Şehrin Karartısından Ürken Bir Şair: Tebrizli Sâib

Yıl 2018, Cilt: 21 Sayı: 21, 657 - 680, 30.12.2018

Emrullah Yakut

Öz

Klasik şiir gerek Türk gerek Fars şiiri ortak mazmunların, teşbihlerin, istiarelerin önemli yer tuttuğu bir edebî gelenektir. Hatta bu yüzden bazı edebiyat eleştirmenlerince çoğu zaman orijinal olmamakla ve birbirinin tekrarı olmakla suçlanmıştır. İlk bakışta doğru gibi görünen bu iddianın, daha dikkatli bir nazarla tetkik söz konusu olduğunda, haksız bir itham veya hiç değilse abartılı bir yorum olduğu görülecektir. Gerek klasik şiir içerisinde farklı ekoller klasik üslup, hikemî üslup, Hint üslubu gibi arasında ve gerekse aynı ekol içerisinde yer alan şairler arasında birtakım farklılıklar göze çarpar. Bu farklılık, mazmun boyutunda ele alınacak olursa, ortak bir mazmundan yararlanarak daha önce söylenilmeyeni söylemek şeklinde olabileceği gibi, yeni bir mazmun üretmek şeklinde de olabilmektedir. Yeni mazmun her zaman için yeni bir kavramla yapılmayabilir. Daha önceden kullanılan bir kavram bir kelime veya terkip yeni bir bağlama konu olabilir ve yepyeni bir hayal örgüsünün taşıyıcılığını üstlenebilir. Sevâd-ı şehr kavramının ele alındığı bu çalışmada; öncelikle kavramın klasik şiir geleneği içerisindeki konumu tespit edilmiş, ardından söz konusu kavramın Sâib-i Tebrîzî’de ifade ettiği anlam ve kaynaklık ettiği çağrışımlar üzerinde durulmuş ve aralarındaki farklılık ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Klasik Türk şiiri, klasik Fars şiiri, Sâib-i Tebrîzî, sevâd-ı şehr

A Poet, Who Dreads of The Darkness of The City: Saeb-E Tabrizi

Öz

Classical poetry whether Turkish or Farsi poetry is a literary tradition where common mazmuns hiding a meaning in metaphorical words or phrases that is associated with its features , similes and metaphors occupy a certain ground. As a matter of fact, it has been criticisized by some literary critics for being unoriginal and as repeating one another. While this assertion appears to be true at first glance, an analysis of a more observant perspective will reveal this assertion to be a false accusation or at least exaggerative interpretation. We can see certain differences among various schools within classical poetry classical style, hikemi style, Hindi style and among different poets that share the same school. To deal with this difference from the aspect of mazmun, this difference appears as saying something not said before using the same mazmun, or creating a new mazmun. A term as a word or phrase that is not used before can be associated to a new context or it can bear a totally new imagination. Dealing with the phrase savad-e shahr the darkness of the city , this study first locates the significance of the term within the tradition of classical poetry, then discusses its meaning and associations for Saeb-e Tabrizi and reveals the differences between the two.

Anahtar Kelimeler

Classical Turkish Poetry, classical Farsi poetry, Saeb-e Tabrizi, sevad-e shahr

Kaynakça

• ABDELMAKSOUD, Belal Saber 2004 , Leylâ ile Mecnûn Mesnevisinin Arap, Fars ve Türk Edebiyatı'nda Ele Alınış Biçimi ve Larendeli Ham- dî'nin Eseri, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi. İstanbul.
• AHTERÎ Mustafa Karahisârî 1903 , Ahterî-i Kebir, İstanbul: Arif Efendi Matbaası.
• AKPINAR, Şerife 2006 , Agah Divanı ve incelenmesi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi SBE.
• ÂLÂŞTÎ, Hüseyin Hasanpur 1384/2004 , “Ma'nâ-yı Bîgâne Der Şi'r-i Sâib-i Tebrîzî”, Neşriye-i Dânişkede-i Edebiyât Tebrîz 48.196: 69-84.
• ALTUN, Kudret 1999 Haz. , Gelibolulu Mustafa Âlî ve Dîvânı Vâridâtü'l- enîka . Niğde: Özlem Kitabevi.
• BİLKAN, Ali Fuat 1997 Haz. , Nâbî Dîvânı, II cilt , İstanbul: MEB.
• BİLKAN, Ali Fuat ve Şadi Aydın 2007 , Sebk-i Hindî ve Türk Edebiyatında Hint Tarzı, İstanbul: 3F Yayınevi.
• DEH-HUDÂ, Ali Ekber 1341 , Loghatnâme-i Dehhodâ, XXXIII cilt , Tahran: Sâzmân-ı Müdüriyyet ü Bernâme-rîzî-yi Kişver, http://www.ghbook.ir [E.T.: 03.02.2018].
• FÎRÛZÂBÂDÎ 1305/1887 , Okyanusü’l-Basît fî Tercemeti’l-Kâmûs-ı Muhît, Çev. Mütercim Âsım Efendi, İstanbul: Matbaatü'l-Osmâniye
• GÖLPINARLI, Abdülbâki 2005 Haz. , Fuzûlî Dîvânı, İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• İBN HALDUN, 1988-1991 , Mukaddime, II cilt , Çev. Süleyman Uludağ, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• KAHRAMAN, Muhammed 1364/1985 Haz. , Dîvân-ı Sâib-i Tebrîzî, IV cilt , Tahran: Şirket-i İntişârât-ı İlmî ve Ferhengî.
• KAZAN, Ş. Nas 2012 Haz. , Celîlî'nin Husrev ü Şîrîn'i İnceleme-Metin , Isparta: Fakülte Kitabevi, 2012.
• KEREMÎ, Ahmed 1371 , Dîvân-ı Selmân-ı Sâvecî, Tahrân: Silsile-i Neşriyât-ı Mâ.
• MEVLANA 2015 , Divan-ı Kebir, VIII cilt , Çev. Abdülbaki Gölpınarlı, İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• _________ 1336-1342/1957-1963 , Külliyyât-ı Şems yâ Dîvân-ı Kebîr, VIII cilt , Dü. Bediüzzaman Furûzanfer, Cilt 5, Tahran: İntişârât-ı Dânişgâh-ı Tahrân.
• MUÎN, Muhammed 1381 , Ferheng-i Fârisî-yi Mo'în, Tahran: İntişârât-ı Edinâ.
• MÜTERCİM ASIM EFENDİ 2009 , Burhân-ı Katı, Dü. Derya Örs ve Mürsel Öztürk, Ankara: TDK Yayınları.
• NEHAÎ, Hüseyn 1355 Haz. , Dîvân-ı Kâmil-i Vahşî-yi Bafkî, 5. bs., Tahran: İntişârât-ı Emîr Kebîr.
• NİZÂMÎ GENCEVÎ 1381 , Külliyât-ı Hamse, Tahran: Neşr-i Tulû.
• ________ 2013 , Leylâ ile Mecnun, Çev. Naci Tokmak, İstanbul: Say Yayınları.
• OKÇU, Naci 2011 Haz. , Şeyh Gâlib Dîvânı, Ankara: TDVY.
• ONAY, Ahmet Talat 2009 , Açıklamalı Divan Şiiri Sözlüğü Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı, Dü. Cemal Kurnaz, İstanbul: H Yayınları.
• ÖRS, Derya 2012 , “Vahşî-i Bâfkî”, TDVİA 42: 449-450.
• SÂMÎ, Ş. 1317/1900 , Kâmûs-ı Türkî, İstanbul: İkdâm Matbaası.
• TARLAN, Ali Nihat 2009 , Fuzûlî Divanı Şerhi, 5. bs., Ankara: Akçağ Yayınları.
• YAKUT, Emrullah 2017 , “Klasik Türk ve Fars Edebiyatlarında Tıfl-ı Mektep Kavramı”, İstanbul Üniversitesi Türkiyat Mecmuası 27.2: 279-292.
• YAKUT, Emrullah ve Mehmet H. Ayar 2017 , “Hint Üslubu Şairlerinin Lafız ve Manaya Bakışı”, III. Uluslararası Sosyal Bilimler Sempozyumu 26-27-28 Ekim 2017, Dü. Özcan Bayrak, Kahramanmaraş: Asoscongress.
• YILMAZ, K. Hüsnü 2017 Haz. , Diyarbakırlı Hâmî Ahmed Divanı, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/56082,diyarbakirli- hami--ahmed-divanipdf.pdf?0 [E.T.: 04.03.2018].