HOCA AHMED-İ YESEVÎ’NİN DÎVÂN-I HİKMET’İNDE EĞİTİM

Yıl 2016, Cilt: 52 Sayı: 4, 147 - 168, 27.12.2016

Cemal Tosun

Öz

Hoca Ahmed-i Yesevî’nin Dîvân-ı Hikmet’i Türk-İslâm Edebiyatı'nın ilk eserlerindendir. Kitap, dinî-ahlâkî muhtevanın halka, Kur’ân ve Sünnet merkezli doğru bilgiye dayalı olarak, halkın alışkın olduğu ve anladığı formda ve dilde öğretilmesi amacıyla söylenmiş özlü sözlerden oluşmaktadır. Dîvân-ı Hikmet bir halk eğitimi kitabıdır. “Hikmet söyleme”, Ahmed-i Yesevî tarafından bir eğitim yöntemi olarak kullanılmıştır. Kendi anlatımına göre; hikmet söyleme görev ve yeterliği kendisine, 8 yaşlarında iken Hz. Muhammed s.a.s. ’in başına nur saçması ve 34 yaşında Allah c.c. ’ın “Hikmet söyle!” emriyle verilmiştir. Hikmet söyleme yeterliğini kazanmasında, Arslan Bab’dan aldığı terbiyenin yanı sıra, bu terbiye üzerine sürdürdüğü hayatının ve 27 yaşından itibaren girdiği medrese ve mescit eğitiminin etkisi vardır. Bu yeterliğin kazanılmasında, sırasıyla şunlar etkili olmuştur: Tam ve doğru dinî bilgi şeriat , bir eğitici Pîr, Mürşit/Arslan Bab ve Yûsuf el-Hemedânî önünde alınan teorik ve pratik eğitim ve yaşantı. Ahmed-i Yesevî Hazretlerinin kendi oluş sürecinde ilmin ve irfanın, şeriatın ve tarikatın, dolayısıyla medrese ve mescidin birlikteliği görülmektedir. Halkı din konusunda bilgilendirmek amacıyla yazılmış Dîvân-ı Hikmet üzerine yaptığımız çalışma nitel bir metin analizidir. Tümevarım yöntemini kullandığımız çalışma sonucunda Dîvân-ı Hikmet’te eğitim konusuna dair çeşitli tespitlere ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Hoca Ahmed-i Yesevî, Dîvân-ı Hikmet, Eğitim Yöntemi, Din Eğitimi, Tasavvuf Eğitiminde Yöntem

EDUCATION IN DIVAN-I HIKMET OF HODJA AHMAD YASSAW

Öz

Dîvân-i Hikmet stems from the early works of Turkish-Islamic literature. The book consists of words of wisdom for teaching religious-moral fundamentals to people based on accurate information from the Qur'an and Sunnah. Dîvân-ı Hikmet is a folk education book. “Preying with words of wisdom” was used as a training method by Ahmad Yassawi. According to his own account, these duties and competences were endowed by Muhammad pbuh at the age of 8 and Allah’s SWT said "say words of wisdom" to him at the age of 34. He received training from Arslan Bab and his whole life was based around this training, as well as madrasa-mosque education since the age of 27, had an impact on his competence for delivering wisdom. The effects of the achievement of this competence are as follows: complete and accurate religious knowledge Sharia , received theoretical and practical training from a trainer Pir-patriarch, Mürşit-guide /Arslan Bab and Yûsuf el Hemedânî , life experience. It is seen that knowledge and wisdom, the Shari'a and dervish orders association with the mosque and madrassa in the process of self-fulfi llment of Ahmad Yassawi. Our study on Dîvân-ı Hikmet is a qualitative research which uses an inductive methodology. In this study we investigated various methods and techniques in education of the sayings in ‘Words of Wisdom”.

Anahtar Kelimeler

Hodja Ahmad Yassawi, Dîvân-ı Hikmet, Teaching methods, Religious Education, Teaching methods in sufi education.

Kaynakça

• Artun, Erman, “Türk Dünyası Âşıklık Geleneğinin Geleceğe Taşınma- sı”, XVII. Uluslararası Kitabek Edebiyat Şöleni, Kosova 13-18 Ağustos-Eylül-2009, http://turkoloji.cu.edu.tr/ halk edebiyatı/er- man_artun_turk_dunyasi_asiklik_gelenegi_gelecege_tasinmasi.pdf (09.06.2016).
• Çınar, Ali Abbas, “Akınlık ve Âşıklık Geleneği Arasında Bazı Ortaklıklar (Togolok Moldo Örneği)”, Türkish Studies-International Periodical fort he Languages, Trature and History of Trükish or Türkic, v. 6/3 Summer 2011, p. 513-522.
• Eraslan, Kemal, “Hoca Ahmed-i Yesevî ve Dîvân-ı Hikmet”, http://www. tded.org.tr/images/logo/x/hoca_ahmed_yesevi.pdf (09.06.2016).
• el-Mâtürîdî, Ebû Mansûr, Te’vîlâtü’l-Kur’ân Tercümesi, çev. Bekir Topa- loğlu, edit. Yûsuf Şevki Yavuz, Ensar Neşriyat, 2. basım, İstanbul 2015, c. I.
• Hasan, Nâdirhan, “Ahmed Yesevî Hikmetlerinin Dil Özellikleri”, Türkish Studies-International Periodical for the Languages, Trature and His- tory of Trükish or Türkic, v. 10/8 Spring 2015, p. 1345-1354.
• Bkz. Ali Yılmaz, “Ahmed Yesevî’nin Hikmetleri İle Yunus Emre’nin Şiirlerinde
• Tasavvufî Muhteva Benzerlikleri”, Yesevîlik Bilgisi, haz. C. Kurnaz M. Tatcı,
• Ankara 2000; a. mlf. “Ahmed-i Yesevî, Yûnus Emre ve Hacı Bektâş-ı Velî’nin İslâm
• Çizgisindeki Bütünlük”, Bilig, Ankara 1999, sy. 9, s. 62-82.
• Hoca Ahmed-i Yesevî, Dîvân-ı Hikmet, haz. Hayati Bice, Türkiye Diyanet Vakfı, 5. basım, Ankara 2015.
• Özköse, Kadir, “Ahmed-i Yesevî ve Dîvân-ı Hikmet”, Tasavvuf: İlmi ve Akademik Araştırma Dergisi, C: VII, (2006), sy. 16, s. 293-312.
• Yılmaz, Ali, “Ahmed Yesevî’nin Hikmetleri İle Yunus Emre’nin Şiirlerin- de Tasavvufî Muhteva Benzerlikleri”, Yesevîlik Bilgisi, haz. C. Kur- naz-M.Tatcı, Ankara 2000.
• Yılmaz, Ali, “Ahmed-i Yesevî, Yûnus Emre ve Hacı Bektâş-ı Velî’nin İs- lâm Çizgisindeki Bütünlük”, Bilig, Ankara 1999, sy. 9, s. 62-82.