A CHRONOLOGICAL REVIEW OF THE VERSES OF AL-AMR BI’L-MA’RŪF WA AL-NAHY ’ANI-AL-MUNKAR (IN TERMS OF THE TIME AND REASONS OF REVELATION)

Yıl 2022, Cilt: 58 Sayı: 1, 61 - 98, 15.03.2022

Sema Yiğit

Öz

In this article, it is aimed to determine the time and reasons of revelation within the scope of the chronology of the verses of al-amr bil-ma’rûf wa-al-nahy ’ani-al-munkar. The verses correspond to a very wide area in the world of Islamic thought. Although it is thought that the studies dealing with the verses of al-amr bil-ma’rûf wa-al-nahy ’ani-al-munkar are the same in terms of quantity and diversity, in the early sources and current studies, the verses have not been mentioned in terms of being a subject of tafsir. This principle has been considered and discussed in the discipline of kalām from past to present. The main purpose of tafsir studies is to reveal how the verses were understood by their first interlocutors during the revelation period. In the article, in order to contribute to reaching their authentic meaning, all information related to the context will be brought together and a chronology will be determined for the verses in question. According to this chronological order, it is seen that verses were revealed as 17th of surah Luqman, 157th of surah al-A'raf, 41th of surah al-Hajj, 104th, 110th, 114th of surah Al-i Imran, 67th, 71th, 112th of surah at-Tawbah.

Anahtar Kelimeler

Ma‘rūf, Munkar, Amr, Nahy, Chronology, Asbāb al-nuzūl (the reasons for revelation).

EL-EMRU Bİ’L-MA’RÛF VE’N-NEHYÜ ANİ’L-MÜNKER ÂYETLERİNİN KRONOLOJİK (NÜZÛL ZAMANI VE NÜZÛL SEBEPLERİ YÖNÜNDEN) İNCELEMESİ

Öz

Bu makalede el-emru bi’l-ma’rûf ve’n-nehyü ani’l-münker âyetlerinin kronolojisi kapsamında nüzûl zamanı ve sebeplerinin belirlenmesi hedeflenmiştir. İslâm düşünce dünyasında çok geniş bir alana karşılık gelen el-emru bi’l-ma’rûf ve’n-nehyü ani’l-münker âyetlerini Kur’ân ilimleri açısından ele alan çalışmaların nicelik ve çeşitlilik açısından da aynı genişlikte olduğu düşünülse de özellikle erken dönem kaynaklarda ve güncel çalışmalarda söz konusu âyetlere tefsirin bir konusu olması açısından fazlaca değinilmemiştir. Bu prensip geçmişten günümüze ağırlıklı olarak kelâm disiplini içerisinde mütalaa edilmiş ve tartışılmıştır. Tefsir çalışmalarının aslî hedefi âyetlerin nüzûl dönemlerinde ilk muhatapları tarafından nasıl anlaşıldığını ortaya koymaktır. Makalede aslî anlamlarına ulaşmada bir katkı olması açısından bağlama dair tüm veriler bir araya getirilerek söz konusu âyetlere bir kronoloji belirlenmeye çalışılmıştır. Buna göre; el-emru bi’l-ma’rûf ve’n-nehyü ani’l-münker âyetleri kronolojik olarak Lokmân 31/17; el-A'râf 7/157; el-Hac 22/41; Âl-i İmrân 3/104, 110, 114; et-Tevbe 9/67, 71, 112. âyetler sıralaması ile nâzil olduğu anlaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Mâ’ruf, Münker, Emir, Nehiy, Kronoloji, Esbâb-ı Nüzûl.

Kaynakça

• Abdülbâkī, Muhammed Fuâd. el-Mu'cemu'l-müfehres li elfâzi'l-Kur'âni'l-Kerîm. İstanbul: 1408/1987.
• Abdülfettah, el-Kâdî. Esbâb-ı nüzûl -Sahabe ve Muhaddislere Göre-. çev. Salih Akdemir Ankara: Fecr Yayınevi, 1996.
• Abdürrezzâk b. Hemmâm. Tefsîru’l-Kur’âni’l-azîm. thk. A. Emin Kal‘acî. Beyrût: Dâru’l Marife, 1411/1991.
• Abdürrezzâk Huseyin Ahmed. el-Mekkî ve’l-Medenî fi’l-Kur’ân’il-Kerîm. Kahire: Dar’u İbn Affan, 1999.
• Ahmed b. Hanbel. el-Müsned. İstanbul: Çağrı Yayınları-Dâru Sahnûn, 1413/1992.
• ‘Ak, Halid Abdurrahman. Usûlü’t‐tefsîr ve kavâ‘idüh. Beyrût: 1986.
• Akman, Gülsüm. “Dirayet Tefsirinde Esbâb-ı Nüzûlün Yeri; Medârikü’t-Tenzîl Örneği”. İlahiyat 3 (Aralık/December 2019).
• Âlûsî, Şihâbuddîn es-Seyyid Mahmûd. Rûhu’l-meânî fî’l-Kur’âni’l-azîm ve seb’i’l-mesânî. Beyrût: Dâru İhyai’t-Turasi’l-Arabi, 1994.
• Bâzergân, Mehdî. Kur’ân’ın Nüzûl Süreci. Ankara: Fecr Yayınevi, 1998.
• Begavî, Ebû Muhammed el-Hüseyn. Meâlimü't-tenzîl. Beyrût: 1407/1987.
• Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmâîl. Sahîhu’l-Buhârî (el-Câmi‘u’s-sahîh). İstanbul: 1401/1981.
• Câbirî, Muhammed Âbid. Fehmü’l-Kur’âni’l-hakîm. Beyrût: Merkezu Dirâseti’l- Vahdeti’l-Arabiyye, 1997.
• Cerrahoğlu, İsmail. Tefsir Usulü. 25. Baskı. Ankara: TDV Yayınları, 2014.
• Cessâs, Ahmed b. Ali Ebû Bekir er-Râzî. Ahkâmu’l-Kur’ân. thk. Abdüsselam Muhammed Ali Şahin. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1994.
• Cüveynî, Abdülmelik b. Abdullâh. Kitabû'l-İrşâd ilâ kavâtı’il- edille fî usûli’l-i’tikâd. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1995.
• Çetin, Mustafa. “Nüzûl Sebepleri (Esbâbu’n-Nüzûl)”. Diyanet İlmî Dergi 30/2 (1994), 95-120.
• Çetiner, Bedrettin. Fatiha’dan Nâs’a Esbâb-ı Nüzûl. İstanbul: Çağrı Yayınları. 2002.
• Derveze, Muhammed İzzet. et-Tefsîrü’l-hadîs. Kahire: Dâru İhyâi’l-Kutubi’l-Arabiyye, 1962-1964.
• Ebû Zehrâ, Muhammed. Hâtemü’n-nebiyyîn. Dohâ: 1400.
• Elmalılı, Hamdi Yazır. Hak Dini Kur’ân Dili. İstanbul: 1960.
• Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed. İhyâʾü ʿulûmi’d-dîn. çev. Mustafa Çağrıcı. İzmir: DİB Yayınları, 2020.
• Gözeler, Esra. Kur’ân Âyetlerinin Tarihlendirilmesi. İstanbul: KURAMER Yayınları, 2016.
• Gözeler, Esra. “Sûrelerin Mekkîliği ve Medenîliği: 22/el-Ḥacc Sûresi Örneği”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 58/1 (2017).
• Heykel, Muhammed Hüseyin. Hazreti Muhammed Mustafa. çev. Ömer Rıza Doğrul. İstanbul: Ahmet Halit Kitabevi, 1948.
• Huvvârî, Hûd b. Muhakkem. Tefsîr-u Kitâbillâhi’l-azîz. thk. el-Hâc b. Saîd Şerîfî, 4 cilt. Cezayir: Dâru’l-Besâir, 2001.
• Işık, Emin. “Âl-i İmrân Sûresi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 2/307-309. İstanbul: TDV Yayınları, 1989.
• İbn Âşûr, Muhammed Tâhir b. Muhammed. et-Tahrîr ve’t-tenvîr. Beyrût: Müessesetu’t-Târîh, 2000.
• İbn el-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân. Zâdü’l-mesîr fî ilmi’t-tefsîr. Şam: el-Mektebetu’l-İslâmî, 1964.
• İbnü’l-Esîr, Ebü’l-Hasan İzzettin. Üsdü’l-gābe fî ma’rifeti’s-sahâbe. Beyrût: Dâru’l-Ma’rife, 1428/2007.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed Alî b. Ahmed b. Saîd. el-Fasl fi’l-milel ve’l-ehvâ ve’n-nihâl. thk. Muhammed İbrahim Nasır-Abdurrahman Umeyre. Beyrût: Dâru’l-Ceyl, 1996.
• İbn Hişâm. es-Sîretu’n-nebeviyye. thk. Mustafa es-Sakka. Kahire: Mustafa el-Bâbi el-Halebî, 1981.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ’ İmâdüddîn İsmâîl b. Şihâbiddîn Ömer b. Kesîr b. Dav’. Tefsîrü’l-Kur’âni’l-azîm. thk. Sâmî b. Muhammed es-Selâme. Riyad: Dâr-u Tayyibe, 1997.
• İbn Sa’d. et-Tabakâtü’l-kübrâ. Medine: Mektebetu’l-Ulûm ve’l-Hikem, 1987.
• İbn Teymiyye, Takıyyuddîn Ahmed b. Abdulhalîm. el-Hisbe. thk. Salih Osman el-Liham. Beyrût: ed-Daru’l-Osmaniyye, Daru İbn Hazm, 1424/2004.
• İbn Teymiyye. Mukaddime fî usûli’t-tefsîr. thk. Adnan Zarzür. Beyrût: 1392/1972.
• Kādî Abdülcebbâr, Ebû Hasan Abdullah b. Ahmed. Şerhu’l-Usûli’l-hamse. 3. Baskı. thk. Abdulkerîm Osmân. Kâhire: 1416/1996.
• Karaman, Hayrettin vd. Kur’ân Yolu. Türkçe Meal ve Tefsir. Ankara: 2017.
• Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr b. Ferh. el-Câmi’ li-ahkâmi’l-Kurân. thk. Abdullah Abdülmuhsin et-Türkî. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 2006.
• Mevdûdî, Seyyid Ebü’l-A‘lâ. Tefhîmu’l-Kur’ân. İstanbul: İnsan Yayınları, 1997.
• Mubârekfûrî, Safiyyürrahman. er-Rahîkü’l-mahtûm. Mısır: Dârü’l-Vefâ, 2010.
• Mukātil b. Süleymân. Tefsîrü Mukātil b. Süleymân. thk. Abdullah Mahmûd Şehhâte. Beyrût: Müessesetü’t-Târîhi’l-Arabî, 2002.
• Müslim, Ebû’l-Huseyn Müslim b. el-Ḥacccâc el-Kuşeyrî. Sahîhu Müslim. nşr. Muhammed Fuâd Abdülbâkī. İstanbul.
• Nedîm, Ebü’l-Ferec Muhammed b. İshâk. el-Fihrist. trc. Ramazan Şeşen. İstanbul: Bilnet Matbaacılık ve Yayıncılık, 2019.
• Nesefî, Ebü’l-Berekât Abdullah b. Ahmed. Tefsîru’n-Nesefî. Beyrût: Daru’l-Kalem, 1408/1989.
• Nevevî, Muhyiddîn Yahya. Şerhu Sahîh-i Müslim. Mısır: Matbaatü’l-Kestelliye.
• Önkal, Ahmet. “Adî b. Kâ’b”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 1/380. İstanbul: TDV Yayınları, 1988.
• Râzî, Fahruddîn Muhammed İbn Ziyâuddîn Ömer ibn el-Hüseyn el-Kureşî. Mefâtîhu’l-gayb. Beyrût: Daru’l-Fikr, 1981.
• Sâbunî, Muhammed Ali. Safvetü’t-tefâsir. Beyrût: Dâru’l-Kur’âni’l-Kerîm, 1981.
• Sâlih, Subhi İbrahim el-Lübnânî. Mebâhis fî ulûmi’l- Kur’ân. 26. Baskı, Beyrût: Daru’l-İlim li’l- Melâyin, 2005.
• Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn. ed-Dürru’l-mensûr fi’t-tefsîr bi’l-me’sûr. Beyrût: Dâru’l-Fikr, ty.
• Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn. el-İtkān fî ulûmi’l-Kur’ân. thk. Mustafa el-Buga. Beyrût: Dâr-u İbn Kesîr, 1987.
• Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn. Lubâbu’n-nukûl fî esbâbi’n-nuzûl. çev. Abdulcelil Alpkıray. İstanbul: 2015.
• Şevkânî, Ebû Abdullah Muhammed. Fethu’l-kadir el-câmî beyne fenneyi’r-rivâye ve’d-dirâye min ilmi’t-tefsîr. Beyrût: Dâru’l-Fikr, 1993.
• Taberânî, Ebü’l-Kāsım Süleymân b. Ahmed b. Eyyûb. el-Mu’cemu’l-kebîr. Kâhire: Mektebetü İbn Teymiyye, 1994.
• Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr. Câmiu’l-beyân an te’vîli âyi’l-Kur’ân. thk. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Türkî. Kahire: Hicr, 2001.
• Teftazânî, Mesud b. Ömer b. Abdillah. Şerhu’l-Makāsıd. thk. Abdurrahman Umeyra. Beyrût: 1409/1989.
• Tahmaz, Abdulhamid Mahmud. et-Tevrat ve’l-İncil ve’l- Kur’ân-ı Kerîm fî sûreti Âl-i İmrân. Beyrût: 1990.
• Türcan, Selim - Dinç, Ömer. “Kur’ân’ın İfade Kalıpları Nüzûl Kronolojisini Aydınlatabilir mi? Fâtiha Sûresinin Nüzûl Zamanına İlişkin Bir Değerlendirme”. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 14/28 (2015), 5-34.
• Türcan, Selim. “Kur’ân’ın İfade Kalıpları Nüzûl Kronolojisini Aydınlatabilir mi? Müzzemmil Sûresi Örneğinde Bir Yöntem Denemesi”. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 9/17 (2010), 67-100.
• Ünal, İsmail Hakkı. “Es’ad b. Zürare”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 11/352, İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
• Vâhidî, Ebü’l-Hasen Alî. Esbâbü’n-nüzûl. nşr. İsâm b. Abdulmuhsin el-Humeydân. Demmâm: Dâru’l-Islâh, 1992.
• Vâkıdî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ömer b. Vâkıd el-Eslemî. el-Megāzî. Beyrût: Dâru’l-A’lemî, 1989.
• Yahya b. Sellâm. Tefsir-u Yahya b. Sellâm. thk. Hind Şelebî. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1425/2004.
• Yılmaz, Bedriye. Medine Yahudileriyle İlişkilerin Erken Dönem Kurân Tefsirine Etkisi. İstanbul: KURAMER Yayınları, 2021.
• Yiğit, İsmail. “Tebük Gazvesi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 40/228-230. İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
• Zeccâc, Ebû İshâk İbrâhîm b. Muhammed b. Seriyy. Me’âni’l-Kur’ân ve i’râbuh. Beyrût: Dâru’l-Hadîs, 1994.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kāsım Mahmud b. Ömer el-Harezmî. el-Keşşâf ʿan ḥakâʾikı ġavâmizi’t-tenzîl ve ʿuyûni’l-eḳâvîl fî vücûhi’t-teʾvîl. Riyad: Daru’l-İhyai’t-Turasu’l-Arabiyye, 1998.
• Zerkeşî, Bedrüddîn Muhammed. el-Burhân fî ulûmi’l- Kur’ân. thk. Muhammed Ebü’l-Azl İbrâhîml. Beyrût: Dâru’l-Ma’rife, 1391.