SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETMENLERİNİN TARİH ALGISI VE TARİH ÖĞRETİMİNE PEDAGOJİK YAKLAŞIMLARI

Yıl 2011, Sayı: 6, 73 - 95, 01.12.2011

Kaya Yılmaz Meryem Kaya

Öz

Bu çalışma, sosyal bilgiler öğretmenlerinin tarih algısını ve tarih öğretimine pedagojik yaklaşımlarını ortaya koymak amacıyla yapılmıştır. Nitel araştırma metodolojisi kullanılarak yürütülen çalışmada, katılımcıların belirlenmesinde amaçlı örneklem seçimi, verilerin toplanmasında yarıyapılandırılmış görüşme formu ve elde edilen verilerin analiz edilmesinde betimsel analiz yöntemi kullanılmıştır. Araştırma sonucunda, katılımcıların tarihin doğasına ilişkin naif bir epistemolojik bakış açısına sahip oldukları, tarih algılarının tarihin çalışma konusu olan geçmiş ile sınırlı olduğu belirlenmiştir. Cinsiyetin katılımcıların tarih algıları ve tarih öğretiminin amaçlarına ilişkin görüşleri üzerinde etkili olduğu, erkek öğretmenlerin tarih algılarının kadın öğretmenlerinkinden çok daha milliyetçi bir çizgide olduğu tespit edilmiştir. Erkek öğretmenler, tarih algılarını açıklarken millet ve milli tarih gibi kavramları geçmiş ile birlikte kullanma eğilimi göstermişlerdir. Kadın öğretmenler ise tarihi daha evrensel diyebileceğimiz insan, geçmiş ve uygarlık kavramları ile birlikte ele almışlardır. Tarih öğretiminde erkek öğretmenler milli geçmiş ve milli kültürün öğretilmesine, kadın öğretmenler ise bu geleneksel amaçların ötesinde yüksek düzeyde düşünme becerilerinin öğrencilere kazandırılmasının önemine vurgu yapmışlardır. Tüm öğretmenler görüş birliği içerisinde ilköğretim sosyal bilgiler öğretim programında tarihe yeterince yer verilmediğini, tarih konularının basite indirgeyici yüzeysel bir yaklaşımla ele alındığını belirtmişlerdir. Öğretmenlerin tarih öğretiminde kullandıkları yöntemler ve karşılaştıkları sorunlar da araştırma sonuçları arasında yer almaktadır

Anahtar Kelimeler

Tarih algısı, tarih öğretimi, sosyal bilgiler öğretmenleri, öğretim yaklaşımları

SOCIAL STUDIES TEACHERS’ CONCEPTIONS OF HISTORY AND PEDAGOGICAL ORIENTATIONS TOWARD TEACHING HISTORY

Öz

The purpose of this study was to investigate social studies teachers’ conceptions of history and pedagogical orientations toward teaching history. Qualitative research methods were employed in the study. Purposeful sampling procedure was used to select the participants. A semi-structured interview form was used to gather research data which were analyzed via the methods of descriptive data analysis. The study results showed that a naive epistemological view of history characterized the participants’ conceptions of history which were limited to the subject of history, the past, without including other important elements of history. Gender of the participants had effects on their conceptions of history and their perspectives on the purposes of history teaching. Male teachers’ conceptions of history were more nationalistic than female teachers’. When explaining their conceptions of history, male teachers tended to draw on such concepts as nation and national history. In contrast, female teachers employed universal concepts such as humanity, the past, and civilizations in their explanations. Whereas male teachers emphasized the importance of teaching national past and national culture to the young generations as important aims of history teaching, female teachers went beyond these traditional aims by stressing the need to develop students’ higher-order thinking skills. There was consensus among the participants’ perspectives on the place of history in the social studies curriculum. They all thought that there was a superficial treatment of history topics in the curriculum. Teachers’ instructional approaches to teaching history and the problems they confront when teaching it are also included in the study findings

Anahtar Kelimeler

Conception of history, history teaching, social studies teachers, instructional approaches

Kaynakça

• Altunay Şam, Emine (2007), “Amasya Eğitim Fakültesinde Farklı Bölümlerde Okuyan Öğretmen Adaylarının Tarih Dersine İlişkin Tutumları”, G.Ü. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cil 27, Sayı 3, 1-19.
• Arthur, James, Ian Davies, David Kerr ve Andrew Wrenn (2001), Citizenship through Secondary History, Routledge Falmer, London.
• Creswell, John W. (2007), Qualitative Inquiry and Research Design: Choosing Among Five Traditions (2nd edition), Sage, Thousand Oaks.
• Denzin, Norman K. ve Yvonna S. Lincoln (2005), Handbook of Qualitative Research (3rd edition), Sage, Thousand Oaks, 2005.
• Department of Education and Science (DES), (1990), National Curriculum History Working Group: Final Report, HMSO, London.
• Gökkaya, A. Kürşat (2001), “Sosyal Bilgiler Eğitimi Bölümü Öğrencilerinin (lisans) Tarih Bilinci Üzerine Bir Anket Değerlendirmesi”, G.Ü. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt 21, Sayı 2, 231-244.
• Harnett, Penelope (2009), Çok Kültürlü Tarih Eğitimi ve Avrupa Boyutu Hakkında Öğretmen Adaylarının Görüşleri: Karşılaştırmalı Bir analiz. Sosyal Bilgiler ve Tarih http://csd.erciyes.edu.tr/, (Erişim Tarihi: 17 Ekim 2010). Çok Kültürli Avrupa için Eğitmek
• İskender, Pelin (2007), “Öğretmen Adaylarının Tarih Dersine İlişkin Tutumları”, Kastamonu Eğitim Dergisi, Cilt 15, Sayı 2, 2007, 631-638.
• Levstik, Linda ve Keith Barton (2005), Doing History: Investigating with Children in Elementary and Middle Schools (3rd edition), Lawrence Erlbaum, New Jersey.
• Patton, Michael Quinn (2002), Qualitative Research & Evaluation Methods (3rd ed), Sage Publications, Thousands Oaks, CA.
• Paykoç, Fersun (1991), Tarih Öğretimi, A.Ü. Açık Öğretim Fakültesi Yayınları, Eskişehir.
• Phillips, Rob (2002), Reflective Teaching of History 11–18: Continuum Studies in Reflective Practice and Theory, Continuum, London.
• Safran, Mustafa (2006), Tarih Eğitimi: Makale ve Bildiriler, Gazi Kitapevi, Ankara.
• Safran, Mustafa ve Ahmet Şimşek (2009), Farklı sosyo-ekonomik çevrelerin ilköğretim okullarında okuyan öğrencilerin tarih, tarih öğretimi ve tarihsel zamana ilişkin görüşleri, IV. Sosyal Bilimler Eğitimi Kongresi, (7-9 Ekim), 2009, Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi, İstanbul.
• Slater, John (1995), Teaching History in the New Europe, Cassell, London.
• Stearns, Peter N. (2010), Why Study History, American Historical Association, http://www.historians.org/pubs/free/WhyStudyHistory.htm, (Erişim Tarihi: 28 Ekim 2010).
• Şimşek, Ahmet (2010), “Sınıf ve Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarının Tarih Öğretimine İlişkin Tutumları”, International Online Journal of Educational Sciences, Cilt 2, Sayı 1, 181-203.
• Tekeli, İlhan (1998), Tarih Yazımı Üzerine Düşünmek, Dost Kitapevi, Ankara.
• Tekeli, İlhan (2007), Birlikte Yazılan ve Öğrenilen Bir Tarihe Doğru, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
• Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı (TTKB) (2005), Sosyal Bilgiler 6.-7. Sınıf Programı, Devlet Kitapları Müdürlüğü, Ankara.
• Ulusoy, Kadir ve Kamile Gülüm (2009), “Sosyal bilgiler dersinde tarih ve coğrafya konuları işlenirken öğretmenlerin materyal kullanma durumları”, Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt 10, Sayı 2, 85-99.