CAMİLER VE CAMİ HİZMETLİLERİNİN EVKAF UMUM MÜDÜRLÜĞÜNCE İDARESİ (1931-1950)

Yıl 2019, Cilt: 55 Sayı: 2, 435 - 466, 26.06.2019

Mehmet Bulut

Öz

3 Mart 1924 tarih ve 429 sayılı kanunun 5. maddesi
ile Türkiye’deki bütün cami ve mescidlerle cami görevlilerinin idaresi
Diyanet İşleri Reisliğine verilmiştir. Ancak, 1931 yılında bir bütçe
kanun maddesiyle cami ve mescidlerle cami görevlilerine
ilişkin idari yetkiler Evkaf Umum Müdürlüğü’ne devredildi. Camilerin ve cami görevlilerinin Diyanet İşleri Başkanlığı’na iadesi,
ancak 23 Mart 1950’de Başkanlık’la ilgili olarak çıkarılan ek bir kanunla mümkün oldu.
Buna göre, yaklaşık 20 yıl boyunca, Diyanet İşleri Reisliği gibi aslî mercii
dururken, camiler ve cami hizmetlilerinin idaresinin, o günkü adıyla Evkaf Umum
Müdürlüğü’nde kalması, din hizmetlerinin yerine getirilmesinde
iki başlılığın yaşanmasına sebep olmuş, bu durum, birtakım olumsuzluklar
doğurmuştur. Bu makalede, camilerin ve cami görevlilerinin Evkaf Umum Müdürlüğü’nde olduğu
yıllarda, ülkemizde din hizmetlilerinin idaresi, cami hizmetlerinin
aldığı veçhe ve bu çerçevede yaşanan sıkıntıların bir kısmına
temas edilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Diyanet İşleri Reisliği, Evkaf Umum Müdürlüğü, Cami ve mescid, Din hizmetleri, Din hizmetlileri

ADMINISTRATION OF MOSQUES AND MOSQUE SERVICE STAFF BY GENERAL DIRECTORATE OF FOUNDATIONS (1931-1950)

Öz

The administrative authority for all mosques, masjids, as well as relevant service staff in Turkey was given to the Presidency of Religious Affairs, pursuant to Article 5 of the Law No. 429 dated 3 March 1924. However, pursuant to an article in the budgetary law in 1931 enforced the transfer of all administrative authority over mosques, masjids, and relevant service staff to the General Directorate of Foundations. The transfer of the authority over mosques and relevant service staff to the Presidency of Religious Affairs could only be possible through an additional  law on the presidency on 23 March 1950. According to this, approximately for 20 years, instead of the Presidency as the primary authority, the administration of mosques and people in service of mosques was vested in the General Directorate of Foundations, thus causing double authority in religious services and a number of problems along the way. In this study, with regard to the years in which the mosques and offi cial employees of the mosques were under authority of the General Directorate of Foundations, the services of the mosques and problems experienced are examined.

Anahtar Kelimeler

Presidency of Religious Affairs, General Directorate of Foundations, Mosque and Masjid, Religious services, Religious service staff

Kaynakça

• Ateş, İbrahim. Bir Sosyal Güvenlik Kurumu Olarak Vakıflar. Ankara: Yoyav Yayınları, 1993.
• Berki, Ali Himmet. Vakıflar, Ankara: İkinci Kitap, 1950.
• Berki, Ali Himmet, “Vakıflar ve Vâkıfların Şartları”. Diyanet İşleri Başkanlığı Dergisi 3/2-3 (Şubat-Mart 1964), 45-47.
• Bulut, Mehmet, “Zor Zamanlarda Camiler”. Diyanet Aylık Dergi 328 (Nisan 2018): 68-70.
• Cumhuriyetten Önce ve Sonra Vakıflar. İstanbul: Vakıflar Umum Müdürlüğü Yayınları, 1937.
• Esen, A. Kıvanç. “Tek Parti Dönemi Cami Kapatma/Satma Uygulamaları” Tarih ve Toplum Yeni Yaklaşımlar 13 (Güz 2011): 91-158.
• Keskioğlu, Osman. “Vakıf Hizmetlerinin Çokluğu ve Önemi”. Diyanet Gazetesi sy. 85 (1 Şubat 1974), s. 8-9; sy. 86 (15 Şubat 1974): 8-9.
• Önkal, Ahmet - Nebi Bozkurt. "Cami". Diyanet İslam Ansiklopedisi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1995. c. 7, s. 46-56.
• Öztürk, Nazif. Türk Yenileşme Tarihi Çerçevesinde Vakıf Müesseseleri. Ankara: TDV Yayınları, 1995.
• Öztürk, Nazif. “Vakıflar Konusunda Ne Yazsam?”. Diyanet Aylık Dergi. 12 (Aralık 1991): 36-38.
• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi Diyanet İşleri Reisliği Arşivi (BCA DİR) Diyanet İşleri Reisliği Müşavere Heyeti Kararları (MHK) Arşivi Vakıflar Genel Müdürlüğü Vakıf Kayıtları Arşivi (VGM VKA) İstanbul Vakıflar 1. Bölge Müdürlüğü Arşivi
• TBMM Zabıt Cerideleri (Z. C.)/Tutanak Dergileri (1920-1950) Düstur (İkinci ve Üçüncü Tertip) Resmi Ceride (R. C.)/Resmi Gazete (R.G.) (1920-1950)