İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi’nde Kayıtlı “T 5480” Numaralı Musammat Mecmuası ve MESTAP’a Göre Tasnifi

Yıl 2018, Cilt: 21 Sayı: 21, 401 - 540, 30.12.2018

Yunus Kaplan

Öz

Klasik Türk edebiyatı geleneğinde divanlar ve mesneviler dışında en önemli eser türlerinden biri de mecmualardır. Şekil, muhteva ve dil bakımından farklı özelliklere sahip olan mecmualar; şairlerin divanlarında bulunmayan bazı şiirleri, kaynaklarda hayatı hakkında bilgi bulunmayan şairlerin şiirleri ve herhangi bir nüshası elde olmayan bazı eserleri ihtiva etmeleri bakımından oldukça önemlidir. Yazıldıkları dönemlerin şiir zevklerini yansıtması bakımından da önemli olan mecmular, derleyenin şahsî tercihine göre şiirlerin yazıldıkları nazım şekli ve türü göz önünde bulundurularak tertip ve muhteva bakımından farklılık gösterir. Genellikle farklı nazım şekilleri ve türlerinde yazılmış şiirleri ihtiva etmekle birlikte belli nazım şekilleriyle yazılmış şiirleri ihtiva eden mecmular da bulunmaktadır. Bu tür mecmulardan biri de İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi’nde T 5480 numarada kayıtlıdır. Musammat tarzında yazılmış şiirlerin derlendiği bu mecmuada, 175 farklı şairin 369 şiiri bulunmaktadır. 17. yüzyılın ilk çeyreğinde tertip edilen ve toplam 201 varak olan bu mecmua, bilinen şairlerin eldeki divanlarında bulunmayan şiirleri ile bilinmeyen birçok şairin şiirlerini ihtiva etmesi bakımından oldukça önemlidir. Bu çalışmada edebiyatımızda örneğine nadir rastlanan bu musammat mecmuasının şekil ve muhteva özellikleri hakkında bilgi verilerek eser üzerine bazı değerlendirmelerde bulunulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Klâsik Türk edebiyatı, 17. yüzyıl, mecmua, musammat

Journal of Musammat no “T 5480” That is Registered in Library of Rare Books at Istanbul University and Classification to MESTAP

Öz

Apart from divans and masnavis, one of the most important works is journals in the tradition of classical Turkish literature. Journals that have different features in terms of form, contents and langue are pretty important since they involve some poems of the poets which are not available in their divans, poems of the poets of whose lives are not mentioned in the literature, and certain books of which any copy is not available. Journals that are also important in reflecting sense of poem of the period when they were written are different in terms of formation and contents by considering form and type of verse of the poems depending on personal choice of the compiler. There are journals including certain poems written by certain types of verse as well as some poems which were written generally in different forms and types of verse. One of these kinds of journals has been registered with no T 5480 in Library of Rare Books at Istanbul University. 369 poems belonging to 175 different poets are available in this journal in which poems written by musammat style known as a type of poetry have been compiled. This journal that was organized in the first quarter of 17th century and that was in 201 foils is highly important since it includes poems of famous poets which are not available in the current divans and also poems of many unknown poets. In this study, you will be informed on form and contents of this journal of musammat that is rare in out literature and the work will be evaluated in some respects.

Anahtar Kelimeler

Classical Turkish literature, 17th century, mecmua, musammat

Kaynakça

• ALTOK, Zeynep 2012 , “Nazire Mecmûalarına Tarihselci Bir Yaklaşım”, Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları VII, Mecmûa: Osmanlı Edebiyatının Kırkambarı, Haz.: Hatice Aynur vd. , İstanbul: Turkuaz Yayın., s. 135-155.
• AYDEMİR, Yaşar 2007 , “Metin Neşrinde Mecmuaların Rolü ve Karşılaşılan Problemler”, Turkish Studies Tunca Kortantamer Özel Sayısı 5 , s. 122-137.
• DEVELLİOĞLU, Ferit 2011 , Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın Yayınları.
• GÜRBÜZ, Mehmet 2012 , “Şiir Mecmûaları Üzerine Bir Tasnif Denemesi”, Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları VII: Mecmûa: Osmanlı Edebiyatının Kırkambarı, Haz.: Hatice Aynur vd. , İstanbul: Turkuaz Yayın., s. 97-113.
• KÖKSAL, M. Fatih, 2012 . “Şiir Mecmualarının Önemi ve Mecmuaların Sistematik Tasnifi Projesi MESTAP ”, Eski Türk Edebiyatında Tenkit ve Teori, İstanbul: Kesit Yayınları., s. 83-101.
• KURNAZ, Cemal, Yaşar Aydemir 2013 , “Mecmûalara Sorulması Gereken Sorular”, Turkish Studies, Volume 8/1, Winter 2013, p. 51-64.
• UZUN, Mustafa 2003 , “Mecmûa”, TDV İslâm Ansiklopedisi, Cilt 29, İstanbul., s. 265-268.
• Ahmed Paşa Dîvânı: TARLAN, Ali Nihat 1992 , Ahmet Paşa Divanı, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Azîzî Dîvânı: ERSOY, Ersen 2013 , Azîzî Dîvân, İstanbul: Akademi-Titiz Yayınları. İ.Ü.Nadir Eserler Kütüphanesinde T 5480 Nr.lı Musammat Mecmuası ● 421
• Azmî-zâde Hâletî Dîvânı: KAYA, Bayram Ali 2017 , Azmizâde Hâletî Dîvânı, Kültür ve Turizm Bak. Yay., e-kitap, http://ekitap. kulturturizm. gov.tr/Eklenti/56159,azmizade-haleti-divanipdf.pdf?0, [E.T. 25.05.2018].
• Bağdatlı Rûhî Dîvânı: AK, Coşkun 2001 , Bağdatlı Rûhî Dîvânı, Karşılaştırmalı Metin, Bursa: Uludağ Üniv. Yayınları.
• Bâkî Dîvânı: KÜÇÜK, Sabahattin 2017 , Bâkî Divanı, Kültür ve Turizm Bak. Yay., e-kitap, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10596,bakidivanisabahattinkucukpdf.pdf?0, [ET:10.07.2018].
• Behiştî Dîvânı: AYDEMİR, Yaşar 2018 , Vizeli Ramazan Behişî Dîvânı, Kültür ve Turizm Bak. Yay., e-kitap, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/ Eklenti/56445,ramazan-behisti-divanipdf.pdf?0, [E.T. 25.05.2018].
• Beyânî Dîvânı: BAŞPINAR, Fatih 2008 , Beyânî Dîvânı İnceleme-Metin , Kültür ve Turizm Bak. Yay., e-kitap, http://ekitap.kulturturizm. gov.tr/TR,78354/divanlar.html, [E.T. 25.05.2018].
• Bursalı Rahmî Dîvânı: ERDOĞAN, Mustafa 2017 , Bursalı Rahmî Dîvânı, Kültür ve Turizm Bak. Yay., e-kitap, http://ekitap.kulturturizm. gov.tr /Eklenti/55910,bursali-rahmi-divanipdf.pdf?0, [E.T. 25.05.2018].
• Cevrî Dîvânı: AYAN, Hüseyin 1981 , Cevrî, Hayâtı, Eserleri, Edebî Kişiliği, Eserleri ve Divanının Tenkidli Metni, Erzurum: Atatürk Üniv. Yayınları.
• Cinânî Dîvânı: OKUYUCU, Cihan 1994 , Cinânî, Hayatı-Eserleri-Dîvânının Tenkidli Metni , Ankara: TDK Yayınları.
• Çâkerî Dîvânı: Aynur, Hatice 1999 , 15. yy. Şairi Çâkerî ve Dîvânı İncelemeTenkitli Metin , İstanbul: Scala Yayıncılık.
• Dânişî Dîvânı: Özer, Bülent 2004 , Dânişî Dîvânı İnceleme-Metin-Nesre Çeviriİndeks , Kocaeli Üniv. SBE. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli.
• Dimetokalı Vahdetî Dîvânı: Öztürk Yılmaz 2006 , 17. Yüzyıl Şairlerinden Dimetokalı Vahdetî'nin Divanının Tenkitli Metni, İstanbul Üniv. SBE Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Dukakin-zâde Ahmed Dîvânı: SÜZEN, Hüseyin 1994 , Dukakinzade Ahmed Beg Dîvanı İnceleme Tenkitli Metin , İstanbul Üniv. SBE Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul.
• Emrî Dîvânı: SARAÇ, Mehmet A. Yekta, Emrî Divanı, Kültür Turizm ve Bakanlığı Yayınları, e-kitap, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-128328/h/emridivani.pdf, ET:20.08.2018
• Fedâyî Dîvânı: URHAN, Mustafa 2002 , XVI. Yüzyıl Divan Şairi Fedâyî, Hayatı, Edebi Kişiliği ve Divanının Tenkitli Metni, Gazi Üniversitesi SBE Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Figânî Dîvânı: KARAHAN, Abdülkadir 1966 , Figânî ve Divânçesi, İstanbul: İstanbul Üniv. Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Ganî-zâde Nâdirî Dîvânı: KÜLEKÇİ, Numan 1985 , Gani-zâde Nâdirî: Hayatı, Edebi Kişiliği, Eserleri Divanı ve Şeh-nâmesinin Tenkidli Metni, Atatürk Üniversitesi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Erzurum.
• Gelibolulu Âlî Dîvânı: AKSOYAK, İ. Hakkı 2018 , Gelibolulu Mustafa Âlî Dîvânı, Kültür ve Turizm Bak. Yay., e-kitap, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/58695,gelibolulumustafa-ali-divanipdf.pdf?0, [ET. 15.08.2018]. Gelibolulu Surûrî Dîvânı: ÜNVER, Niyazi 2010 , Gelibolulu Surûrî Divanı, Gazi Üniversitesi SBE, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
• Hayâlî Dîvânı: TARLAN, Ali Nihat 1992 , Hayâlî Divanı, Ankara: MEB Yayınları.
• Hayretî Dîvânı: ÇAVUŞOĞLU, Mehmed-M. Ali Tanyeri 1981 , Hayretî Divan, Tenkidli Basım, İstanbul: İstanbul Üniv. Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Hisâlî Dîvânı: ERCAN, Özlem 2008 , Peşteli Hisâlî Dîvânı, İstanbul: Gaye Kitabevi.
• Hisâlî Dîvânı: YILMAZ, Kâşif 2010 , Budinli Hisâlî Dîvânı, İstanbul: Kriter Yayınevi.
• Hüsam-zâde Feyzî Dîvânı: GÜLNAR, Özlem 1996 , Hüsâm-zâde Feyzî Dîvânı İnceleme-Metin , Uludağ Üniv. SBE, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bursa.
• İlmî Dîvânı: ÇETİNKAYA, Bekir 2003 , İlmî Dîvânı, Pamukkale Üniv. SBE, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Denizli.
• Kabûlî Dîvânı: ERDOĞAN, Mustafa 2008 , Kabûlî İbrahim Efendi, Hayatı, Edebî Kişiliği ve Divanı İnceleme-Tenkitli Metin-Dizin , Gazi Üniv. SBE, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
• Kadrî Dîvânı: KÜLAHLIOĞLU, Mehmet 1997 , Kadrî, Hayatı, Edebî Kişiliği ve Divanı’nın Transkripsiyonlu Metni, Selçuk Üniv. SBE Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya.
• Kalkandelenli Mu’îdî Dîvânı: TANRIBUYURDU, Gülçin 2018 , Kalkandelenli Mu'îdî Dîvânı, Kültür ve Turizm Bak. Yay., e-kitap, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/59883,kalkandelenlimu39idi-divanipdf.pdf?0, [ET. 14.05.2018].
• Kara Fazlî Dîvânı: ÖZKAT, Mustafa 2005 , Kara Fazlî’nin Hayatı, Eserleri, Edebî Kişiliği ve Divanı İnceleme-Tenkitli Metin , Marmara Üniv. Türkiyat Araştırmaları Ens. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul
• Feyzî-i Kefevî Dîvânı: EFLATUN, Muvaffak 2003 , Feyzî-i Kefevî Dîvânı: Tahlil-Metin, Gazi Üniv. SBE Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Kelîm Dîvânı: ÇELEN, Ahmet 1994 , Kelîm, Hayatı, Eserleri ve Divânı’nın Tenkidli Metni, Selçuk Üniv. SBE Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya.
• Manastırlı Celal Dîvânı: GÜNEŞ, Murat 2013 , Manastırlı Celâl Bey Dîvânı [İnceleme-Metin], Cumhuriyet Üniv. SBE Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sivas.
• Mânî Dîvânı: DEMİREL, Şener 2011 , 16. Yüzyıl Dîvân Şairlerinden Mânî, Dîvân ve Şehr-engîz-i Bursa İnceleme-Metin , Kültür ve Turizm Bak. Yay., e-kitap, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/belge/1-93859/mani-divani-sener-demirel.html, [ET. 23.09.2011].
• Medhî Dîvânı: SEYHAN, Nezihe 2000 , Medhî Divanı İnceleme-Transkripsiyonlu Metin , Marmara Üniv. Türkiyat Araştırmaları Ens., Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul.
• Muhibbî Dîvânı: YAVUZ, Kemal-Orhan Yavuz 2016 , Muhibbî Dîvânı, İstanbul: Yazma Eserler Kurumu Yayınları.
• Nâtıkî Dîvânı: ÖZER, Sait 2006 , Nâtıkî Dîvânı Karşılaştırmalı Metin-İnceleme , Cumhuriyet Üniv. SBE Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sivas.
• Nev’î Dîvânı: Tulum, Mertol-M. Ali Tanyeri 1977 , Nev’î: Dîvân, İstanbul: İstanbul Üniv. Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Nev’î-zâde Âtâyî Dîvânı: KARAKÖSE, Saadet 2017 , Nev’izâde Atâyi Divanı, Kültür ve Turizm Bak. Yay., e-kitap, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/TR,194357/nevi-zade-atayi-divani.html, [ET. 19.06.2018].
• Şemsî Paşa Dîvânı: AKKAYA, Mehmet 1992 , Şemsi Paşa Divânı İncelemeEdisyon Kritikli Metin , İstanbul Üniv. SBE Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul.
• Taşlıcalı Yahyâ Dîvânı: ÇAVUŞOĞLU, Mehmed 1977 , Yahyâ Bey Divanı, Tenkidli basım, İstanbul Üniv. Edebiyat Fakültesi Yay., İstanbul.
• Ulvî Dîvânı: ÇETİN, İsmail 1993 , Derzi-zâde Ulvî Hayatı Edebî Şahsiyeti ve Divanının Tenkidli Metni , Fırat Üniv. SBE., Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Elazığ.
• Üsküdarlı Aşkî Dîvânı: UZUN, Süreyya 2011 , Üsküdarlı Aşkî Divanı Tenkitli Metin, Nesre Çeviri ve 16. yy. Osmanlı Hayatının Divandaki Yansımaları, İstanbul Üniv. SBE Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Yârî Dîvânı: KARAYAZI, Nurgül 2012 , 17. Yüzyıl Şairi Ahmed Yârî ve Dîvân’ı İnceleme-Metin , Marmara Üniv. Türkiyat Araştırmaları Ens. Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul.
• Za’fî Dîvânı: ADAK, Abdurrahman 2006 , Za’fî-i Gülşenî Hayatı, Eserleri, Edebî Şahsiyeti ve Dîvânının İncelenmesi, Ankara Üniv. SBE Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Zâtî Dîvânı: KURTOĞLU, Orhan 2017 , Zâtî Dîvâni Gazaeller Dışındaki Şiirler , Kültür ve Turizm Bak. Yay., e-kitap, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/56164,zatidivanipdf.pdf?0, [ET. 25.05.2018].