Süreli Yayınlarda Makâmât-ı Harîrî Tercümeleri

Yıl 2021, Cilt: 27 Sayı: 27, 547 - 570, 30.12.2021

Seda Kurt Ali Emre Özyıldırım

Öz

Bu makalede, Arap edebiyatının meşhurlarından olan Harîrî ö.h. 516/m. 1122 ’nin makâme türünde kaleme aldığı “Makâmât” adlı eserinin Osmanlı döneminde yayımlanan süreli yayınlarda yer alan Türkçe tercümeleri incelenmiştir. Makâme türü, Harîrî ve “Makâmât” adlı eseri hakkında bilgi verilen giriş bölümünden sonra süreli yayınlarda yayımlanan “Makâmât-ı Harîrî” tercümeleri kronolojik olarak detaylı künyeleri ile birlikte verilmiştir. Söz konusu tercümeler; içerik hakkında bilgi ve takip edilen yöntem olmak üzere iki başlıkla ele alınmıştır. “İçerik Hakkında Bilgi” başlığında kısa bir açıklamadan sonra eserin -varsa- sebeb-i te’lîf bölümüne yer verilmiş ve eserin iç özellikleri ele alınmıştır. “Eserde Takip Edilen Yöntem” başlığında mütercimin tercüme yöntemine ilişkin açıklamalardan sonra eserin tam metni verilmiştir. Sonuç ve değerlendirme bölümünde söz konusu tercümeler; amaç, yöntem ve üslup ana başlığı altında benzerlik ve farklılıklar yönünden ele alınmıştır. Alanın akademik yazını, yazma ve basma eser katalogları, arşiv belgeleri, gazeteler, ansiklopediler ve biyografi kaynaklarından veri toplama tekniği olarak doküman incelemesine başvurulan makalede, içerik analizi yapılmıştır. Bu çalışmanın amacı ve katkısı; Arap edebiyatının önemli eserlerinden “Makâmât-ı Harîrî”nin süreli yayınlarda yer alan Türk edebiyatında daha önce ele alınmamış tercümelerini ortaya koymak, söz konusu tercümeleri; amaç, yöntem ve üslup bakımından benzerlik ve farklılıklar doğrultusunda değerlendirmek ve Türk edebiyatında da önemli bir yeri olan “Makâmât” ve onun tercümelerini ilim âleminin istifadesine sunmaktır.

Anahtar Kelimeler

Makâmât-ı Harîrî, Makâmât, Harîrî, tercüme

ranslations Of Makâmât-ı Harîrî in Periodical Publications

Öz

In this article, the Turkish translations of “Makâmât” written by Harîrî dod. 516/1122 , one of the most famous of the Arabic literature, in periodical publications in the Ottoman period were examined. The translations of “Makâmât”in periodical publications were givenin chronological order with their bibliographical information after the introduction, which gives information about the type of makâme, Harîrî and her work named “Makâmât”. These translations were handled information about the content and the method followed in the work.In the subtitle of “Information about the Content” the internal features of the work and in the “Method Followed in the Work” subtitle was given the full text of the work after a brief explanation.In the conclusion and evaluation section, these translations were discussed in terms of similarities and differences under the main title of purpose, method and style. Document analysis was used as a data collection technique from academic literature, manuscripts and printed work catalogs, archive documents, newspapers, encyclopedias and biography sources. The purpose and contribution of this article to reveal these translations of “Makâmât”, one of the important works of Arabic literature, which were not handled as a whole before in Turkish literature in periodical publications, these translations to evaluate in terms of similarities and differences in terms of purpose, method and style and to present these works to the benefit of the world of science.

Anahtar Kelimeler

Makâmât-ı Harîrî, Makâmât, Harîrî, translation

Kaynakça

• AKÜN, Ömer Faruk 1998 , “Hazîne-i Evrâk”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi DİA , XVII, 133-135.
• AYDIN KURT, Seda 2020 , “On Dokuzuncu Yüzyılda Kaleme Alınan İki Makâmât-ı Harîrî Tercümesi: Manastırlı Dâniş Ahmed Efendi ve Ahmed Hamdi Şirvânî’nin Makâme-i Şirâziyye’yi Tercümelerinin Mukayesesi”, İstanbul Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, LX, 1, 57-70.
• AYYILDIZ, Erol 2003 , “Makâme”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi DİA , XXVII, 417-419.
• BROCKELMANN, Carl 1978 , “Makame”, Milli Eğitim Bakanlığı İslam Ansiklopedisi, VII, 197-201.
• Bursalı Mehmed Tahir 1333 , Osmanlı Müellifleri, İstanbul: Matbaa-i Âmire.
• CANPOLAT TAŞÇI, Hülya 2014 , “Türkçe Edebî Şerhlerde Amaç ve Yöntemler”, Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları IX Metnin hâlleri: Osmanlı’da telif, tercüme ve şerh, haz. Hatice Aynur vd. , İstanbul: Klasik, 72-97.
• DOĞAN, İsmail 2006 , “Münif Mehmed Paşa”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi DİA , XXXII, 9-12.
• GÜLLE, Sıtkı 1995 , el-Harîrî Hayatı, Arap Dil ve Edebiyatına Dair Çalışmaları, Doktora Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• İNAL, Mahmud Kemal 1969 , Son Asır Türk Şairleri, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• İsmail bin Muhammed El-Aclûnî 1351 , Keşfü’l-Hafā ve Müzîlü’l-İlbâs, Beyrut: Dârü İhyâ’ü’t-Türâsi’l-Arabî.
• KARACA, Ahmet Cevdet 2005 , Arap Edebiyatında Makâme ve Bazı Makâmât Örnekleri, Yüksek Lisans Tezi, Bursa: Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• KILIÇ, Hulusi 1997 , “Harîrî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi DİA , XVI, 191-192.
• _____ 2003 , “el-Makâmât”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi DİA , XXVII, 414-415.
• KORTANTAMER, Tunca 1994 , “Teori Zemininde Metin Şerhi Meselesi”, Ege Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, VIII, 1-10.
• KURT, Seda 2021 , Manastırlı Dâniş Ahmed Efendi Makâmât-ı Harîrî Şerhi Makâmât-ı Edebiyye-i Harîriyye Şerhi Melâhat-i Dânişiyye, İstanbul: DBY Yayınları.
• MOST, Glenn W. 2014 , “Şerhlere Kuramsal Bir Bakış”, Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları IX Metnin hâlleri: Osmanlı’da telif, tercüme ve şerh, çev. Murat Umut İnan, haz. Hatice Aynur vd., İstanbul: Klasik, 452-465.
• Mustafa Sabrî 1324 , “Makâmât-ı Harîrî’den Manzum Bir Parçanın Tercümesidir”, Beyânü’l-Hak Dergisi, I, 4, 67-69.
• Münif Paşa 1297 , “Makâmât-ı Harîrî Tercümesinden Birinci Makâme- San‘â’iyye”, Hazîne-i Evrâk, 209-213.
• ÖZGÜL, M. Kayahan 2014 , XIX. Asrın Benzersiz Bir Politekniği: Münif Paşa, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• SAZYEK, Hakan ve Esra Sazyek 2019 , Yeni Türk Edebiyatında Önsözler, Ankara: Akçağ Yayınları.
• SHUTTLEWORTH KRAUS, Christina 2014 , “Şerhleri Okumak / Bir Okuma Olarak Şerhler”, çev. Vildan Serdaroğlu Coşkun, Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları IX Metnin hâlleri: Osmanlı’da telif, tercüme ve şerh, haz. Hatice Aynur vd. , İstanbul: Klasik, 418-451.
• YAVUZ, Yusuf Şevki 2006 , “Mustafa Sabri Efendi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi DİA , XXXI, 350-353.
• YAZAR, Sadık 2011 , Anadolu Sahası Klâsik Türk Edebiyatında Tercüme ve Şerh Geleneği, Doktora Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Zeynelâbidin Reşîd 1298a , “Tercüme-i Maķāme-i Ŝan˘āˇiyye”, Tercümân-ı Hakîkat, 3.
• _____ 1298b , “Tercüme-i Maķāme-i Ŝan˘āˇiyye”, Tercümân-ı Hakîkat, 2-3