Bir Gazel İki Şair: Nev‘î-zâde Atâyî ve Nevâlîzâde Atâyî Divanlarındaki Aynı Gazel Üzerine Notlar

Yıl 2019, Cilt: 22 Sayı: 22, 643 - 668, 01.07.2019

Erdem Can Öztürk

Öz

Klâsik Türk Edebiyatı geleneği içinde yazılmış divanlarda zaman zaman, aynı ya da büyük oranda benzer şiirlerle farklı şairlerin divanlarında karşılaşmak mümkündür. Bunların bazıları nazire geleneği içinde benzerlik gösterirken bazılarının benzerlik sebebi müşterek yazılmalarıdır. Bazen de ortak mahlas kullanımından kaynaklanan karışıklık, aynı şiirin farklı divanlara girmesine sebep olabilir. Nev‘î-zâde Atâyî ile Nevâlî-zâde Atâyî aynı asırda yaşamış, çağdaş iki şairdir. Aynı mahlası kullanmaları da bir başka ortak yönleridir. Söz konusu şairlerin divanlarının neşirleri incelendiğinde, aynı gazelin her iki şairin divanında da yer aldığı görülmektedir. Belli ki iki şairin de Atâyî mahlasını kullanması bir karışıklığa sebep olmuş ve bu mahlas benzerliği nedeniyle aynı gazel her iki şairin de divan nüshalarına ve neşirlerine girmiştir. Bu çalışmanın amacı, 5 beyitten oluşan bu gazelin gerçekte kime ait olduğunu/olabileceğini tespit etmeye çalışmaktır. Nev’î-zâde ve Nevâlî-zâde divanların neşirleriyle şairlerin hayatları hakkında bilgi verip eserlerinden örnekler sunan tezkire ve biyografik kaynaklardan hareketle söz konusu gazelin hangi Atâyî’ye ait olduğu yahut olabileceği belirlenmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Nev‘î-zâde Atâyî, Nevâlî-zâde Atâyî, divan, gazel, Klâsik Türk Edebiyatı

One Gazelle Two Poets: Some Notes on the same Gazelle in the Diwans of Nevi-zade Atayi and Nevali-zade Atayi

Öz

In the some diwans which are written in the Classical Turkish Literature tradition, sometimes, it is possible to encounter to same or with a large extent similar poems in the different poet’s books. When some of them are similar in the nazire tradition, some of them are similar because they are written in cooperation. Sometimes, confusion resulting from using the same mahlas pen name cause inclusion of same poems in different diwans. Nevi-zade Atayi and Nevali-zade Atayi are two contemporary poets having lived in the same century. Their other common characteristics is using the same mahlas. When the published diwans of these poets are examined, it is seen that same gazelle is included in both poets’ diwans. Apparently, both poets’ using Atayi pen name, led to confusion and because of this similarity of mahlas, same gazelle is included in both poets’ diwan copy and publishing. Purpose of this work is to identify the poet of the gazelle comprised of 5 verses. Based on Nevi-zade Atayi and Nevali- zade diwans publishing and resources and tezkires that give information about the life of poets and examples of their books, it is tried to determine to which Atayi aforementioned gazelle belongs.

Anahtar Kelimeler

Nevi-zade Atayi, Nevali-zade Atayi, diwan, gazelle, Classical Turkish Literature

Kaynakça

• AÇIKGÖZ, Cenk 2017 “Hayâlî Bey Dîvânı’nın Harfü’l-yâ Bölümündeki 95 ve 96. Gazeller Kime Ait?”, Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Sosyal Bi- limler Enstitüsü Dergisi, C. 2, S. 1, 1-8.
• AÇIKGÖZ, Namık, Riyâzü’ş-Şu’arâ, Kültür Bakanlığı e-kitap: http://eki- tap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/54137,540229-riyazu39s- suarapdfpdf.pdf?0 E.T.: 21.02.2019 .
• AKSOYAK, İ. Hakkı 1999 , Gelibolulu Mustafa Âlî ve Divanları’nın Tenkitli Metni, Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi.
• BURSALI MEHMED TÂHİR 1333 , Osmanlı Müellifleri C. I-II-III, İstanbul: Matbaa-i Âmire.
• COŞKUN, Ali Osman 1985 , Zeyl-i Zübdetü’l-Eş‘âr, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, YL. Tezi, Ankara.
• ÇAPAN, Pervin 2005 , Mustafa Safâyî Efendi, Nuhbetü’l-Âsâr Min Fevâ’idi’l- Eş’âr, Ankara: AKMB Yayınları.
• DONUK, Suat 2017 , Hadâ’iku l-Hakâik fî Tekmiletiş-Şakâ’ik, İstanbul: TYEKB Yayınları.
• EKİNCİ, Ramazan 2018 , Şeyhî Mehmed Efendi, Vekâyi’u’l-Fuzalâ, İstanbul: TYEKB Yayınları.
• EKİNCİ, Ramazan 2017 , Uşşâkî-zâde İbrâhîm Hasîb Efendi Zeyl-i Şakâ’ik, İstan- bul: TYEKB Yayınları.
• ERGUN, Sadettin Nüzhet 1945 , Türk Şairleri, II, İstanbul: Bozkurt Matbaası.
• KÂF-ZÂDE FÂ’İZÎ, Zübdetü’l-Eş‘âr, İBB Atatürk Kitaplığı Osman Ergin Yaz- maları, Nu: Bl.Yz. 0011.
• KAPLAN, Hasan 2016 “İki Şair Bir Şiir-I”, AÜ Türkiyat Araştırmaları Ensti- tüsü Dergisi, S. 56, 1031-1062.
• KAPLAN, Hasan, 2018 “İki Şair Bir Şiir-II”, AÜ Türkiyat Araştırmaları Ensti- tüsü Dergisi, S. 63, 19-33.
• KARACAN, Turgut 1974 , Nev’îzâde Atâî Heft-Hân Mesnevisi İnceleme-Metin, Ankara: Sevinç Matbaası.
• KARAKÖSE, Saadet 1994 Nev’î-zâde Atâyî Divanı Kısmî Tahlil - Metin, Ma- latya: İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi.
• KARTAL Ahmet, Yusuf Çetindağ, “Alî Şîr Nevâyî”, http://www.turkedebi- yatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=detay&detay=6952 E.T.: 18.02.2019 .
• KÂTİP ÇELEBİ 2013 , Keşfü’z-Zunûn, C. 2, Çev. Rüştü Balcı , İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• KAYABAŞI, Bekir 1997 , Kaf-zâde Fâizî, Zübdetü’l-Eş‘âr, Malatya: İnönü Üni- versitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi.
• KORTANTAMER, Tunca 1997 , Nev’î-zâde Atâyî ve Hamsesi, İzmir: Ege Üni- versitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• KÖKSAL, M. Fatih 1997 , “Bir Kaside İki Şair: Nef’î-Cevrî”, Türklük Bilimi Araştırmaları, S. 4, 191-202.
• KÖKSAL, M. Fatih 2014 “Yunus Emre Dîvânı’nın Yeni Bir Nüshası ve Yu- nus’un Yayımlanmamış Şiirleri”, Türklük Bilimi Araştırmaları, S. 30, 161-192.
• KUZUBAŞ, Muhammet 2005 , Atâyî’nin Nefhatü’l-Ezhâr Mesnevisi, Samsun: Deniz Kültür Yayınları.
• KUZUBAŞ, Muhammet 2009 , Sâkînâme Nev’i-zâde Atâyî , Samsun: Etüt Ya- yınları.
• LEVEND, Agâh Sırrı 1948 Atâî’nin Hilyetü’l-Efkâr’ı, Ankara: İnkılap Kita- bevi.
• MEHMED SÜREYYA 1996 , Sicill-i Osmânî, Haz. Nuri Akbayar , I, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• MEB Tasnif Komisyonu 1968 , İstanbul Kütüphaneleri Türkçe Yazma Divanlar Kalatoğu, I-III, İstanbul: MEB Yayınları.
• MUALLİM NÂCİ 1308 , Esâmî, İstanbul: Mahmud Bey Matbaası.
• MÜSTAKİMZADE SÜLEYMAN SADEDDİN 2000 , Mecelletü’n-Nisâb fi’n- Nisbi ve’l-Künâ ve’l-Elkâb, Tıpkıbasım , Ankara: KB. Kütüphaneler Genel Müdürlüğü.
• ŞAHİN, Ebubekir Sıddık 2004 Keçecizâde İzzet Molla’nın Divanları: Bahâr-ı Efkâr, Hazân-ı Âsâr, Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi.
• TUMAN, Mehmet Nâil 2001 , Tuhfe-i Nâilî Divan Şairlerinin Muhtasar Biyog- rafileri, I, Tıpkıbasım: Mustafa Tatcı-Cemal Kurnaz Ankara: Bizim Büro Yayınları.
• YELTEN, Muhammet 1998 , Sohbetü’l-Ebkâr, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• YILDIZ, Ayşe, “Nevâlî-zâde Atâyî”, http://www.turkedebiyatiisimlersoz- lugu.com/index.php?sayfa=detay&detay=5025 E.T.: 18.02.2019 .
• YÜCE, Süleyman 2010 , Atâyî Nevâlî-zâde Dîvânı, Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
• ZAVOTÇU, Gencay, Rızâ Tezkiresi, Kültür Bakanlığı e-kitap: http://eki- tap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/60735,riza-tezkiresipdf.pdf?0 E.T.: 21.02.2019 .