DİN OLGUSUNU SEMÂHAT TEMELLİ HANÎFLİKLE TAVSİF EDEN HADİSLERİN TAHRİCİ VE SEMANTİK ANALİZİ

Yıl 2022, Cilt: 24 Sayı: 1, 33 - 46, 26.06.2022

İsmail Kanbaz

Öz

Hz. Peygamber’in risalet misyonu, onun söz ve eylemlerinin dini kaynak olmasının ana sebebidir. Vahyi hem ileten hem de pratize eden bir örneklik konumunda olması, onun söz ve uygulamalarını Allah kelamından sonra ikinci kaynak kılmaktadır. Risalet misyonu özünde, vahyin hayata nasıl taşınacağına dair bir örneklik sunmaktır. Hz. Peygamber, ahlakî ilkeler manzumesi olan dinin tabiatına dair önemli beyanlarda bulunmuştur. Bu beyanlar tikel olaylar karşısında irad edilmiş sözler olsa da vahyin inşa etmek istediği dünyanın temel parametrelerini sunmaktadır. Bu parametrelerden biri olan hanîflik, ilahî vahyin de vurguladığı inşa edici bir kavram olması hasebiyle incelenmeye değerdir. Semâhat temelli hanîfliğe vurgu yapan hadisler, bir varlık tasavvuru oluşturmaya matuf rivayetler olarak öne çıkmaktadır. Özellikle İbrahim Peygamberin (a.s.) tutum ve duruşunu ifade eden bir Kur’ânî kavram olarak haniflik, hadislerde de din-fıtrat ve insan-varlık ilişkisine dair önemli bir ontolojik zemin sağlayan merkezî bir kavram olarak takdim edilmiştir. Bu ontolojik zemin, varlığı ve hadiseleri okumada vahiy merkezli bir dünya görüşü oluşturmaya matuf olması hasebiyle hayatî bir önemi haizdir.

Anahtar Kelimeler

Hz. Peygamber, Hanif, Hadis, Din, Varlık Tasavvuru

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel. el-Müsned. thk. Şuayb el-Arnavût vd. Müessesetü’r-risâle, 1421/2001.
• Buhâri, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhim el-Cu’fî el-Buhârî. nşr. Bedrettin Çetiner. el-Câmiu’s-sahîh. İstanbul: Çağrı Yayınları ve Dâru Sahnûn, 1992.
• Izutsu, Toshihiko. God and Man in the Quran. Petaling Jaya: İslamic Book Trust, 2008.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed el-Askalânî. Fethu’l-bârî bi-şerh-i Sahîhi’l-Buhârî. thk. Muhammed Fuâd Abdulbâkî. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1989/1410.
• Râgıb el-İsfahânî. el-Müfredat fi garîbi’l-Kur’ân. İstanbul: Kahraman Yayınları, 1986