Türkiye’de Çocuk Koruma Alanında Yapılan Lisansüstü Tezlerin İncelenmesi

Yıl 2023, Cilt: 3 Sayı: 5, 31 - 49, 31.03.2023

Merve Başar

Öz

Çocuk koruma hizmetleri, çocuk refahı alanında gerçekleştirilen politika ve hizmetleri kapsar. Korunma ihtiyacı bulunan çocuk, her türlü risk ve ihmal istismarla karşı karşıya olan çocuğu ifade ederken devletlerin bu çocukları koruma sorumlulukları vardır. Ancak çocuk koruma sistemi, yalnızca doğrudan herhangi bir risk sonucu sisteme dâhil olan çocukları değil riskle buluşma ihtimali bulunan tüm çocukları korumayı hedefler.
Bu araştırmanın amacı, Çocuk Koruma alanında yapılmış olan lisansüstü tezlerin çeşitli değişkenlerle analizini yaparak bundan sonra yapılacak çalışmalara yeni bir bakış açısı getirebilmek ve farklı fikirlerle çocuk koruma alanına katkı konulmasını sağlamaktır. Nitel araştırma yöntemine göre tasarlanan bu araştırmada verilerin elde edilmesi ve yorumlanması sürecinde doküman analizi yöntemi kullanılmıştır. Araştırmanın örneklemi amaçsal örnekleme stratejilerinden biri olan ölçüt örnekleme ile belirlenmiştir. Araştırmanın ölçütü; Yükseköğretim Kurulu Tez Dokümantasyon Merkezi’ne kayıtlı olan çocuk koruma ile ilgili erişime açık yüksek lisans ve doktora tezleridir. Veri tarama sürecinde Yüksek Öğretim Kurumları (YÖK) Yayın ve Dokümantasyon Dairesi Tez Merkezi veri tabanında “tarama kategorisinde” “çocuk koruma”, “çocuk koruma kanunu”, “5395” ve “çocukların korunması” anahtar kelimeleriyle arama yapılmıştır. Veri tabanı arama sonucunda toplam 37 tez çalışmasına ulaşılmıştır. YÖK Tez Merkezi veri tabanındaki tez çalışmaları bilgisayar ortamına kaydedilmiştir. Araştırma seçilme ölçütlerine uygun olan toplam 37 tez incelenmiştir.
Araştırma sonuçlarına göre; çocuk koruma alanında yazılan tezlerin büyük çoğunluğunun yüksek lisans tezi olduğu, en fazla tezin 2021 yılında yazıldığı, incelenen tezlerin 19 tanesinde herhangi bir araştırma yöntemi kullanılmadığı ve geriye kalan 18 tezin 8 tanesinin nicel yöntemle yazıldığı, en fazla çocuk koruma alanında sosyal hizmet anabilim dalında tez yazıldığı, yazılan tezlerin konu olarak en fazla çocuk koruma sisteminin tarihsel sürecine odaklandığı, tezlerin büyük bir çoğunluğunun örneklemini meslek elemanları olarak seçtiği, tezlerin bulgularından elde edilen en önemli sonuç ve önerilerinin mevzuat düzenleme ve politika oluşturulması gerektiği olduğu görülmüştür. Bu çalışma çocuk koruma alanında yapılacak olan çalışmalara, yapılmış çalışmalardan hazırlanan bir yol haritası sunarak destekleyici olabilmeyi hedeflemektedir.

Anahtar Kelimeler

çocuk koruma, çocuk koruma sistemi, doküman analizi, nitel araştırma

Kaynakça

• Akbaş, E. ve Atasü Topçuoğlu, R. (2009). Modern çocukluk paradigmasının oluşumu ve eleştirel bir değerlendirme. Toplum ve Sosyal Hizmet 20 (1), 95-103.
• Bilgin, Ö. (2020). Çocuk Koruma Hizmetlerinde Çocuk İhbar ve Bildirimlerinin Değerlendirilmesi. Türkiye Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi 4(2), 26-37.
• Buz, S. ve Ayyıldız, A.A. (2020). Çocuk refahı çalışanlarının farklı sosyal hizmet sunum modellerindeki deneyimleri: Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu ile Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı dönemleri. Toplum ve Sosyal Hizmet, 31(2), 524-553.
• Elmacı, D. (2022). Milli Eğitim Bakanlığının Yetiştirme Yurtlarıyla İmtihanı: Özel Eğitim ve Çocuk Koruma Alanından Tarihsel Deneyimler. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi 13 (2), 1067-1082.
• Karakuş, Ö. ve Tekin, H. H. (2012). Çocuk koruma kanunu uyarınca haklarında danışmanlık tedbiri uygulanan çocukların özellikleri (Konya örneği). Sosyal Çalışma Politikaları 7 (29), 29-44.
• Karataş, K. (2007). Türkiye’de çocuk koruma sistemi ve koruyucu aile uygulamaları üzerine bir değerlendirme. Toplum ve Sosyal Hizmet, 8(2), 7-20.
• Kıral, B. (2020). Nitel bir veri analizi yöntemi olarak doküman analizi. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 8(15), 170-189.
• Özdemir, M. (2019). Planlı kalkınma döneminde (1963-2018) çocuk refahı alanında gerçekleştirilen sosyal hizmet çalışmaları ve uygulamaları (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sivas.
• Sağlam, M. ve Aral, N. (2016). Tarihsel Süreç İçerisinde Çocuk ve Çocukluk Kavramları. Çocuk ve Medeniyet 1(2), 43-56.
• Sulamacı, F. (2020). Türkiye’de çocuk evleri ile ilgili araştırmalara bir bakış: sistematik bir derleme çalışması (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Karabük Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Karabük.
• Turgut, A. Ş. (2018). Türkiye’deki kurum bakımında büyümüş bireylerin psikolojik dayanıklılık (yılmazlık) düzeylerinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Yaman, F. ve Tuncay, T. (2020). Ölümcül çocuk istismarları ve Türkiye çocuk koruma sistemine yönelik bir değerlendirme. Toplum ve Sosyal Hizmet, 31(3), 1370-1393.
• Yazıcı, E. (2014). Türkiye’de Çocuk Koruma Sistemi ve Koruyucu Aile Bakım Yönteminde Yeni Yaklaşımlar. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 4(2), 247-270.
• Yıldırım, Ş. (2017). 2000’Lİ yıllarda çocuk koruma sistemi içinde bakım hizmetlerinin genel görünümü. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(1), 87-110.
• Yolcuoğlu, İ. G. (2009).Türkiye'de Çocuk Koruma Sisteminin Genel Olarak Değerlendirilmesi. İnsan ve Toplum Eğitim-Kültür ve Araştırma Dergisi 5(18), 43-58.