Fuzûlî'nin Leylâ ve Mecnûn Mesnevisiyle Shakespeare'in Romeo ve Juliet Trajedisinin Tahkiye Unsurları Bakımından Karşılaştırılması

Yıl 2023, Cilt: 30 Sayı: 30, 1 - 15, 27.06.2023

Sacide Akcan Karagöz

Öz

Fuzûlî’nin Leylâ ve Mecnûn mesnevisi ile Shakespeare’in Romeo ve Juliet trajedisi, Doğu’nun ve Batı’nın trajik aşk öyküleri arasında en sevilen ve en çok bilinen öykülerdir. Eserlerin türleri ve yazılış amaçları farklı olmakla birlikte, olay örgüsü, karakterler, zaman ve mekân gibi tahkiye unsurları bakımından incelendiğinde iki eser arasında önemli benzerlik ve paralellikler olduğu görülmektedir. Aşkın başlangıcı, sosyokültürel baskılar ve engeller, ayrılık ve ölüm temalarının işlenişinde Fuzûlî ve Shakespeare’in sanatsal dehası kadar ortak bir kaynaktan çıktığı anlaşılan güçlü bir kurgunun varlığı da söz konusudur. Doğu ve Batı edebiyatlarında çok çeşitli versiyonları olan Leylâ ve Mecnûn ile Romeo ve Juliet anlatıları arasındaki kurgu, tema, duygu ve söyleyişe dayalı güçlü benzerliklere daha önce Süleyman Tevfik, Âgâh Sırrı Levend, Ali Asgar Hikmet gibi yazarlar tarafından dikkat çekilmiş, ancak iki eserin kurgusu karşılaştırmalı olarak incelenmemiştir. Bu çalışmada Doğu’da ve Batı’da aşkın sembolü haline gelen Leylâ ve Mecnûn ile Romeo ve Juliet hikâyeleri arasındaki açıklanmaya muhtaç benzerlikler, bu hikâyelerin en güzel versiyonları olan Fuzûlî’nin ve Shakespeare’in eserleri üzerinden karşılaştırmalı olarak incelenmiş, neticede iki eserin kurgusu arasındaki benzerliklerin tesadüfle açıklanamayacak denli yoğun olduğu tesbit edilmiştir. İki eser arasındaki ilişkiler, Doğu ve Batı edebiyatları arasındaki tarihsel bağlar ve farklı dönemlerde meydana gelen etkileşimlerle birlikte değerlendirildiğinde gerçekçi bir zemine kavuşmaktadır. Özellikle şiir ve hikâye türlerinde Doğu mirasının Batı edebiyat ve kültürünü ne denli beslediği konusunda Leylâ ve Mecnûn ile Romeo ve Juliet, sembolik bir değere sahiptir.

Anahtar Kelimeler

Leylâ ve Mecnûn, Romeo ve Juliet, Fuzûlî, Shakespeare

Kaynakça

• ABDELAZIZ, B. (2017). "Qays and Layla" Versus "Romeo and Juliet": A Comparative Study. Morocco: Moulay Ismail University.
• AKCAN, S. (2021). Aşkın Doğusu ve Batısı: Leylâ ve Mecnûn ile Romeo ve Juliet Arasında Karşılaştırmalı Bir İnceleme. İstanbul: Kesit Yayınları.
• ALEMDAROĞLU, S. (2008). Fuzûlî'nin Leylâ ve Mecnûn Mesnevisinin Roman Tekniği Bakımından İncelenmesi. Elazığ: Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• ARİSTOTELES. (2016). Poetika. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• AVCI, N. (2016). Forbidden Love of Shakespeare's Romeo and Juliet and Fuzûlî's Layla and Majnun. International Journal of Literature and Arts, 1-4.
• CLINTON, J. W. (2000). A Comparison of Nizami's Layli and Majnun and Shakespeare's Romeo and Juliet. K. Talattof, & W. Clinton içinde, The Poetry of Nizami Ganjavi Knowledge, Love and Rhetoric (s. 14-28). New York: Palgrave Macmillan.
• ÇETİN, N. (2007). Aşk Mesnevilerinin Tahkiye Metni Olarak Kurgusal Yapısı. I. Uluslararası Klâsik Türk Edebiyatı Sempozyumu (s. 159-180). içinde İstanbul: İBB Yayınları.
• DOĞAN, M. N. (2008). Leyla ve Mecnun. İstanbul: Yelkenli Yayınları.
• DOLS, M. W. (2013). Mecnun: Ortaçağ İslam Toplumunda Deli. (D. G. Dinç, Çev.) İstanbul: Pinhan Yayınları.
• EREN, A. (2010). Fuzûlî, Bâkî, Hayâlî ve Yahyâ Bey Divanı'ndan Hareketle Sevgili Eşiği. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 272-285.
• GÜLER, Z. (1999). Leylâ ve Mecnûn'da Evlilik ve Aile Teması. Fırat Üniversitesi Sosyl Bilimler Dergisi, 101-128.
• GÜR, M. (2020). Süleyman Nazif. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• HALIO, J. L. (1998). Romeo And Juliet A Guide To The Play. London: Greenwood Press.
• HEKMAT, A. A. (1393 H.). Du Şâhkâré Edebiyaté Cihân: Romeo ve Juliet William Shakespeare u Leylî ve Mecnûn Nizâmî Ganjavi. Tahran: İntişarat-ı Agah.
• HOLBROOK, V. R. (2008). Aşkın Okunmaz Kıyıları. İstanbul: İletişim Yayınları.
• KALPAKLI, M., & Andrews, W. G. (2000). Layla Grows Up: Nizami's Layla and Majnun "in The Turkish Manner". K. Talattof, & J. W. Clinton içinde, The Poetry of Nizami Ganjavi: Knowledge, Love and Rhetoric (s. 29-50). New York: Palgrave.
• LEVEND, A. S. (1959). Arap, Fars ve Türk Edebiyatlarında Leyla ve Mecnun Hikayesi. Ankara: TTK Yayınları.
• MUMTAHIN, M., & Melihizâde, T. (1391). Senceş-i Aşk der Du Şifteh-i Aşk-i Leylâ ve Mecnûn-i Nizâmî ve Romeo ve Juliet-i Şekspir. Mutalaat-i Edebiyat-i Tatbikî, 25-50.
• NUTKU, Ö. (2017 a). Romeo ve Juliet. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• NUTKU, Ö. (2017 b). Romeo ve Juliet Tragedyası Üzerine. W. Shakespeare içinde, Romeo ve Juliet (s. v-xiii). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• TANPINAR, A. H. (2016). Edebiyat Üzerine Makaleler. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• TÖKEL, D. A. (2011). Bir Bildungsroman Olarak Leylâ vü Mecnûn Mesnevisi. H. Koncu, & M. Çakır (Dü) içinde, Bu Alâmet İle Bulur Beni Soran Fuzûlî Kitabı (s. 179-192). İstanbul: Kesit Yayınları.
• ULU, A. (2014). Aşkın Doğu ve Batı Yansımaları Olarak Fuzûlî'nin Leyla ve Mecnun ve Shakespeare'in Romeo ve Juliet Adlı Eserlerinin Mukayesesi. TEKE Dergisi, 127-145.
• ÜNVER, İ. (2011). Mesnevî. Türk Dili Dergisi Divan Şiiri Özel Sayısı (s. 430-564). içinde Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• WATTS, C. (2000). Introduction. W. Shakespeare içinde, Romeo and Juliet (s. 9-21). Hertfordshire: Wordsworth Classics.