Baykara Meclisi’nden Yansımalar: -Edebî Meclisler 2-

Yıl 2019, Cilt: 22 Sayı: 22, 525 - 578, 01.07.2019

Ahmet Kartal

Öz

Bu çalışma, Semerkand’da Hâce Emîrkâ-i Şâhî’nin evinde gerçekleştirilen edebî bir meclisle ilgilidir. Semerkand’ın ileri gelenlerinden bu meclise katılanlar, Vâsıfî’nin inşâ/sanatlı mektup yazma ve hem muamma yazma hem de çözmedeki maharetini belirlemek için onu sınava tabi tutmuşlardır. Sınavda Vâsıfî, meclise katılanların her birinin istediği konuda, o konuyla ilgili kavramları kullanarak mektuplar yazmıştır. Ayrıca Mevlânâ Ziyâ-i Muammâî tarafından bir sayfaya yazılan ve kendisine çözmesi için verilen yedi muammanın da çözümlerini doğru olarak gerçekleştirmiştir. Çalışmanın sonunda, Vâsıfî’nin Hamse-i Muhayyire adlı eserinin içinde yer alan, çeşitli nazım şekilleri ve türlerde kaleme alınmış Farsça şiirlerine ve bazı tercümelerine yer verilmiştir. Kâtibî’nin “şutr-hücre” kasidesi ile Abdulvâsî-i Cebelî’nin “çâr-der-çâr” ya da “çâr-ender- çâr” şeklinde isimlendirilen kasidesine yazılan nazire, dört bahirde yazılan gazel, hem lugaz hem de muamma olan bir şiir, mısraları, Ebu’l-gazi Muhammed Han’ın isminin harflerinden kurulmuş olan muvaşşah gazel, her mısraı muamma olan bir gazelden çıkarılan rubai bu şiirlerden bir kısmıdır.

Anahtar Kelimeler

Baykara meclisi, Vâsıfî, Semerkand, sanatlı mektup, muamma, Farsça şiir

Reflections from Baykara's Gathering -Literary Gatherings 2-

Öz

This study is about a literary assembly held in the house of Hâce Emîrkâ-i Şâhî in Samarkand. Those who have participated in this assembly from the notables of Samarkand, tested him to determine Vâsıfî's skill in artistic letter writing/ ”inşâ” and his success in both "muamma" writing and in solving "muamma". In the examination, Vâsıfî wrote letters on the subject that each of the participants of the parliament wanted, using the concepts related to that subject. In addition, written by Mevlânâ Ziyâ-i Muammâî on a page and he has solved the solutions of seven "muamma" given to him to solve. At the end of our article, Persian poems and some translations in various verse forms and genres in Vâsıfî's Hamse-i Muhayyire are given. The response to the Katibî's “şutr-hücre” kasid and Abdulvâsî-i Cebelî's kasid, which was named as “çâr-derçâr or “çâr-ender-çâr”, a ghazal written in four different poetry sizes, a poem that is both “lugaz” and “muamma”, the verses, muvaşşah ghazal which was established from the letters of the name of Ebu’l-gazi Muhammed Khan, rubai that extracted from an ghazal that is an muamma, is a part of these poems.

Anahtar Kelimeler

Baykara council, Vâsıfî, Samarkand, art letter, muamma, Persian poetry

Kaynakça

• AMÎD, Hasan 1362 , Ferheng-i Amîd, Tehrân.
• DEHHUDÂ, Ali Ekber 1373 , Lugat-nâme, 14 cilt , Tehrân: Muessese-i İn- tişârât-i Çâp-i Dânişgâh-i Tehrân.
• KANAR, Mehmet 2016 , Büyük Türkçe-Farsça Sözlük, İstanbul: Say Yay.
• KARTAL, Ahmet 2017 , Baykara Meclislerinden Çırağan Eğlencelerine Lâlezâr Türk Kültür ve Edebiyatı Üzerine Araştırmalar, İstanbul: Doğu Kütüp- hanesi.
• Kur’ân-ı Kerîm ve Türkçe Çevirisi 2008 , çev. Hüseyin Atay , Ankara.
• MU’ÎN, Muhammed 1371 , Ferheng-i Fârsî, Şeş cild, Çâp-i heştum, Tehrân: Çâphâne-i Sipihr.
• STEİNGASS, F. 1975 , Persian-English Dictionary, Beirut: LibrairieduLiban.
• ŞÜKÛN, Ziya 1984 , Farsça-Türkçe Lûgat, Gencîne-i Güftâr Ferheng-i Ziyâ, 3 cilt , İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• VÂSIFÎ, ZeynüddînMahmûd-ı Vâsıfî 1349 , Bedâyi’u’l-vekâyi’, nşr. A. Boldi- rev , Cild-i evvel, Çâp-i divvom, Çâphâne-i zer.
• YILDIZ, İsmail Hakkı 1995 , “Emîrü’l-ümerâ”, TDV İslâm Ansiklopedisi, 11, 158-59.