Yeni Bir Nüshayla Değişen Fotoğraf: Yûsuf-ı Meddâh’ın ö. XIV. yy Kıssa-i Yûsuf’u ya da Erzurumlu Darîr Kıssa-i Yûsuf Adlı Bir Mesnevi Yazmış mıdır?

Yıl 2018, Cilt: 21 Sayı: 21, 681 - 719, 30.12.2018

Sadık Yazar

Öz

Anadolu sahası Türk edebiyatının erken dönemlerinde, çok rağbet gören hikâyelerden biri, XVI. yüzyılın sonuna kadar etkisini kaybettirmeden devam edecek olan Yusuf u Züleyha hikâyesidir. Şu ana kadar yapılan çalışmalarda, XIII. ve XIV. yüzyıllarda; Alî, Haliloğlu Alî, Şeyyâd Hamza, Süle Fakîh ve Erzurumlu Darîr gibi şairlerin bu hikâyeyi ele aldıkları bilinmekteydi. Bu çalışmada, 2015 yılında, İstanbul Medeniyet Üniversitesi BAP biriminin desteklediği “Cezayir Milli Kütüphanesi’ndeki Türkçe Yazmaların Kataloğu” başlıklı 15 günlük bir araştırma projesi kapsamında tespit ettiğimiz bir Kıssa-i Yûsuf mesnevisi ele alınacaktır. Öncelikle bahsi geçen mesnevinin nüshası ve bu nüshasından hareketle eserin tanıtımı yapılıp XIV. yüzyılda yaşamış velut şairlerden Yûsuf-ı Meddâh’a ait olduğu kanıtlanmaya çalışılacaktır. Ardından da bu nüshayla birlikte eserin şairine dair ortaya çıkan karmaşık durum üzerinde durulacaktır. Bu bağlamda; Gülçin Kocaengin ve Leyla Karahan’ın Erzurumlu Darîr’e nispet ederek neşrettikleri Kıssa-i Yûsuf ile büyük oranda aynı olan bu yeni nüshadaki bilgilerle birlikte eserin gerçek şairi hakkında bir sonuca varılmaya ve bu yeni nüshasıyla birlikte eserin Süle Fakîh’in Yûsuf u Züleyhâ mesnevisiyle ilişkisi hakkında bir tespit yapılmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Yûsuf-ı Meddâh, Kıssa-i Yûsuf, Süle Fakîh, Yazma Eserler, Candaroğulları Beyliği

A new copy nushah and a new photo: Qıssa-i Yûsuf of Yûsuf-ı Meddâh 14th century or did Darîr of Erzurum had written a mathnawi titled Qıssa-i Yûsuf

Öz

One of the most populer stories in the early Anatolian Turkish literature is the Prophet Joseph’s story whose strong effect cuntinued until the end of the XVIth century in the Ottoman literature. Because this story was considered the most beautiful story in the Quran it is not surprize to see that this story is written by than thirty different authors in verse or prose in the classical Turkish literature. It was known that Joseph’s story was written by Alî, Haliloglu Alî, Şeyyâd Hamza, Süle Fakîh and Darîr of Erzurum in the 13th and 14th centuries according to the studies that carried out so far. In this article, it will be handle a mathnavi of Joseph’s story whose one copy was found within the scope of a 15-day research project titled “Catalog of Turkish Manuscripts in the National Library of Algeria” that supported by BAP scientific research project department of Istanbul Medeniyet University in 2015. First of all, this copy nushah of the mentioned mathnavi and the work mathnavi itself will be introduced through this copy and than will be tried to prove that it belonged to Yûsuf-ı Meddâh who was a profilic poet of the 14th century. Then we will focus on the complex situation of the poet of the work which by this copy appeared. In this context; because we realize that this new copy is another copy of the Qıssa-i Yûsuf the Story of Joseph which was published by Gülçin Kocaengin and Leyla Karahan belonging to Darîr of Erzurum before a few decades it will be tried to reach a conclusion about the true poet of the work and by its new copy will be given information about its relatioship with the mathnawi of Süle Faqîh which written in the same story.

Anahtar Kelimeler

Yûsuf-ı Meddâh, Qıssa-i Yûsuf, Süle Fakîh, Manuscript, the principality of Candaroğulları

Kaynakça

• ÇELEBİOĞLU, Amil 1999 , Türk Edebiyatında Mesnevi XV. Yy.’a kadar , İstan- bul: Kitabevi.
• EGÜZ, Esra 2013 , Erzurumlu Mustafa Darîr'in Sîretü'n-nebî'sindeki Türkçe Manzumeler İnceleme-Metin , İstanbul: İstanbul Üniversitesi, SBE.
• ERKAN, Mustafa 1993 , "Darîr", TDV İslâm Ansiklopedisi, VIII, 498-499.
• GACEK, Adam 2013 , Arapça Elyazmaları İçin Rehber, çev. Ali Benli, M. Cüneyt Kaya , İstanbul: Klasik Yay.
• KARAHAN, Leyla 1985 , Erzurumlu Mustafa Darîr, Kıssa-i Yûsuf Yûsuf Züleyhâ , Ankara: Gazi Üniversitesi, SBE.
• KARAHAN, Leyla 1988 , "Darîr'in Kıssa-i Yûsuf Mesnevisinin Bilinmeyen Bir Yazması”, Türk Kültürü Araştırmaları-Prof, Dr. Yaşar Önen’e Armağan, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara, 151- 155.
• KARAHAN, Leyla 1994 , Darir, Mustafa b. Yusuf b. Ömer Erzurumlu. Kıssa- i Yusuf=Yusuf u Züleyha, Ankara: Türk Dil Kurumu Yay.
• KARTAL, Ahmet, 2001 , “Türkçe Mesnevîlerin Tertip Özellikleri”, Bilig: Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, 19, 69-18.
• KILIÇ, Atabey, 2008 , “Aruz İmlâsı Üzerine Notlar” Turkish Studies/Türkoloji Araştırmaları: Prof. Dr. İsmail Ünver Adına, C. 3, sy. 6, s. 471-487.
• KOCAENGİN, Gülçin 1954 , Zarîr ve Yusuf ile Zelîha Mesnevisi”, bitirme tezi , İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Türkoloji Bölümü.
• Mustafa bin Muhammed 2016 , Kuran’ın Kalbi: 14. Yüzyıla Ait Bir Sure-i Yasin Tefsiri, hzl. Enfel Doğan , İstanbul: Büyüyen Ay Yayınları.
• OKUYUCU, Cihan ve YAZAR, Sadık Haz. , 2018 , Konyalı Muhyî, Tercüme-i İbtidânâme İnceleme-Metin-Günümüz Türkçesine Çeviri-Tıpkıbasım , Ankara: TDK Yayınları.
• ONG, Walter, 2018 , Sözlü ve Yazılı Kültür: Sözün Teknolojileşmesi, çev. Sema Postacıoğlu Banon , Metis Yayınları, İstanbul.
• ÖZÇELİK, Kenan 2008 , Yûsuf-ı Meddâh ve Maktel-i Hüseyn İnceleme- Metin- Sözlük , basılmamış Yüksek Lisans tezi , Ankara: Ankara Üniversitesi, SBE.
• ÖZÇELİK, Kenan 2017 “17. Yüzyıldan 14. Yüzyıla Armağan: Şâdî Meddâh Adına Yayımlanan Maktel-i Hüseyin”, Mertol Tulum Kitabı, Ed. Ah- met Kartal- M. Mahur Tulum , İstanbul: Sivrihisar Belediyesi Kültür Yay., 2017, ss. 609-622.
• ÖZGÜL, M. Kayahan 2015 , Türk Edebiyatı Tarihine Bir Bakış: Eski Türk Edebiyatı, Ankara: Kurgan Edebiyat.
• ÖZYİĞİT, Nuran 1963 , Erzurumlu Darir'in Kıssa-ı Yusuf Mesnevisi Üzerinde Bir İnceleme, bitirme tezi , İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
• TAVUKÇU, Orhan Kemal, 2010 , “Şeyyâd Hamza”, TDV İslâm Ansiklopedisi, C. XXXIX, İstanbul, s. 104-105.
• TURAN, Lokman 2017 , Mesneviyi Gazelle Okumak, İstanbul: Kesit Yayınları.
• ÜNVER, İsmail, 2001 , “Sulı, Suli, Sula, Sule, Süle ve Süli Fakih Rivayetleri Üzerine", Türkoloji Dergisi, C. 14, sy. 1, s. 15-20.
• YAZAR, Sadık, 2015 “Klasik Türk Edebiyatında Aruz Etrafında Gelişen İmla Hususiyetleri”, Osmanlı Edebi Metinlerini Anlama Kılavuzu, İstanbul: KESİT Yayınları, s. 277-300.