Kahramanmaraş Depremleri Sonrasında İnternet Sitelerinde Yayınlanan Çocuklarla İlgili Haberlerin Analizi

Yıl 2024, Cilt: 4 Sayı: 1, 33 - 47, 20.11.2024

Hüseyin Arslan , Ender Durualp

Öz

Türkiye’de 6 Şubat 2023 tarihinde yaşanan Kahramanmaraş merkezli depremlerden birçok kişi olumsuz etkilenmiştir. Depremden sonra Türkiye’deki tüm medya, rutin yayın akışlarını durdurmuş ve depremle ilgili haberler yapmıştır. Depremle ilgili yapılan haberlerde kamuoyunun dikkatini çeken bir nokta, çocukların haberleştirilmesinde özensiz davranılması olmuştur. Bu araştırmada, Kahramanmaraş depremleri sonrasında internet sitelerinde yayınlanan çocuklarla ilgili haberlerin incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırma, nitel araştırma modelindedir. Çalışmada nitel araştırma desenlerinden doküman analizi yöntemi kullanılmıştır. Google News aracılığı ile elde edilen 160 haber, içerik analizi yöntemiyle değerlendirilmiştir. Analiz sonucunda, en fazla kayıp/refakatsiz çocuklarla ilgili haberin yapıldığı belirlenmiştir. Kahramanmaraş depremleri sonrasında çocuklarla ilgili yapılan haberlerde, çocuk haklarına yönelik ihlallerin olduğu ve çocukların olumsuz temalarla sunulduğu görülmüştür. Haberlerde açık bir şekilde çocukların kişisel bilgilerinin (ismi, yaşı, görseli, bulundukları çevreye dair bilgi, vb.) kullanılmaması gerektiği ve çocukları ilgilendiren haberlerde açık olarak ortaya konan tüm gazetecilik ilke ve kuralların uygulanması önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Deprem, Haber, Çocuk, Çocuk hakları, İhlal

Analysis of News on Children Published on Websites After Kahramanmaraş Earthquakes

Öz

Many people have been adversely affected by the Kahramanmaraş-based earthquakes in Turkey on February 6, 2023. After the earthquake, all media in Turkey stopped their routine broadcasts and reported on the earthquake. One point that attracted the attention of the public in the news about the earthquake was the carelessness in the reporting of children. In this study, the news about children published on the websites after the Kahramanmaraş earthquakes was examined. The research is in qualitative research model. Document analysis method, one of the qualitative research designs, was applied in the study. 160 news obtained through Google News were evaluated using content analysis method. Accordingly, it was seen that the most missing/unaccompanied children were reported. The content of 84 published news stories violates children’s rights. It is also seen that violations of children’s rights were made in 10 news articles in which children were interviewed. A review of the news reports on children in the aftermath of the Kahramanmaraş earthquakes reveals that there were many violations in the news reports and children were presented with negative themes. It was recommended that children's personal information (name, age, image, information about their environment, etc.) should not be used explicitly in the news and that all journalistic principles and rules should be applied in news about children.

Anahtar Kelimeler

Earthquake, news, children, children's rights, violation

Kaynakça

• Akgül, S. K. (2017). Olağanüstü durumlar, iletişim ve habercilik yaklaşımları. Trt Akademi, 2(3), 6-47.
• Aktaş-Salman, U. (2019). Haberde çocuk çocuk odaklı habercilik elkitabı. İstanbul: IPS İletişim Vakfı.
• Altınova, H. H., ve Altuntaş, O. (2015). “Türkiye’de risk altındaki çocukların ana akım basında temsili”, Ergoterapi ve Rehabilitasyon Dergisi, 3(2), 59-69.
• Aydeniz, H. (2023). Afet haberciliği rehberi. Medya Okuryazarlığı. https://bik.gov.tr/wp-content/uploads/2021/11/basın-ahlak-esasları-hakkında-129-sayılı-genel-kurul-kararı.pdf Basın İlan Kurumu. (1994). Basın ahlâk esasları hakkında 129 sayılı genel kurul kararı. https://bik.gov.tr/wp-content/uploads/2021/11/basın-ahlak-esasları-hakkında-129-sayılı-genel-kurul-kararı.pdf
• Bayraktutan, G. ve Binark, M. (2013). Ayın karanlık yüzü: yeni medya ve etik. İstanbul: Kalkedon.
• Berk, L. E. & Meyers, E. (2016). Infants, children, and adolescents. ABD: Pearson.
• Bharti, J., & Singh, H. (2021). Child rights & human rights: review. EPRA International Journal of Multidisciplinary Research, 7(12), 218-224.
• Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu. (2007). Çocuk hakları ve gazetecilik uygulamaları. https://www.unicef.org/turkiye/media/3966/file/%C3%87OCUK%20HAKLARI%20VE%20GAZETEC%C4%B0L%C4%B0K%20UYGULAMALARI%20HAK%20TEMELL%C4%B0%20PERSPEKT%C4%B0F.pdf
• British Broadcasting Corporation. (2009). Çocuklar. https://www.bbc.co.uk/turkish/ilkeler/ch9.pdf
• Büyükbaykal, C. I. (2014). Küreselleşme ve küresel çağda medya. İstanbul: Derin Yayınları.
• Child Rights International Network. (1989). Children's rights and media: guidelines and principles for reporting on issues involving children. https://archive.crin.org/en/library/publications/childrens-rights-and-media-guidelines-and-principles-reporting-issues-involving.html
• Çaha, Ö. (2020). Yeni medya ve değişen toplumsal hareketler. Bilişim Teknolojileri ve İletişim. https://doi.org/10.53478/TUBA.2020.018
• Dietmann, E., ve Raij, E. (2021). Barn får synas men inte höras: en kvantitativ innehållsanalys av barnets röst i Aftonbladet, Institutionen för kommunikation och medier. Lunds universitet.
• Ebbeck, M. ve Warrier, S. (2014). Children's rights: television programmes aired in Singapore. Early Child Development and Care, 184(1), doi:10.1080/03004430.2013.773991
• Erbay, E. (2019). Çocuk hakları. İstanbul: Yeni İnsan.
• Erdem, B. N., ve Kaynar, A. (2022). “Sesimizi duyan var mı?”: İzmir depremi konulu televizyon haberlerinde çocukların temsili. Selçuk İletişim, 15(2), 737-766. doi:10.18094/josc.1113783
• Erdiller, Y. B., Erdemir, E., ve Erbil, F. (2018). Çocuk ve çocukluk: okulöncesi öğretmen adayları anlatıyor. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi. 6(3), 284-312. doi:10.14689/issn.2148-2624.1.6c3s14m
• Evers, H. (2010). Televizyon Haberciliğinde Etik. B. Çaplı & H. Tuncel (Ed.), İnternet haberciliği: Yeni etik sorunlar mı?içinde. (ss. 45-59). Fersa Yayıncılık.
• Fırat, F. (2016). Çocuk odak ‘sız’habercilik: internet gazetelerinde çocuk içerikli haberlerin sunumu ve etik ihlaller. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 4(2), 817-833.
• Fikir Ve Sanat Atölyesi Derneği Çocuk Hakları Merkezi. (2022). Türkiye’de Çocuğun Yaşam Hakkı İhlalleri. https://chm.fisa.org.tr/wp-content/uploads/2023/04/yasam_hakki_raporr-1.pdf
• Gilbert, R., Widom, C. S., Browne, K., Fergusson, D., Webb, E., ve Janson, S. (2009). Burden and consequences of child maltreatment in high-income countries. The Lancet, 373(9657), 68-81. doi:10.1016/S0140-6736(08)61706-7
• Goldstein, J. (1977). Medical care for the child at risk: On state supervention of parental autonomy. The Yale Law Journal, 86(4), 645-670.
• Güler, A., Halıcıoğlu, M. B. ve Taşğın, S. (2015). Sosyal bilimlerde nitel araştırma. Ankara: Seçkin.
• Karaaslan, İ. A. (2018). Online gazeteciliğe geçişte değişen haber tüketim pratikleri: Yetişkinler üzerine bir araştırma. Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 12(30), 241-259.
• Karaca, S. (2021). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Gazi.
• Karataş, E. O. (2022). Çocuk odaklı haberlerin ana akım ve alternatif medyada sunumu: İzmir depremi örneği. Uluslararası Medya ve İletişim Araştırmaları Hakemli Dergisi, 5(2), 302-326. doi:10.33464/mediaj.1170727
• Kırık, A. M., ve Taşkıran, İ. (2016). Gazetecilerin sosyal medyayı haber kaynağı olarak kullanımı: medya profesyonellerinin bakış açılarını tespit etmeye yönelik bir araştırma. Intermedia International, 3(4), 213-241. doi:10.21645/intermedia.2016319269
• Koman, E. ve Özkan, Ş. (2018). Türkiye yazılı basının da çocukların temsili. Hrant Dink Vakfı. https://hrantdink.org/attachments/article/1542/Turkiye-yazil-basininda-cocuklarin-temsili.pdf
• Kurt, S. L. (2016). Çocuk haklarına ilişkin temel uluslararası belgeler ve Türkiye uygulaması. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 16(36), 99-127. doi:10.21560-spcd.28915-227835
• Kütükoğlu, E. (2021). Afet gazeteciliğine gündem belirme kuramı ve İzmir depremi haberlerinden bakış. Uluslararası Medya ve İletişim Araştırmaları Hakemli Dergisi, 4(2), 211-233. doi:10.33464/mediaj.994871
• Livingstone, S. (2016). Reframing media effects in terms of children’s rights in the digital age. Journal of Children and Media, 10 (1): 4-12. doi: 10.1080/17482798.2015.1123164
• Mazzarella, S. R. (2007). Encyclopedia of Children, Adolescents, and The Media. In J. J. Arnett (Ed.), News, Portrayals Of Children And Adolescents (pp. 625-626). ABD: Sage.
• Özmen, Ş. Y. (2012). Çocuğun adı yok: Televizyon haberlerinde çocuğun sunumu ve çocuk hakları bağlamında değerlendirilmesi. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 2012(34), 66-82.
• Ponte, C. (2005). Our Child and the Others: Pictures of Children in the News Media. Kültür ve İletişim, 8(2), 17-43.
• Ponte, C. (2007). Mapping news on children in the mainstream press. European Societies, 9(5), 735-754. doi:10.1080/14616690701412855
• Rogow, F., ve Scheibe, C. (2008). Basic ways to integrate media literacy and critical thinking into any curriculum. ABD: Ithıca College.
• Sak, R. Sak, İ.T.Ş., Şendil, Ç. Ö., ve Nas, E. (2021). Bir araştırma yöntemi olarak doküman analizi. Kocaeli Üniversitesi Eğitim Dergisi, 4(1), 227-256. doi:10.33400/kuje.843306
• Santrock, J. W. (2010). Life-Span Development. ABD: McGraw-Hill.
• Theis, J. (2018). The state of international children’s rights. Better Care Network. https://bettercarenetwork.org/sites/default/files/CPC_State-Intl-Children-Rights_FINAL-1.pdf
• Tok, A. İ., Güneş, N., Güngör, İ., ve Aytekin, Ç. (2019). Yazılı basında çocuk haberlerinin sunumu. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, (2019)5, 542-554. doi:10.21733/ibad.627439
• Tutal-Cheviron, N. (2011). Çocuk Hakları ve Medya. M. H. Şirin (Ed.), Medyanın şiddete dayalı işleyişi ve çocukların maruz kaldığı olumsuzluklar. içinde (ss. 185-208). İstanbul: Çocuk Vakfı.
• Tutar, C. (2014). Yazılı basında çocuk haklarının temsili: hürriyet, cumhuriyet, sabah ve zaman gazeteleri üzerinde yapılan bir araştırma. Yaşar Üniversitesi E-Dergisi, 9(34), 5760-5786. doi:10.19168/jyu.75919
• Türkiye Gazeteciler Cemiyeti. (1998). Türkiye gazetecileri hak ve sorumluluk bildirgesi. https://www.tgc.org.tr/bildirgeler/t%C3%BCrkiye-gazetecilik-hak-ve-sorumluluk-bildirgesi/bildirge.html
• Uluslararası Mülteci Hakları Derneği. (2020). Dünyada ve Türkiye’de çocuk hakları. https://www.umhd.org.tr/wp-content/uploads/2020/12/C%CC%A7ocuk-Haklari-Raporu-1.pdf
• Ulusoy, H. Ö. (2019). Yerel basında çocuk odaklı habercilik: akdeniz gerçek ve antalya gündem gazeteleri üzerine bir araştırma. Global Media Journal: Turkish Edition, 9(18).
• United Nations International Children's Emergency Found. (2023). The state of the world’s children 2023: for every child, vaccination. https://www.unicef.org/media/108161/file/SOWC-2023-full-report-English.pdf
• United Nations. (1989). Convention on the rights of the child. https://www.ohchr.org/sites/default/files/Documents/ProfessionalInterest/crc.pdf
• Usta, E., ve Yükseler, M. (2021). Afetlerde sosyal medya kullanımı ve etik ikilemler: İzmir Seferihisar depremi örneği. Afet ve Risk Dergisi, 4(2), 249-269. doi:10.35341/afet.981246
• Uzun, R. (2014). Çocukların medyadan ve medyada korunması çocuklara yönelik etik davranış kurallarının incelenmesi. Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 22, 152-167. doi:10.31123/akil.441955