Veffâk Mehmed Hıfzı Üsküdarî’nin Terceme-i Menâkıb-ı Ahmed el- Bedevî’si

Yıl 2019, Cilt: 22 Sayı: 22, 111 - 136, 01.07.2019

Halil Batur

Öz

Tasavvuf büyüklerini tanıtmak, onların hayatlarını ve kerametlerini anlatmak amacıyla yazılan menâkıbnâmeler, İslâmî Türk edebiyatının en özgün eserlerindendir. Veffâk Mehmed Hıfzı Üsküdarî tarafından edebî bir dille yazılmış ve yer yer şiirlerle zenginleştirilerek tercüme edilmiş olan Terceme-i Menâkıb-ı Ahmed el-Bedevî adlı eser, İslâm ve tasavvuf tarihinin önemli şahsiyetlerden olan Seyyid Ahmed el-Bedevî’nin hayatını konu edinmiştir. XVII. asırda yaşayan âlim ve mutasavvıf Veffâk Mehmed Hıfzı Üsküdarî, Seyyid Ahmed el-Bedevî ile ilgili o günün şartlarında ulaşabildiği Arapça eserleri inceleyerek menkıbesini oluşturmuştur. Veffâk, menâkıbnâmenin sonunda Seyyid Ahmed el-Bedevî’ye ait orijinali Arapça olan 62 beyti önce tercüme etmiş, daha sonra şerh ederek eserini bitirmiştir. Çalışmamızda öncelikle kültür ve edebiyat tarihimizin bir kaynağı olarak menâkıbnâmelerden kısaca bahsedilecektir. Daha sonra Veffâk Mehmed Hıfzı Üsküdarî ve Seyyid Ahmed el-Bedevî ile ilgili bilgiler verilecek, Terceme-i Menâkıb-ı Ahmed el-Bedevî adlı eser tanıtılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Menkıbe, tercüme, Terceme-i Menâkıb-ı Ahmed el-Bedevî, Veffâk Mehmed Hıfzı Üsküdarî

The Translation of Terceme-i Menâkıb-ı Ahmed el- Bedevî of Veffâk Mehmed Hıfzı Üsküdarî

Öz

Menakibnames, which are written in order to introduce the Sufi greats and to explain their lives and miracles, are among the most original works of Islamic Turkish literature. The work named as Tercemei i Menakib-i Ahmed Bedevi-which was written in a literary language by Veffak Mehmed Hifzi Usküdari is about the life of Seyyid Ahmed Bedevi, one of the important figures in the history of Islam and Sufism. Scholar and sufist Veffak Mehmet Hifzi Uskudari, who lived in 17th century, formed Seyyid Ahmed Bedevi’s menkibes on the conditions of those days, by examining Arabic works of him. Veffak, firstly translated 62 couplets of Seyyid Ahmed Bedevi and then finished the work by annotating at the end of the Menakibname. In our work, firstly it is going to be mentioned briefly the menakibnames as a source of our cultural history. After that it is going to be given information about Veffak Mehmet Hifzi Üskudari and Seyyid Ahmed Bedevi also the work Terceme-i Menakib-i Ahmed is going to be introduced.

Anahtar Kelimeler

Menkıbe, translation, Terceme-i Menâkıb-ı Ahmed el- Bedevî, Veffâk Mehmed Hıfzı Üsküdarî

Kaynakça

• ATEŞ, Ahmet 1970 , “Menâkıb”, İslâm Ansiklopedisi, VII, İstanbul: TDV Ya- yınları.
• BAŞ, Derya 2008 , Seyyid Ahmed el-Bedevî Tarikatı ve İstanbul’da Bedevîlik, İs- tanbul: Kitabevi Yayınları.
• BORATAV, Pertev Nailî 2000 , 100 Soruda Türk Halk Edebiyatı, İstanbul: Ger- çek Yayınevi.
• BURSALI MEHMED TÂHİR EFENDİ 1971 , Osmanlı Müellifleri, I, İstanbul: Meral Yayınevi.
• CANIM, Rıdvan 2013 , “Klasik Türk Edebiyatında Menâkıb-nâmeler”, Av- rasya Etüdleri, S. 43, 139-158.
• CEBECİOĞLU, Ethem 2005 , Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü, İstan- bul: Anka Yayınları.
• ÇELEBİ, İlyas 2012 , “Vefk”, İslâm Ansiklopedisi, XLII, 605-607, İstanbul: TDV Yayınları.
• DEVELLİOĞLU, Ferit, 2003 , Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat, Ankara: Aydın Yayınları.
• EFLÂKİ ARİF, 1964 , Âriflerin Menkıbeleri, I, Çev. Tahsin Yazıcı , İstanbul: MEB Yayınları.
• GÖLPINARLI, Abdülbaki, 1969 , 100 Soruda Türkiye’de Mezhepler ve Tarikat- lar, İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• GÜLERER, Salih, 2013 , “Türk Kültüründe Menâkıbnâmeler ve Menâkıbnâme Yazıcılığı”, Tarih Okulu Dergisi TOD , XVI, 233-262.
• GÜZEL, Abdurrahman, 2004 , Dinî-Tasavvufî Halk Edebiyatı, Ankara: Akçağ Yayınları.
• İZ, Fahir, 1996 , Eski Türk Edebiyatında Nesir, Ankara: Akçağ Yayınları.
• KAMER, M. Enis, 2006 , Aktab-ı Arbaadan Seyyid Ahmed El-Bedevi ve Siirt Halenzeli Bedevi Seyyidleri, İstanbul: Sistem Yayıncılık.
• KARA, Mustafa 1989 , “Ahmed el-Bedevî”, İslâm Ansiklopedisi, II, İstanbul: TDV Yayınları.
• KILIÇ, Atabey, 2016 , “Klasik Türk Edebiyatında Tarz-ı Nesir Üç müdür?”, Hikmet-Akademik Edebiyat Dergisi, Prof. Dr. Abdulkerim Abdulkadi- roğlu Özel Sayısı, Yıl 2, S. 3, 51-79.
• KİREMİTÇİ, Ferdi, “Türk İslâm Edebiyatında Manzum Menâkıbnâmler”, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 6, S: 82, Kasım 2018, 198- 240.
• KUTLU, Mustafa. 1986 , “Menâkıbnâme”, Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi- Devirler/İsimler/Eserler/Terimler, VI, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• MERMER, Ahmet, Neslihan Koç Keskin 2005 , Eski Türk Edebiyatı Terimleri Sözlüğü, Ankara: Akçağ Yayınları.
• OCAK, Ahmet Yaşar 1986 , “Menâkıb-nâme”, Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklo- pedisi, VI, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• OCAK, Ahmet Yaşar 1992 , Kültür Tarihi Kaynağı Olarak Menâkıb-nâmeler, An- kara: TTK Yayınları.
• PALA, İskender 2002 , Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, İstanbul: L.M. Yayın- ları.
• SARIÇİÇEK, Ramazan 2016 , “Menâkıb-ı Kemâl Ümmî ve Bolu”, Divan Ede- biyatı Araştırmaları Dergisi, XVII, 283-348.
• SUCU, Nurgül 2006 , “Eski Türk Edebiyatında Tercüme Geleneği”, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 19, 125-148.
• ŞAHİN, Haşim 2004 , “Menâkıbnâme”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklope- disi, XXIX, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• ŞEMSEDDİN SÂMÎ 2012 , Kâmus-ı Türkî, İstanbul: Şifa Yayınları.
• VEFFÂK MEHMED HIFZI ÜSKÜDARÎ, Terceme-i Menâkıb-ı Ahmed el-Bedevî, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Osman Ergin Türkçe Yazmaları, Arşiv Nu: Nu.: 532.
• YARDIM, Emine Seval, 1999 , Menkıbe ve Menâkıbnâmelerle İlgili Eserler İçin Açıklamalı Bir Bibliyografya Denemesi 1928–1998 , Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
• ZAVOTÇU, Gencay, 2005 , Eski Türk Edebiyatı Yüz Yıllara Göre Nazım ve Nesir, Ankara: Aydın Kitabevi.