Eşrefoğlu Rûmî Soyundan Bir Şair: Pir Hamdî Efendi

Yıl 2023, Cilt: 30 Sayı: 30, 31 - 53, 27.06.2023

Alper Ay

Öz

Türk edebiyatı içerisinde kuvvetli bir geleneğe sahip olan tasavvufî şiir vadisinde şairler arasında sağlam bağlar vardır. Bu bağı sağlayan en muhkem harç ise şairlerin aldıkları gönül eğitimidir. Bir irfan mektebinden mezun olan bu âriflerin kimisi mürid-mürşid, kimisi kayınpeder-damat ilişkisi ile gönül yolculuğunu tamamlarken aynı zamanda şiir talimi de yaparlar. Yunus Emre takipçisi pek çok şair bu tarz bir gelenek içerisinde yetişmiştir. Bu çalışmada tanıtmaya çalıştığımız irfanî şiirin temsilcilerinden olan Hamdî Efendi de Hacı Bayram-ı Veli’den Eşrefoğlu Rûmî ye ve oradan Abdurrahim Tirsî’ye uzanan bir gelenekte dünyaya gelmiştir. Eşrefoğu Rûmî’nin torunu, Abdurrahim Tirsî’nin oğlu ve Eşrefî dergâhının üçüncü postnişinidir. Fakat kaynakları incelediğimizde Hamdî Efendi hakkında maalesef ayrıntılı bilgilere sahip değiliz. Kimi kaynaklarda divan sahibi olduğu kayıtlı iken bazı kaynaklarda sadece vefat tarihi karşımıza çıkmaktadır. Hamdî Efendi’nin müridlerinden olan Abdullah Veliyuddin Bursevî’nin yazdığı Menâkıb-ı Eşrefzâde adlı eser hem Eşrefî dergâhı hem de Hamdî Efendi hakkındaki en geniş bilgileri bize sunmaktadır. Hazırlamış olduğumuz çalışmada Hamdî Efendi’nin hayat hikâyesi, soyu, tasavvufî ve edebi kişiliği, şiirlerindeki vezin ve kafiye kullanımı-dili ve üslubu ile üzerinde durduğu edebi türler değerlendirilmiş ve tespit edilen on dokuz ilahi Latin alfabesine aktarılmıştır. Dahası Hamdî Efendi’nin hem kendi dergâhı hem de tasavvufî şiir geleneğindeki konumu değerlendirilmeye çalışılmıştır. Hamdî Efendi’nin çocuklarının ve torunlarının da kendisi gibi Eşrefî büyüklerinden olmaları ve dahi şiire kabiliyetli oldukları ve divan tertip ettikleri de ayrıca üzerinde durduğumuz hususlardandır.

Anahtar Kelimeler

Türk Edebiyatı, Eşrefiyye, Eşrefoğlu Rûmî, Abdurrahim Tirsî, Pir Hamdî Efendi

Kaynakça

• AKKUŞ, Mehmet-Ali YILMAZ (2015) (Haz.), Sefîne-i Evliyâ, V Cilt, İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• AZAMAT, Nihat (1996), “Hacı Bayram-ı Veli”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, C. XIV, 442-447, İstanbul: TDV Yayınları.
• ÇIPAN, Mustafa (1992), “İsmail Beliğ”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, C. V, 415-416, İstanbul: TDV Yayınları.
• DONUK, Suat (2017), Türk Edebiyatında Vefayatnâme ve İsmail Beliğ’in Güldeste-i Riyâz-ı İrfân’ı, Ankara: Gece Kitaplığı.
• EROĞLU, Süleyman (2014), “Mutasavvıf Bestekar Bir Şair: Zâkirî Hasan Efendi ve Yayımlanmamış Şiirleri”, Turkish Studies, C. 12, 235-254.
• ERUNSAL, İsmail E. (2007), “Reddade”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, C. XXXIV, 515, İstanbul: TDV Yayınları.
• GÖKALP, Haluk (2016), Türk Edebiyatında Manzum Tevhidler, İstanbul: Kesit Yayınları
• GÜNEŞ, Mustafa (2006a) (haz.), İznikli Eşrefoğlu Rûmî’nin Menkıbeleri, İstanbul: Sahhaflar Kitap Sarayı.
• ................................ (2006b) (haz.), İznikli Eşrefoğlu Rûmî’nin Hayatı Eserleri ve Divanı, İstanbul: Sahhaflar Kitap Sarayı.
• HIZLI, Mefâil-Murat YURTSEVER (2000) (haz.), Bursa Vefayatnâmeleri I: Ravza-i Evliyâ, Bursa: Arasta Yayınları.
• Joseph von Hammer Purgstall (1836), Geschichte der Osmanischen Dichtkunst bis auf unsere Zeit, (IV Cilt), Perth, Condrad Adolf Hardleben Yayınevi.
• KARA, Mustafa (2010), Eşrefoğlu Rûmî, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• ............................ (2017), Bursa’da Tarikatlar ve Tekkeler, Bursa: Osmangazi Belediyesi Yayınları.
• ............................ (1995), “Eşrefiyye”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, C. XI, 477-479, İstanbul: TDV Yayınları.
• KARA, Mustafa-Kadir ATLANSOY (1997) (Haz.), Bursa Dergahları: Yâdigâr-ı Şemsî, Bursa: Uludağ Yayınları. KOÇİN, Abdulhakim (2011), Türk Edebiyatında Münâcât, Ankara: TDV Yayınları.
• KUFRALI, Kâsım (1977), “Eşrefîye”, İslam Ansiklopedisi, C. IV, 396-397, İstanbul: Meb Yayınları.
• KURNAZ, Cemal-Mustafa TATÇI (1999), “Hüseyin Vassaf” Diyanet İslam Ansiklopedisi, C. XIX, 19-19, İstanbul: TDV Yayınları.
• ÖNGÖREN, Reşat (2016), Osmanlılar’da Tasavvuf Anadolu’da Sûfîler Devlet ve Ulema XVI. Yüzyıl, İstanbul: İz Yayıncılık.
• ÖZCAN, Nuri (1988), “Abdurrahim Tirsî”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, C. I, 293, İstanbul: TDV Yayınları.
• ÖZCAN, Nuri (1997), “Zakiri Hasan Efendi”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, C. XVI, 319, İstanbul: TDV Yayınları.
• ÖZMEN, Vildan (2007), Abdürrahim-i Tirsî Divanı (İnceleme-Metin-Düzyazıya Çeviri), Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• PEKOLCAY, A. Necla-Abdullah UÇMAN (1995), “Eşrefoğlu Rûmî”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, C. XI, 480-482, İstanbul: TDV Yayınları.
• TATÇI, Mustafa-Mehmet Cemal ÖZTÜRK (2012), “Mehmed Şemseddin Ulusoy”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, C. XLI, 135-136, İstanbul: TDV Yayınları.
• UÇMAN, Abdullah (2009) (haz.), Menâkıb-ı Eşrefzâde, İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• YENİTERZİ, Emine (1993), Divan Şiirinde Na‘t, Ankara: TDV Yayınları.
• YILDIZ, Alim (2014), Üveys İle Giydim Hırka Şiir Şerhleri, Sivas: Be Yayınları.
• YÜCE, Emine Aydoğmuş (2010), Abdurrahim Tirsî ve Divanı, Bursa Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.