Mustafa Naîmâ’nın Derlediği Bir Mecmua: ‘Ulâletü’l-mecâlis Mecmû‘atü’n-nefâ’is

Yıl 2019, Cilt: 22 Sayı: 22, 261 - 280, 01.07.2019

Suat Donuk

Öz

Mecmualar Osmanlı kültür dünyasından günümüze intikal eden önemli yazılı kaynaklar arasında yer almaktadır. Mecmua çeşitlerinden biri tanınmış kişilerden biri tarafından derlenen mecmualardır. Bu tür mecmualar barındırdıkları kayıtlar sayesinde derleyicisi hakkında doğrudan bilgiler sunabilir. Ayrıca dolaylı olarak şahsın edebî zevki, hayata bakışı, kültür ve eğitim düzeyi, etkilendiği sanatçılar hakkında fikir verebilir. Michigan Üniversitesi Kütüphanesi, Sultan Abdülhamid Koleysiyonu, numara 409’da kayıtlı ‘Ulâletü’l-mecâlis Mecmû‘atü’n-nefâ’is adlı mecmua, ilk resmi Osmanlı vak‘anüvisi Mustafa Naîmâ tarafından derlenmiştir. Naîmâ, 1120 1708/9 senesinde mecmuayı derlemeye başlamış, tamamlayamadan hayatını kaybetmiştir. 525 sayfadan meydana gelen mecmuada seçme eserler ve manzumeler vardır. Muhtevanın ekseri manzumdur. Türk edebiyatından Kafzâde Fâizî, Nâbî, Sâbit, Râmî Mehmed Paşa’nın; Fars edebiyatından Sâ’ib-i Tebrîzî’nin çok sayıda manzumesi bulunmaktadır. Ulâletü’l-mecâlis Mecmû‘atü’nnefâ’is sayesinde Naîmâ’nın şiir meraklısı olduğu, Fars ve Arap edebiyatına had safhada hâkimiyeti bulunduğu, biyografik eserlere ilgi duyduğu, âşıkâne ve hakîmâne manzumeler beğendiği anlaşılmaktadır. Ulâletü’l-mecâlis sayesinde ayrıca Naîmâ’nın el yazısı örneği tespit edilmiştir. Bu makalede Naîmâ’nın derlediği Ulâletü’l-mecâlis Mecmû‘atü’n-nefâ’is adlı mecmua tanıtılmış, mecmuadan hareketle Naîmâ hakkında yeni bilgilere ulaşılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Naîmâ, Ulâletü’l-mecâlis Mecmû‘atü’n-nefâ’is, Mecmua

A Mecmua That Mustafa Naima Collected It: ‘Ulâletü’l-mecâlis Mecmû‘atü’n-nefâ’is

Öz

The mecmuas take a place in the important written sources which were inherited from Ottoman cultural world ti today. One sort of the mecmuas are the mecmuas which are collected by the well-known people. Such mecmuas can represent the direct information about their collectors in their records. Moreover, they can give idea indirectly about the person’s literal pleasure, viewpoint, cultural and educational level, the artists who are affected from him/her. The mecmua in the name of ‘Ulâletü’l-mecâlis Mecmû‘atü’n-nefâ’is which was registered in the collection of Abdülhamid The Sultan with the number of 409 in The Library of Michigan University was collected by Mustafa Naima who was the first Ottoman official historian. Naima started to collect the mecmua in 1120 1708/9 and he died without completing it. There are the selected works and poems, which consists of 525 pages. The spike of content is written in verse. There are many poems of Kafzade Faizi, Nabi, Sabit, Rami and Mehmet The Pasha in Turkish literature; Sa’ib-i Tebrizi in Persian literature. It is understood from Ulâletü’l-mecâlis Mecmû‘atü’n-nefâ’is that Naima held dear of poetry, had extremely knowledge on Persian and Arabic literature, was interested in the biographical works, liked the amorous and magisterial poems. Moreover, the sample of Naima’s handwriting was determined thanks to Ulâletü’l-mecâlis. In this article, the mecmua in the name of Ulâletü’l-mecâlis Mecmû‘atü’nnefâ’is that Naima collected it will be introduced and it will be tried to be reached to the new information about Naima from the point of this mecmua.

Anahtar Kelimeler

Naîmâ, Ulâletü’l-mecâlis Mecmû‘atü’n-nefâ’is, Mecmua

Kaynakça

• ARSLAN, Mehmet 2003 , Osmanlı Tarih ve Müverrihleri Âyine-i Zurefâ Mehmed Cemâleddin, İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• BABİNGER, Franz 1992 , Osmanlı Tarih Yazarları ve Eserleri, çev. Coşkun Üçok, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• BİLKAN, Ali Fuat 1997 , Nâbî Dîvânı, İstanbul: MEB Yayınları.
• BURSALI MEHMED TAHİR 1975 , Osmanlı Müellifleri, haz. İsmail Özen, İstanbul: Meral Yayınevi.
• ÇALDAK, Süleyman, “NAÎMÂ, Mustafa Naîmâ Efendi”, http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa= detay&detay=4593 E.T.: 11.04.2019 .
• ÇAPAN, Pervin 2005 , Tezkire-i Safâyî Mustafa Safâyî Efendi, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• DEVELLİOĞLU, Ferit 2008 , Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Ankara: Aydın Kitabevi.
• DONUK, Suat 2017 , Nev‘izâde Atâyî’nin Zeyl-i Şakâik’ı Hadâiku’l-hakâik fî Tekmileti’ş-şakâik- Nev‘îzâde Atâyî, İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
• EKİNCİ, Ramazan 2018 , Vekâyi’ü’l-fuzalâ Şeyhî’nin Şakâik Zeyli Şeyhî Mehmed Efendi, İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
• ERDOĞAN, Mustafa 2017 , Bursalı Rahmî ve Dîvânı, Ankara: Kültür Bakanlığı e-Kitap Yayınları.
• İNCE, Adnan 2005 , Tezkiretü’ş-şu’arâ Sâlim Efendi, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• İPŞİRLİ, Mehmet 2006 , “Naîmâ”, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 32, 316-318.
• KARACAN, Turgut 1991 , Bosnalı Alaeddin Sabit Divanı, Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Yayınları.
• KARACAN, Turgut "SÂBİT", TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/sabit--divan-sairi E.T.: 08.04.2019 .
• KILIÇ, Atabey 2012 , “Mecmua Tasnifine Dâir”, Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları VII Mecmûa: Osmanlı edebiyatının kırkambârı, İstanbul: Turkuaz Yayınları.
• KÖKSAL, M. Fatih 2012 , “Şiir Mecmûalarının Önemi ve ‘Mecmûaların Sistematik Tasnifi Projesi MESTAP ’”, Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları VII Mecmûa: Osmanlı Edebiyatının Kırk Ambarı, s. 411-434, İstanbul: Turkuaz Yayınları.
• LEVEND, Agâh Sırrı 2008 , Türk Edebiyatı Tarihi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• MEHMED SÜREYYA 1996 , Sicill-i Osmânî, haz. Nuri Akbayar, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• MUSTAFA NAÎMÂ 1120 , ‘Ulâletü’l-mecâlis Mecmû‘atü’n-nefâ’is, Michigan Üniversitesi Kütüphanesi, Sultan Abdülhamid Koleksiyonu, no. 409.
• MÜSTAKİMZÂDE SÜLEYMAN SA’DEDDİN, Mecelletü’n-nisâb, Süleyma- niye Yazma Eser Kütüphanesi, Halet Efendi Bölümü, no. 628.
• ÖZDEMİR, Ali Emre, “SÂBİT, Alâaddin Ali ”, http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa= detay&detay=6939 E.T.: 08.04.2019 .
• YILMAZ, Ülkü 2018 , İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi No: T 1532’de Kayıtlı Şiir Mecmuası İnceleme-Metin , Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi.