Mustafa Maksûd Resâ Efendi’nin Kasîde-i Bürde Tahmisi

Yıl 2021, Cilt: 27 Sayı: 27, 489 - 546, 30.12.2021

Hamza Koç

Öz

Ka'b b. Züheyr’in ö. 24?/645? “Bânet S'^âd” ifadesiyle başlayan ve Hz. Peygamber’in mübarek hırkasıyla ödüllendirilmesine vesile olduğu için literatürde Kasîde-i Bürde olarak tanınan meşhur şiiri, kendisinden sonra kaleme alınan na^tlara öncülük etmesi açısından ayrı bir öneme sahiptir. Ka^b’dan yaklaşık altı asır sonra yaşayan Bûsîrî’nin ö. 696?/1297? Hz. Peygamber’e olan derin muhabbetini nazma döktüğü el-Kevâkibü’d-Dürriyye fî Medhi Hayri’l-Beriyye adlı kasidesi de İslami edebiyatta aynı adla bilinmektedir. Ka'b’ın manzumesi her ne kadar ilk örnek olsa da Bûsîrî’nin eseri, gerek yazılış hikâyesi ve edebî hüviyeti gerekse lirik üslubu bakımından klasik Türk şairlerinin ilgisine daha fazla mazhar olmuş ve 15. yüzyıldan itibaren tercüme, şerh ve tahmis gibi farklı şekillerle edebiyatımıza kazandırılmıştır. Âşıkane ve arifane pek çok şiiri ve Münyetü’s-Sâlik adlı tasavvufi bir yapıtı olan Mustafa Maksûd Resâ Efendi ö. 1269/1852-53 de Hz. Peygamber’in şefaatini umarak söz konusu kasideyi tahmis eden şairlerden biridir. Aruzun mefâ^ilün fe^ilâtün mefâ^ilün fe^ilün kalıbıyla yazılan eser, toplam 160 bendden oluşmaktadır. Resâ, diğer birçok şair gibi on bölüme ayırdığı tahmisini serbest bir söyleyişle kaleme almış ancak kaynak beyitlerin anlamını hissettirmeyi başarmıştır. Diğer bir ifadeyle kaynak metinden aldığı manayı kendi şairlik yeteneğiyle süslemiş ve özgün bir tarzla söylemeye çalışmıştır. Zaman zaman ayet ve hadislerden yaptığı iktibaslarla eserini zenginleştiren şair, kaynak şiirin otuz yedi beytini Arapça, on bir beytini ise Farsça tahmis etmiştir. Bu çalışmada öncelikle Ka^b b. Züheyr ile Bûsîrî’nin kasideleri genel hatlarıyla tanıtılmış ve Mustafa Maksûd Resâ’nın hayatı ve eserleri hakkında bilgi verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Bûsîrî, Kasîde-i Bürde, Mustafa Maksûd Resâ Efendi, Tahmis

Mustafa Maksûd Resâ Efendi’s Quintuplet of Qasida al-Burda

Öz

Ka'b bin Zuhair’s d. 24/645? famous poem, whose opening line is Banat Su'âd, is referred to as Qasida al- Burda Ode of the Mantle in the literature because the poet was awarded with the Prophet’s blessed mantle in his dream, and it holds special importance for being a pioneering work for the eulogies of its type. Busiri d. 696/1297? , who lived about six centuries after Ka^b, wrote Al-Kawakib ad-Durriya fi Madg Khayr al-Bariya, a eulogy that expresses his deep love for the Prophet, and the poem is known with the same title in Islamic literature. Although Ka'b’s poem is the first example of its type, Busiri’s work has attracted greater attention from classical Turkish poets for its story, literary identity, and lyrical style. Since the 15th century, Busiri’s work has been brought to Turkish literature in different forms, such as translations, commentaries and quintuplets. Mustafa Maksûd Resâ Efendi d. 1269/1852-53 , who wrote many poems on the themes of love and wisdom, as well as a mystical work, titled Münyetü's-Sâlik, was one of the poets who hoped for the intercession of the Prophet in writing eulogies in the form of quintuplets. Written in the aruz prosody of mefâ^ilün fe^ilâtün mefâ^ilün fe^ilün, the work consists of 160 cantos. Resâ, like many other poets, wrote his quintuplet, which he divided into ten parts, in a free style, and he succeeded in making the meaning of the source couplets felt. In other words, he embellished the meaning he got from the source text with his own poetic talent and tried to express it in an original style. Enriching his work from time to time with quotations from verses from the Qur’an and hadiths, the poet wrote thirty-seven couplets of the source poem in Arabic and eleven couplets in Persian in the form of quintuplets.

Anahtar Kelimeler

Busiri, Qasida al-Burda, Mustafa Maksûd Resâ Efendi, quintuplet

Kaynakça

• AKBAYAR, Nuri 1996 Haz. , Mehmed Süreyya, Sicill-i Osmanî, IV. Cilt , İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.
• ALBAYRAK SAK, Vesile 2013 , “Said Paşa’nın Kaside-i Bürde Tahmisi”, Turkish Studies, C. 8, S. 9, s. 523-559.
• AYÇİÇEĞİ, Bünyamin 2017 , Bûsîrî’nin Kasîde-i Bürde’sinin Geçmişten Günümüze Türkiye Toplumu Üzerindeki Akademik, Sosyal ve Dinî Etkileri, Program Kodu: 1002, Proje No: 215K398, TÜBİTAK SOBAG-SOSYAL VE BEŞERİ BİLİMLER ARAŞTIRMA DESTEK GRUBU, Proje Yürütücüsü: Bünyamin Ayçiçeği, İstanbul.
• BÜLBÜL, Tuncay 2014 , “Resâ, Mustafâ Maksûd Resâ Efendi”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/resa- mustafa-maksud-resa-efendi Erişim tarihi: 21.09.2021 .
• ÇİFTÇİ, Ömer 2017 Haz. , Fatîn Tezkiresi Hâtimetü’l-Eş˘âr , https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55976,fatin-tezkiresi-pdf.pdf?0 Erişim tarihi: 21.09.2021 .
• DOĞAN AVERBEK, Güler 2020 , “Berlin Devlet Kütüphanesi’nde Bulunan Kataloglanmamış Türkçe Yazmalar Üzerine Tespitler”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, S. 24, s. 1-40.
• DURMUŞ, İsmail 2005 , “Muhammed/Arap Edebiyatı”, DİA, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay., 30, 450-456.
• KAYA, Mahmut 2001 , “Kasîdetü’l-Bürde”, DİA, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay., 24, 568-569.
• KAYA, Mahmut 2014 , Kasîde-i Bürde’yi Türkçe Söyleyiş, 4. Baskı, İstanbul: Damla Yay.
• KAYA, Mahmut 2018 , “Bûsîrî, Muhammed b. Saîd”, DİA, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yay., 6, 468-470.
• KESKİNSOY, Haşim 2011 , Mekkî ve Nahîfî’nin Kasîde-i Bürde Tahmisleri Tenkitli Metin-İnceleme , Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş: Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi.
• KILIÇ, Filiz ve Tuncay Bülbül 2007 , “Bulgaristan Doğumlu Divan Şairleri”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, S. 43, s. 49-66.
• KURNAZ, Cemâl ve Mustafa Tatcı 2001 Haz. , Mehmet Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî, Divân Şâirlerinin Muhtasar Biyografileri, I. Cilt , Ankara: Bizim Büro Yay.
• KUZUBAŞ, Muhammet 2007 , “Muhammed Fevzî’nin Miftâhu’n-Necât Adlı Eseri Kasîde-i Bürde Tahmis ve Şerhi ”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 1, S. 1, s. 156-192.
• Şemsettin Sâmi 1996 , Kâmûsu’l-A˘lâm, III. Cilt , Ankara: Kaşgar Neşriyat.
• YAVUZ, A. Fikri ve İsmail Özen 1972 Haz. , Bursalı Mehmet Tahir Efendi, Osmanlı Müellifleri 1299-1915, II. Cilt , İstanbul: Meral Yay.
• YAZAR, Sadık 2018 , “Amasyalı Seyyid Hüseyin Efendi ve Manzum Kasîde- i Bürde Tercümesi”, Amasya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 2, S. 3, s. 145-187.