Türk Edebiyatında Kasîde-i Münferice Şerhleri

Yıl 2021, Cilt: 27 Sayı: 27, 327 - 374, 30.12.2021

Rabia Kara

Öz

Arap ve Türk edebiyatında, tasavvuf çevrelerinde büyük bir ilgiye mazhar olan Kasîde-i Münferice, 11. yüzyılda İbnü’n- Nahvî tarafından kaleme alınmış tasavvufi muhtevalı bir manzumedir. Sağlam nüshalarda kırk, sair nüshalarda kırk altı beyte kadar çıkan kasidenin tamamında Allah’a teslimiyet ve güven zikredildikten sonra zorlukların ve musibetlerin de geçici olduğu ifade edilir. Nitekim, sıkıntılı kimselerin virdi haline gelen kaside, kimi dua mecmualarında da kendisine yer bulmuştur. Bünyesinde İsm-i A’zam’ın yer alması üzerine görüş birliğinde bulunan alimler, kasideyi okuyacak kimselere birtakım faydalar sağlayacağını söylerler. Kasîde-i Münferice, tasavvufi muhtevası hasebiyle, içerdiği müphem manaların açığa kavuşması, şerh edenlere sağlayacağı faydaya yönelik inanç, ezberleyenlere ve okuyanlara kolaylık sağlaması gibi sebeplerle 17. yüzyıldan, günümüze değin birçok kez şerh edilmiş ve böylece Türk edebiyatında, en çok şerh edilen Arapça metinler arasında yerini almıştır. Bu çalışmada, Kasîde-i Münferice’nin nazımı İbnü’n-Nahvî’nin hayatına kısaca değinildikten sonra Kasîde-i Münferice’ye dair teknik bilgilere ve muhtevasına yer verilecektir. Sonrasında kasideye yapılan şerhler; teknik özellik, muhteva, takip edilen şerh metodu, üzerine yapılan akademik çalışmalarla birlikte incelenerek, Türk edebiyatında, Kasîde-i Münferice’nin konumu belirlenmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kasîde-i Münferice, İbnü’n-Nahvî, şerh, tercüme, tasavvuf

Kaside-i Münferice Commentary in Turkish Literature

Öz

Kasîde-i Münferice, which has a great interest in mysticism circles in Arabic and Turkish literature, is a poem with mysticism content written by Ibn al-Nahvi in the 11th century. It is stated that difficulties and calamities are also temporary after surrender and trust in God are mentioned in all of the odes, which are up to forty-six verses in intact copies and up to forty-six verses in other copies. As a matter of fact, the eulogy, which has become the virdi of the troubled people, has even found a place for itself in some prayer journals. The scholars who agree on the inclusion of “ism-i Azam” in its structure do not neglect to mention the benefits it will provide to those who will read the qasida. Due to its mystical content, Kasîde-i Münferice has taken its place among the most annotated Arabic texts since the 17th century, due to its ambiguous meanings, the belief that it will benefit those who comment, and the convenience of those who memorize and read. In this study, after briefly mentioning the life of İbnü'n- Nahvi, the poet of Kasîde-i Münferice, technical information about Kasîde-i Münferice and its content will be given. The annotations made to the kaside afterwards; In this study, the position of Kasîde-i Münferice in Turkish literature will be tried to be determined by examining the technical features, content, the commentary method followed, together with the academic studies on it.

Anahtar Kelimeler

Kasîde-i Münferice, İbnü'n-Nahvi, commentary, translation, mysticism

Kaynakça

• ALZYUOT, Hassan 2013 , Kasîde-i Münferice ve İsmail Ankaravî'nın Hikem-i Münderice fi Şerhi'l-Münferice'si, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi.
• BİLGİN, Azmi 2012 , “Mustafa İsâmeddîn Efendi”, Üsküdarlı Meşhurlar Ansiklopedisi, İstanbul: Üsküdar Belediyesi, 281-282.
• ÇÖĞENLİ, Mehmed Sadi 2013 , “İbnü’n-Nahvî ve el-Kasîdetü’l- Münferice’si”, Turkish Studies, 8/13, 75.
• DEMİR, Gökhan 2016 , Et-Tansîsü’l-Muntazar Fî Şerhi Ebyâti’t-Telhîs ve’l- Muhtasar Transkripsiyonlu Metin-İnceleme , Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi.
• DOĞAN, Ramadan 2020 , “Mustafa Behcet Bin Muhammed Sâlim’in Azvâu’l-Behçe fî Şerhi’l-Münferice Adlı Eseri”, Rumeli İslâm Araştırmaları Dergisi, 5, 115-131.
• DOĞAN, Ramadan 2021 , “Müellifi Meçhul Bir Kasîde-i Münferice Şerhi”, Rumeli İslâm Araştırmaları Dergisi, 7, 70-79.
• DURMUŞ, İsmail& ELMALI, Hüseyin 2000 , “İbnü’n-Nahvî”, DİA, 21, 163- 164.
• ELMALI, Hüseyin , “İbnü’n-Nahvî, el-Kasîdetü’l-Münferice’si ve Tercümesi”, D.E.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, 16, 41.
• GÜLDÖŞÜREN, Arzu 2015 , "Arnavutluk’tan İstanbul’a Bir Âlim Portresi: Debreli Vildan Faik Efendi", Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 48, 117-148.
• HARPUTÎ, Kemâleddin 1899 , Kasîde-i Münferice’nin Tahmisiyle Berâber Şerhi, Ma’mûretü’l-azîz Vilâyet Matbaası.
• ÖZKAN, Ferudun Hakan 2014 . “Ârif, Cebbâr-zâde Mehmed Ârif Bey”, Türk Edebiyatı detay/arif-cabbarzade-mehmed-arif-bey 4.09.2021 .
• KARA, Rabia 2021 , Kasîde-i Münferice’nin Türkçe Şerh ve Tercümeleri ve Mustafâ İsâmeddîn Üsküdârî’nin Şerhü Kasîdeti’l-Münferice’si, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• KARATAŞ, Ahmet 2015 , “Harput Ulemâsından Müderris-Müftü Mehmed Kemâleddin Efendi”, Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, 49, 29-126.
• KAYA, Zeliha 2021 , Hüseyin Bin Rüstem’in Kasîde-i Münferice Şerhi, Sivas: Sivas Cumhuriyet Üniversitesi.
• KESİK, Beyhan “İSÂM, Mustafa İsâmeddin Efendi”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/isam-mustafa- isameddin-efendi 22.08.2021
• KILIÇ, Atabey 2008 , “Dağılmış İncileri Toplamak: Şerh Tasnifi Denemesi”. Prof. Dr. Abdülkadir Karahan Anısına I. Uluslararası Klasik Edebiyat Sempozyumu, İstanbul: İBB Yayınları, 363-369.
• YAZAR, Sadık 2011 , Anadolu Sahası Klasik Türk Edebiyatında Tercüme ve Şerh Geleneği, Doktora Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• YAZAR, Sadık 2017 , “Mustafâ İsameddîn Efendi’nin Şerhleri ve Şerh Usulü”, Amasya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1/1, 97-126.
• YAZAR, Sadık 2021 , “Hasîbî Mahlaslı Rüstem Paşa-zâde Hüseyin Efendi’nin Mısır’dan İstanbul’daki Yârâna Gönderdiği Manzum Mektubu”, Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal Armağanı.
• YILDIRIM, Yusuf 2015 , “Salâhî Uşşakî’nin Manzum Kasîde-i Münferice Tercümesi”, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 9/1, 88.