“NÂZ” KELİMESİNİN “NİMET, LÜTUF, REFÂH VE ÂSÂYİŞ” ANLAMLARI ÜZERİNE

Yıl 2024, Cilt: 33 Sayı: 33, 575 - 579, 26.12.2024

Mücahit Kaçar

https://doi.org/10.15247/devdergisi.1577475

Öz

Klasik Türk edebiyatı metinlerini doğru anlama yolundaki önemli engellerden birisi, başka dillerden Türkçeye geçen yahut kökü Türkçe olan kelimelerin farklı anlamlarının zaman içinde unutulmuş olmasıdır. Türk edebiyatının geçmiş dönemlerinde kaleme alınmış metinlerde sıklıkla kullanılan ve birden fazla anlama sahip olan bazı kelimelerin zaman içerisinde anlam daralmasına uğrayarak günümüzde tek bir anlamda kullanılması, kelimelerin günümüzde unutulmuş anlamlarında kullanıldığı metinlerle okuyucu arasında bir perde çekilmesine sebep olmaktadır. Türkçenin tarihi dönemlerinden günümüze taşınan bazı temel kelimelerin bugünkü dilimizde sadece bir anlamıyla bilinip yaygın olarak kullanılması, eski metinleri anlama çalışmalarında zihnimizi yanıltmaktadır. Nitekim bizim de bu kısa yazıyı kaleme almamızın sebebi, bazı metinlerdeki “nâz” kelimesinin bilinen anlamının metni anlamaya yardımcı olmayışı ve yaptığımız araştırmada kelimenin tespit ettiğimiz farklı anlamlarının müstakil herhangi bir çalışmaya konu edilmemiş olmasıdır. Çalışmamızda incelediğimiz metinlerde “nâz”ın birçok yerde “nimet, lütuf, refâh ve âsâyiş” anlamında ve genellikle de “nimet, ni’am, na’im” kelimeleriyle beraber kullanıldığı görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

nâz, nimet, şerh, diliçi çeviri

Kaynakça

• AKSAN, Doğan (1987), Anlambilimi ve Türk Anlambilimi, Ankara: Ankara Üniversitesi DTCF Yayınları.
• BALIK, Macit (2017) (Haz.), Bir Safha-i Kalb, Safvetî Zîyâ, Ankara: Gece Kitaplığı.
• ERÜNSAL, İsmail E. (1983), The Life And Works of Taci-zâde Ca’fer Çelebi, With a Critical Edition of His Divan, İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi.
• HARMANCI, M. Esat (2007), Süheylî, Dîvân, Ankara: Akçağ Yayınları.
• KAÇAR, Mücahit (2013), Örnek Metinler, İstanbul: Büyüyenay Yayınları.
• KAÇAR, Mücahit, (2023) “Nükte”nin Olumsuz Anlamları Üzerine Bazı Dikkatler”, 60. Doğum Yılı Münasebetiyle Prof. Dr. M. A. Yekta Saraç Armağanı, İstanbul: DBY Yayınları, 191-202.
• KANAR, Mehmet (2023), Farsça-Türkçe, Türkçe-Farsça Sözlük, İstanbul: Say Yayınları.
• KARADAVUT, Zekeriya (2022). Çin Türkistanındaki Türklerin Tabiat Olayları İle İlgili İnanma Ve Değerlendirmeleri. Milli Folklor, C. 17, S. 133, 255-263.
• KARAKUŞ, Yasemin (2021), “Klasik Türk Şiirinde “Fitne” Kelimesinin “Köpek” Anlamıyla Kullanımına Dair”, Littera Turca, 7/2, 389-400.
• KATANOV, N. (1897). Primetı i poveriya Tyürkov Kitayskago Turkestana, kasayusçiyacya yavleniy prirodı. El Muzafferiye/Sbornik Statey/Barona Viktora Romanoviça Rozena/, Sankpeterburg 1897, 29-44.
• KÜÇÜK, Sabahattin (2019) (Haz.), Bâkî Divânı, 4. Baskı, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• MUİN, Muhammed (1964), Ferheng-i Fârsî, 2. baskı, 1964.
• ÖZÇETİN Kübra (2012), Türkçe Kaynak Metinlerin Söz Dağarcığına Katkısı (Çağatay Tilinig İzahlik Luğiti Örneği), Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Türkçe Eğitimi Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• TARLAN, Ali Nihat (1992), Ahmet Paşa Divanı, Ankara: Akçağ Yayınları.
• YAZAR, Sadık ve Şeyma Nur Ata (2024), “16. yüzyıl Şairlerinden Emânî’nin Ziyâfetnâme İsimli Mesnevisi ve Himaye Geleneği Açısından İncelnmesi”, Hikmet-Akademik Edebiyat Dergisi, Vefatının 100. Yılında Ali Emîrî Özel Sayısı, 458-519.
• https://vajehyab.com/?q=%D9%86%D8%A7%D8%B2 (Erişim Tarihi: 10.10.2024).