ÇİRKİNİN ESTETİĞİ BAĞLAMINDA ÇİFT KAHRAMANLI AŞK MESNEVİLERİNDE ÇİRKİN TİPLER

Yıl 2024, Cilt: 33 Sayı: 33, 519 - 551, 26.12.2024

Süleyman Yiğit , Nilüfer Tanç

https://doi.org/10.15247/devdergisi.1541672

Öz

Klasik Türk edebiyatının temel tip ve motiflerinin belirlenmesi ve bunların mukayeseli edebiyat araştırmalarında görünür olması, gün geçtikçe önem kazanan “dijital sosyal bilimler” alanında “büyük veri”ye dâhil edilebilmesi için anlatma esasına bağlı metinlerinden olan mesnevilerin incelenmesine ihtiyaç vardır. Bu alanda yürütülen sınırlı sayıdaki tip ve motif çalışmasında ise genellikle divanlar odağa alınmış ve çoğunlukla “sevgili, âşık, rakip, rind, zahid ve derviş” tipleri araştırılmıştır. Bu incelemenin daha önce çokça araştırılan olumlu bir tipe değil de olumsuz özellikleriyle kurguda yer alan karşıt kahramanlara odaklanması, geleneksel anlatıların karşıt/diğer/öteki olanı nasıl konumlandırdığını gösterecek; güzel, hoş, yüce yanında çirkin, ürkütücü, bayağı gibi estetik değerlerin de ortaya konularak klasik Türk edebiyatı estetiğinin bütüncül bir bakış açısıyla kavranmasını sağlayacaktır. Bu çalışmada verilerinin toplanması için 96 çift kahramanlı aşk mesnevisine ulaşılarak taranmış, 61’inde çirkin tipi kapsamında değerlendirilebilecek olumsuz/karşıt kahraman tespit edilmiştir. Bu olumsuz kahramanlar anlatıdaki rol ve işlevleri açısından tasnif edildiğinde 11 farklı tipe ulaşılmış, bu tiplerin dış görünüş ve karakter özellikleri ayrıntılı bir biçimde ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Çirkinin estetiği, çift kahramanlı aşk mesnevileri, karşıt kahraman, çirkin tipi, estetik değer

Destekleyen Kurum

Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi

Proje Numarası

19/089/03/5

Ugly Types in Love Mesnevis with Double Protagonists in the Context of the Aesthetics of Ugly

Öz

There is a need to examine mesnevis, which are texts based on narrative, in order to determine the basic types and motifs of classical Turkish literature, to make them visible in comparative literature research, and to include them in “big data” in the field of “digital social sciences”, which is gaining importance day by day. In the limited number of type and motif studies carried out in this field, divans were generally focused on and mostly the types of "lover, lover, rival, rind, ascetic and dervish" were investigated. The fact that this review focuses on antagonists in fiction with their negative characteristics, rather than a positive type that has been widely researched before, will show how traditional narratives position the opposite/other/other; It will enable the aesthetics of classical Turkish literature to be comprehended from a holistic perspective by revealing aesthetic values such as ugly, scary and vulgar, as well as beautiful, pleasant and sublime. In this study, 96 love mesnevis with double protagonists were scanned to collect data, and in 61 of them, negative/antagonistic heroes that could be considered as ugly type were identified. When these negative heroes were classified in terms of their roles and functions in the narrative, 11 different types were reached, and the appearance and character traits of these types were revealed in detail.

Anahtar Kelimeler

Aesthetics of ugly, love mesnevis with double protagonists, antagonist, ugly type, aesthetics value

Proje Numarası

19/089/03/5

Kaynakça

• AARNE, Ante ve Stith Thompson (1964), The types of the folktale. Indiana University.
• AKALIN, Mehmet (1975). Ahmedî Cemşîd ü Hurşîd İnceleme-Metin. Erzurum: Atatürk Üniversitesi.
• AKKUŞ, Metin (2007), “Klasik Edebiyatta Tipler” Talât Sait Halman vd. (Ed.), Türk Edebiyatı Tarihi 2, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, s.395-404.
• ALTUNMERAL, Mehmet (2011), Abdî’nin Gül ü Nevrûz’u (İnceleme-Metin), Manisa: Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• ARMUTLU, Sadık (2020), Lâmi’î Çelebi Şem‘ ü Pervâne. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• ARSLAN, Mustafa (2013), Mîrî Mihr ü Müşterî [İnceleme-Karşılaştırma-Metin]. Ankara: Grafiker Yayınları.
• AY, Halil (2015), Şerîf’in Kıssa-i Yûsuf Mesnevîsi, Kütahya: Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• AYAN, Elif (2010), Sâlim Efendi’nin Husrev ü Şîrîn Mesnevisi ve Türk Edebiyatında Husrev ü Şîrîn Mesnevîleri, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Edebiyatı Bölümü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Eski Türk Edebiyatı Bilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• AYAN, Gönül (1998), Lâmi’î Vâmık u Azrâ -İnceleme-Metin-. Ankara: AKM Başkanlığı Yayınları.
• AYAN, Hüseyin (1979), Hurşîd-nâme (Hurşid ü Ferahşâd) İnceleme-Metin-Sözlük-Konu Dizini. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları.
• AYDEMİR, Yaşar (2009). Vücudî Hayâl u Yâr, Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü.
• AYDIN, Abdullah (2018), Divan Şiirinde Rakip Portresi, İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• ÂZERÎ İBRAHİM ÇELEBİ (2019), Husrev ü Şirin. haz. Ülkü Çetinkaya Karakoyun. Ankara: TDK Yayınları.
• BABA, Mustafa Okan (1986), Mihr ü Müşteri, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• BAYAK, Cemal (2019), Sevda’î Leylâ ile Mecnûn (Kıssa-i Leylî Birle Mecnûn), Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü.
• BAYRAM, Asuman (2017), Firakî Husrev u Şîrîn, Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü.
• BİRİCİ, Sevim (1996), Bursalı Rahmî Şâh u Gedâ (Metin-İnceleme), Elazığ: Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans tezi.
• BİRİCİ, Sevim (2004), Türk Edebiyatında Şâh u Dervîş (Şâh u Gedâ)’ler ve Hilâlî-i Çağatâyî’den Yapılan Şâh u Dervîş Çevirilerinin İncelenmesi, Elazığ: Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• BÜYÜKER, Nilgün (2011), Kâfzâde Fâ’izî Leylî vü Mecnûn (Tenkitli Metin-İnceleme), İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Eski Türk Edebiyatı Bilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• CEBRÎ (2018), Mihr ü Mâh (İnceleme-Metin), haz. Gülçin Tanrıbuyurdu, İstanbul: Kriter Yayınevi.
• ÇAPANOĞLU, Gökçenur (2014), Ümmî Îsâ Mihr ü Vefâ (Dil İncelemesi-Metin-Gramatikal Dizin), Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Türk Dili Bilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• ÇAVUŞOĞLU, Mehmed (1979), Yahyâ Bey Yûsuf ve Zelîhâ Tenkidli Basım. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• ÇELİK, Mehmet Furkan (2019), Klasik Türk Şiirinde Tipler, Kocaeli: Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Türk Dili ve Edebiyatı Bilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• ÇOLAK, Ahmet (2022), 15. Yüzyıl Şairlerinden Şemsî’nin Yûsuf u Züleyhâ Mesnevisi (İnceleme-Metin), Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• DELİCE, H. İbrahim (1995), Niğdeli Muhibbî Gül ü Nevrûz (İnceleme-Metin-Dizin), Elazığ: Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• DEMİR, Recep (2006), Hatâyî-i Tebrizî ve Molla Câmî’nin Yûsuf u Züleyhâ Mesnevîleri Üzerinde Karşılaştırmalı Bir İnceleme (İnceleme-Metin), Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili v Edebiyatı Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• DEMİRCİ, Ümit Özgür ve Şenol Korkmaz (2008), Şeyyâd Hamza Yûsuf u Zelihâ, İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• DEMİREL, Mustafa (2004), Kemâl Paşa-zâde (Şemse’d-Din Ahmed Bin Süleymân) Yûsuf u Zelîhâ. Şinasi Tekin, Gönül Alpay Tekin (Ed.). Harvard Üniversitesi Yakındoğu Dilleri ve Medeniyetleri Bölümü.
• DİLÇİN, Cem (1991), Mes’ûd bin Ahmed Süheyl ü Nev-bahâr (İnceleme-Metin-Sözlük). Ankara: AKM Yayınları.
• DİNDAR, Muharrem (1999), Bihiştî Ramazan Efendi Cemşâh u Alemşâh (Edisyon Kritik), Bursa: Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İslam Tarihi ve Sanatları Anabilim Dalı Türk İslam Edebiyatı Bilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• DOĞAN, Ahmet (2014), Bağdatlı Zihnî Yûsuf u Züleyhâ, İstanbul: Kesit Yayınları.
• DOĞAN, Enfel ve Feryal Korkmaz (tarihsiz), Rûmî’nin Şîrîn ü Şîrûye’si (Şîrîn ü Pervîz) (metin-sözlük-dizin), Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü.
• DOĞAN, Ramadan (2005), Ahmedî-i Âmidî’nin Yûsuf u Züleyhâsı (Metin ve İnceleme), İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Eski Türk Edebiyatı Bilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• DUMAN, Mustafa (2020), Türk Halk Anlatmalarında Olumsuz Tipler, Ankara: Karakum Yayınevi.
• EBERHART Wolfram ve Pertev Naili Boratav (1953), Typen Türkischer Volksmarchen. Viesbaden.
• ECE, Selami (1996), Tahkiye Açısından Hâşimî’nin Mihr ü Vefa Mesnevisi (Transkripsiyonlu Metin-İnceleme), Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• ECE, Selami (2002), Manisalı Camiî’nin Vamık u Azra Mesnevisi (İnceleme-Metin-Sadeleştirme) Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Eski Türk Edebiyatı Bilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• EDİRNELİ ŞÂHİDÎ. (2014). Leylâ vü Mecnûn (Gülşen-i Uşşâk) Mesnevisi. haz. Nazire Erbay. Edirne: Edirne Valiliği Kültür Yayınları.
• ERDOĞAN TAŞ, Mehtap (2018), Güzellik Unsurlarıyla Divan Şiirinde Sevgili, İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• ERGİN, Muharrem (2018), Dede Korkut Kitabı 1-2. Ankara: TDK Yayınları.
• ERZURUMLU DARÎR. (1994). Kıssa-i Yûsuf (Yûsuf u Züleyhâ) İnceleme-Metin-Dizin, Ankara: TDK Yayınları.
• ESİR, Hasan Ali (1998), Lâmi’î Çelebi Ferhâd ile Şîrîn (İnceleme-Metin-İndeks), İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Eski Türk Edebiyatı Bilim Dalı, Doktora tezi.
• GÖKCAN, Melike (2015). Ziyai Yusuf (Yusuf Can) Yusuf ile Züleyha Mesnevisi, İstanbul: Kabalcı Yayıncılık.
• GÜNEŞ, Özlem (2010), Fahrî’nin Husrev ü Şîrîn’i (Metin Ve Tahlil), Nizâmî ve Şeyhî’nin Eserleriyle Karşılaştırılması, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Eski Türk Edebiyatı Bilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• HAMDÎ. (1991). Yusuf u Züleyhâ. haz. Naci Okur. Ankara: Akçağ Yayınları.
• ILICA, İnciser (1961), Gülşen-i ‘Uşşâk (Hümâ vü Hümâyûn) Cemâlî, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Türkiyat Enstitüsü, Yayımlanmamış Mezuniyet Tezi.
• İÇLİ, Ahmet (2009), Mihr ü Mâh Gelibolulu Mustafa Âlî İnceleme-Metin, Elazığ: Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Eski Türk Edebiyatı Bilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi. İNCE, Adnan (2000), Cem Sultan Cemşîd ü Hurşîd, Ankara: TDK Yayınları.
• KAPLAN, Mehmet (2005), Türk Edebiyatı Üzerine Araştırmalar 3 Tip Tahlilleri, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• KAZAN NAS, Şevkiye (2017a), Celîlî’nin Husrev ü Şîrîn Mesnevisi (İnceleme-Metin), Konya: Palet Yayınları.
• KAZAN NAS, Şevkiye (2017b), Celîlî’nin Leylâ vü Mecnûn Mesnevisi (İnceleme-Metin), Konya: Palet Yayınları.
• KIZILTAŞ, Maşallah (2018), Tutmacı’nın Gül ü Hüsrev Mesnevisi (Tenkitli Metin-Bağlamlı Dizin ve İşlevsel Sözlük), Bitlis: Bitlis Eren Üniversitesi/Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• KÖKSAL, Mehmet Fatih (2003), Yenipazarlı Vâlî Hüsn ü Dil İnceleme-Tenkitli Metin. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• KÖKTEKİN, Kazım (1994), Süle Fakih’in Yusuf ve Zelihası (İnceleme-Metin-Dizin), Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• KÖKTEKİN, Kazım (2007), Yûsuf-ı Meddâh Varka ve Gülşah. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• KÜTÜK, Rıfat (1995). Celâl-zâde Sâlih Çelebi Leylâ vü Mecnûn (Tenkidli Metin-İnceleme), Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• KÜTÜK, Rıfat (2002), Lârendeli Hamdî’nin Leylâ ile Mecnûn Mesnevîsi (İnceleme/Metin ve Diğer Leylâ ile Mecnûn Mesnevîleriyle Mukayesesi), Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Ortaöğretim Sosyal Alanlar Eğitimi Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• LEVEND, Agâh Sırrı (2016), “Edebiyatımızda Dünden Bugüne”, Hakan Yaşar vd. (haz.). Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları I, Ankara: TTK Yayınları, s. IX-XI.
• OFLU BİLAL EFENDİ (2010), Kıssa-i Yûsuf u Zelîhâ, haz. Muhammet Kuzubaş. İstanbul: Karadeniz Dergisi Yayınları.
• ÖZARSLAN, Metin (2006), Ferhat ile Şirin Mukayeseli Bir Araştırma, İstanbul: Doğu Kütüphanesi.
• ÖZCAN, Nurgül (2007), Şâhî’nin Ferhâdnâme’si (İnceleme-Metin), Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Eski Türk Edebiyatı Bilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• ÖZDEMİR, Mehmet (2019), Aşk ve Kahramanlık Konulu Türk Halk Hikâyelerinde Düşman Tipi. İstanbul: Arı Sanat Yayınları.
• ÖZTEKİN, Nezahat (2002), Fazlî, Gül ü Bülbül, İzmir: Akademik Kitabevi.
• ÖZTÜRK, Murat (2009), Lami’î Çelebi’nin Veyse vü Ramin Mesnevisi (İnceleme-Metin-Sadeleştirme), Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Eski Türk Edebiyatı Bilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• POLAT, Arzu (2017), Behiştî Sinan’ın (H.917/M.1511-1512) Mihr ü Müşterî Adlı Mesnevisi (İnceleme-Metin), İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Eski Türk Edebiyatı Bilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• REFÎ. (2003). Cân u Cânân (İnceleme-Metin). haz. Kaplan Üstüner. Ankara: MEB.
• ROSENKRANZ, Karl (2018), Çirkinin estetiği. çev. Mustafa Özdemir. İstanbul: Muhayyel Yayıncılık.
• SAĞLAM, Hacer (2021). Motif Yapısı İtibariyle Leylâ ve Mecnûn Mesnevîleri Üzerinde Bir İnceleme, Ankara: Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Doktora Tezi.
• ŞENTÜRK, Ahmet Atilla (1995), Klasik Osmanlı Edebiyatı Tiplerinden Râkib’e Dair. İstanbul: Enderun Kitabevi.
• ŞENTÜRK, Ahmet Atilla (1996), Klasik Osmanlı Edebiyatı Tiplerinden Sûfi Yahut Zâhid Hakkında, İstanbul: Enderun Kitabevi.
• ŞENTÜRK, Ahmet Atilla (2015), “Manzum Metinler Işığında Bir Kalender Dervişinin Profili”, Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 10/8, s. 141-220.
• ŞENTÜRK, Ahmet Atilla (2016), “Âşık”, Osmanlı Şiiri Kılavuzu, I, s. 372-379.
• ŞEYH GALİB (1975), Hüsn ü Aşk. haz. Orhan Okay, Hüseyin Ayan, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• TANÇ, Nilüfer ve Süleyman Yiğit (2021) “Zevkler ve renkler tartışılır mı? Klasik Türk edebiyatında çirkinin estetiği -Nâbî ve Sürûrî (Hevâyî) örneği-“ Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi 4. Uluslararası Felsefe, Eğitim, Sanat ve Bilim Tarihi Sempozyumu,14-18 Nisan 2021 Sempozyum Bildirileri, s. 445-454.
• TAŞKIN, Gülşah (2015), Kalkandelenli Mu’îdî Gül ü Nevrûz İnceleme-Metin-Tıpkıbasım, İstanbul: Simurg Yayınları.
• TAVUKÇU, Orhan Kemal (2020), Ahmed Rıdvân Hüsrev ü Şîrîn, Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü.
• TEKİN, Gönül Alpay (1991), Şem‘ ü Pervâne Feyzî Çelebi (XVII. Yüzyılda Hece Vezniyle Yazılmış Bir Mesnevi), İnceleme-Metin-Tıpkı Basım. Harvard Üniversitesi, Yakındoğu Dilleri ve Medeniyetleri Bölümü.
• THOMPSON, Stith (1955-1958), Motif-Index of Folk-Literature: A Classification of Narrative Elements in Folktales, Ballads, Myths, Fables, Mediaeval Romances, Exempla, Fabliaux, Jest-Books, and Local Legends. 6 vols. Indiana University Press, (Published on the Internet, 2016).
• TİKEN, Kâmil (1986), Mihr ü Müşteri (Hassan), İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yeni Türk Dili, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• TİMURTAŞ, Faruk Kadri (1963), Şeyhî’nin Husrev ü Şîrin’i -İnceleme-Metin-, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• TURHAN, Vedat Nuri (1995), Zarîfî ve Mihr ü Mâh Mesnevisinin Tenkidli Metni ile İncelemesi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. ULUDAĞ, Erdoğan (2013), Lâmi’î Çelebi Salâmân ve Absâl (İnceleme-Nesre Çeviri-Karşılaştırmalı Metin), İstanbul: Büyüyenay Yayınları.
• ULUHAN, Çoban Hıdır (2007), Kerküklü Şair Nevrûzî Yusuf ile Züleyha 1-2. Ankara: TDK Yayınları.
• ÜST, Sibel (2007), “Nahîfî’nin Yûsuf u Zelîhâ Mesnevisi”, Turkish Studies, International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. 2/4, s. 823-957.
• YILDIZ, Ayşe (2017). Çâkerî Yûsuf u Züleyhâ, Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü.
• YILMAZ, Mehmet (2013), Kültürümüzde Ayet ve Hadisler (Ansiklopedik Sözlük), İstanbul: Kesit Yayınları.
• YİĞİT, Süleyman (2023), Klâsik Türk Edebiyatında Çirkinin Estetiği, Muğla: Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• YOLDAŞ, Kâzım (1993), Taşlıcalı Yahyâ Bey Şâh u Gedâ (İnceleme-Metin), Malatya: İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• YÜKSEL, Sedit (1965), Mehmed Işk-nâme (inceleme-metin), Ankara: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih, Coğrafya Fakültesi Yayınları.