nâbî, Râgıbî, Rahmî, Rûhî, Sâfî, II. Selîm, Sinânî, Şâdî, Şemsî, Şerhî, Ulvî ve Usûlî’ye ait şiirler bulunmaktadır. Genellikle şairlerin bir veya iki şiirine yer verildiği mecmuada şiirler mürettibin edebî ve estetik zevkine göre tasavvufî, rindâne veya hikemî gibi farklı alanlardan seçilmiştir. Mecmuada 9 muamma ve farklı nazım şekilleriyle yazılmış 8 lugaz bulunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Şiir Mecmuası, Klasik Türk Şiiri, MESTAP

Turkish Poems in Poetry Collection With Record No. 2701 in Tehran University Central Library Analysis- MESTAP-Comparative Text

Öz

Poetry collections are one of the important resources which would enable us look closely the stages that art and aesthetic sense in Turkish literature have passed. In this study, transcription of Turkish poems were done which are included in poetry collection with record no. 2701in Tehran University Central Library and mentioned poems were tabulated according to MESTAP. The poetry collection which was compiled by Süleyman Kadı Türk in Hicri 1195 M. 1780-1781 is composed of 31 folio and includes Turkish and Persian poems. There are 92 Turkish poems in the poetry collection and the poet of 42 poems could be detected. There are 50 poems whose poet could not be detected, 22 matla, 16 nazm, 6 ferd, 3 mesnewi, 1 verse and 2 poems with “aaaa” rhyme. If the poems in the poetry collection were already published in any scientific study such as diwan, journal, tezkire before; poems were compared with the form they were in those studies and differences were presented with footnotes. There are poems of Ahmed, Andelîbî, Âşık Ömer, Âşık, Aşkî, Cevrî, Ferruhî, Fuzûlî, Gavsî, Gelibolulu Âlî, Hâce Senâyî, Hasbî, Hâzık, İhsân, İlâhî, İshâk, İzzet Âli Paşa, Kerîmî, Künhî, Latîfî, Mânî, Mirzâ Sâib-i Isfahânî, Murâdî, Nâbî, Râgıbî, Rahmî, Rûhî, Sâfî, II. Selîm, Sinânî, Şâdî, Şemsî,Şerhî, Ulvî and Usûlî in the poetry collection. One or two poems of poets were generally published in the poetry collection and those were chosen from different fields such as tasavvufi, rindane or hikemi according to the aesthetic sense of the compositor. There are 9 muamma and 8 lugaz written in different verse modes.

Anahtar Kelimeler

Poetry collection, Classic Turkish Poetry, MESTAP

Kaynakça

• AKKAYA, Mehmet 1992 , Şemsi Paşa Divanı İnceleme-Edisyon Kritikli Metin , Doktora Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• AKSOYAK, İ. Hakkı 2006 , Gelibolulu Mustafa Âlî Dîvânı, Harvard Üniversitesi Yakın Doğu Dilleri ve Medeniyetleri Bölümü, The Department of Near Eastern Languages and Literatures Harvard University.
• AYAN, Hüseyin 1981 , Cevrî Hayâtı, Edebî Kişiliği, Eserleri ve Dîvânının Tenkidli Metni, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları No: 583.
• AYPAY, A. İrfan 1998 , Lâle Devri Şairi İzzet Ali Paşa Hayatı, Eserleri, Edebî Kişiliği-Dîvân Tenkitli Metin-Nigârnâme Tenkitli Metin, İstanbul.
• BİLKAN, Ali Fuat 2011 , Nâbî Divanı 2 , Ankara: Akçağ Yayınları.
• BOYRAZ, Şeref 2010 , 12 Hayvanlı Türk Takvimi ve Kehanet, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, s. 3-14, 148-167 .
• CANIM, Rıdvan 2000 , Latîfî, Tezkiretü’ş-Şuarâ ve Tabsıratü’n-Nuzamâ İnceleme-Metin , Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı.
• ÇAVUŞOĞLU Mehmed ve M. Ali Tanyeri 1990 Üsküplü İshâk Çelebi Dîvân Tenkidli Basım, İstanbul: Mimar Sinan Üniversitesi Yayınları No:15.
• ÇELİK Büşra ve KILIÇ Muzaffer 2018 Derzi-zâde Ulvî Dîvân, İstanbul: Dün Bugün Yarın Yayınları.
• DEMİREL, Şener 2017 , 16. Yüzyıl Şairlerinden Mânî “Dîvân ve Şehr-engîz-i Bursâ, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/55755,divan-vesehr-engiz-i-bursapdf.pdf?0 E.T.:01.06.2018
• GÖLPINARLI, Abdülbaki 2005 , Fuzûlî Dîvânı, İstanbul: İnkılap Yayınevi.
• GÜFTA, Hüseyin 1992 , Hâzık Mehmed Efendi’nin Hayatı, Edebî Şahsiyeti, Eserleri ve Dîvânının Tenkitli Metni, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• GÜNGÖR, Şeyma 1987 , Hadîkatü’s Süedâ – Fuzûlî, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• İSEN, Mustafa 1990 , Usûlî Dîvânı, Ankara: Akçağ Yayınları.
• KARAMAN, Hayrettin, Ali Özek, İbrahim Kâfi Dönmez, Mustafa Çağrıcı, Sadrettin Gümüş, Ali Turgut 2017 , Kur’ân-ı Kerim ve Açıklamalı Meâli, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• KARASOY, Yakup ve Orhan Yavuz 2010 , Âşık Ömer Dîvânı, Konya: İnci Ofset.
• KAYA, Tufan 2007 , Konya Bölge Yazmalar Kütüphanesi’ndeki 13467 Numaralı Mecmuanın Metni, Yüksek Lisans Tezi, Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• KESİK, Beyhan 2012 , Selîmî II. Selîm Divançesi, Ankara: Vizyon Yayınevi.
• KÖKSAL, M. Fatih 2012 , “Şiir Mecmûalarının Önemi ve Mecmûaların Sistematik Tasnifi Projesi MESTAP ”, Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları VII, Mecmûa: Osmanlı Edebiyatının Kırkambarı, haz: Hatice AYNUR, Müjgân ÇAKIR vd., İstanbul: Turkuaz Yayınları.
• KÖKSAL, Fatih, 2017 , “II. Selîm’in Divançe’sinde Bulunmayan Şiirleri”, Amasya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, ISSN: 2548-0480 Print / Online 2602-2567 Cilt/Volume 1, Sayı/Issue 2, Aralık/December 2017, s. 145-173.
• KURNAZ, Cemâl ve Halil Çeltik 2009 , “Muaşşerden Uzun Musammatlar ve Bilinmeyen Nazım Şekillerinden Yirmilik”, Turkish Studies, International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 4/2 Winter, 864-899.
• KURNAZ, Cemâl ve Mustafa Tatçı 2001 , Tuhfe-i Nâilî Dîvân Şâirlerinin Muhtasar Biyografileri Cilt 2, Ankara: Bizim Büro Yayınları.
• PALA, İskender 1983 , Aşkî, Hayatı Edebi Şahsiyeti ve Dîvânı, Doktora Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• SEZGİN, Durmuş 2001 , Alî Senâyî Dîvânı Tenkitli Metin , Tokat: Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• TARLAN, Ali Nihad 1948 , Şiir Mecmualarında XVI ve XVII. Asır Divan Şiiri Ulvî-Meâlî, Nihânî, Feyzî, Kâtibî , İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları, No:356, Fasikül 3.
• TUNÇ, Semra 2007 , On Altıncı Yüzyıl Divan Şairi Mânî ve Şiirleri, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı: 21.
• ÜNAL, Seyit Ahmet 1987 , Nakşî Ali Akkirmanî Divanı edisyon-kritik , Ankara: Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• ÜNVER, İsmail 2008 , Çevriyazıda Yazım Birliği Üzerine Öneriler, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 3/6 Fall.