Türkçe Akademik Metinlerde Kaçınsamalar ile Vurgulayıcıların Kullanımı ve Akademik Yazma

Yıl 2020, , 160 - 176, 07.07.2020

Özlem Dağ Tarcan

https://doi.org/10.33690/dilder.751575

Cited By: 1

Öz

Üstsöylem (metadiscourse), yazarların okuyucu ile ilişki kurmak için kullandıkları araçlardır. Bu araçlar; söylemi düzenlemeye, okuyucuyu metne dahil etmeye ve yazarın tutumunu okuyucuya aktarmaya yardım etmektedirler (Zarei, 2011). Üstsöylem, bir söylemin ya da yazarın metnin içeriğine veya okuyucuya olan uzaklığını düzenlemek için kullandığı dilsel kaynaklardır (Hyland 2000). Bunu yaparken yazar, bir takım üstsöylemsel araçlar kullanmaktadır. Üstsöylem belirleyicileri (metadiscourse markers) olarak anılan bu araçlar, yazarın ortaya koyduğu metnin içeriği ile doğrudan ilişkili olmasa da yazarın, metnin alıcısı ile iletişim kurmayı amaçladığını ve metnin anlamsal içeriğini kavrama konusunda metin alıcısının ihtiyaçlarının farkında olduğunu göstermektedir. Üstsöylem belirleyicileri, etkileşimli (interactive) ve etkileşimsel (interactional) olarak iki ulama ayrılmaktadır. Etkileşimsel ulamın alt ulamlarından biri olan kaçınsamalar (hedges), yazarın, alternatif sesleri ve bakış açılarını algılayarak verdiği karar ve bir önerme hakkındaki yorumunu metne yansıtmasıdır. Vurgulayıcılar (boosters) ise yazarın alternatif fikirleri, karşıt bakış açılarını kapattığı ve kendi kesinliğini ifade ettiği araçlardır.
Bu bağlamda bu çalışmanın konusu, Hyland (2005)’ın ortaya koyduğu Üstsöylem Modeli temel alınarak Sosyal Bilimler alanında yazılmış Türkçe bilimsel metinlerde kullanılan kaçınsamaların ve vurgulayıcıların sıkılıklarının saptanmasıdır. Derlem, ULAKBİM Sosyal Bilimler Veri Tabanında yer alan ve 2010-2015 yılları arasında yayımlanan süreli yayınlardan (Sosyoloji Dergisi, Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, Türk Psikoloji Dergisi, Tarih İncelemeleri Dergisi, Felsefe Dünyası, Turizm Araştırmaları Dergisi, Dilbilim Araştırmaları Dergisi) rastlantısal olarak seçilmiştir. Toplamda 145.448 sözcükten oluşan bir veri tabanı incelenmiştir. Saptanan kaçınsamalar ve vurgulayıcılar, sıklık ve ki kare analizi ile değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Üstsöylem belirleyicileri, akademik yazma, vurgulayıcılar, kaçınsamalar

Kaynakça

• Akbaş, E. (2012). Interactional Metadiscourse in Turkish Postgraduates' Academic Texts: A Comparative Study of How They Introduce and Conclude. Journal on English Language Teaching, 2(3), 35-45.
• Dağ Tarcan, Ö. (2017). Türkçe Bilimsel Metinlerde Etkileşimli Üstsöylem Belirleyicileri. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 8, Sayı 2, 176-194.
• Dağ Tarcan (2019), Türkçe Sosyal Bilimler Alanında Yazılan Bilimsel Metinlerde Kullanılan Üstsöylem Belirleyicileri, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
• Dağ Tarcan (2020), Türkçe Akademik Metinlerde Üstsöylem Belirleyicilerinin Kullanımı ve Akademik Yazma, Türkçenin Eğitimi-Öğretiminde Kuramsal ve Uygulamalı Çalışmalar-11, Ankara Üniversitesi TÖMER Yayınları.
• Esmer, E. (2018), The Usage of Metadiscourse Markers in the Persuasive Texts Produced by the Students Learning Turkish as A Foreign Language, Dil Eğitimi ve Araştırmaları Dergisi, 4(3), 216-228.
• Fidan, Ö. (2002). Türkçe Bilimsel Metinlerde Üstsöylem Belirleyicileri. Yayınlanmamış Master Tezi, Ankara.
• Halliday, M. A. K. (1994). An Introduction to Functional Grammar. London: Edward Arnold. Hyland, K. (1996). Writing Without Conviction? Hedging in Science Research Articles, Applied Linguistics, Sayı 17, (4), s: 433–454.
• Hyland, K. (19¬¬98). Persuasion and Context: the Pragmatics of Academic Metadiscourse. Journal of Pragmatics, 30, 437-55.
• Hyland, K. (2000). Disciplinary Discourses: Social Interactions in Academic Writing. London: Longman.
• Hyland, K. ve Tse, P. (2004). Metadiscourse in Academic Writing: A Reappraisal. Applied Linguistics, 25(2), 156-77.
• Hyland, K. (2005). Metadiscourse. Continiumm, London.
• Kan, M. O. (2016). The Use of Interactional Metadiscourse: A Comparison of Articles on Turkish Education and Literature. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 16(5), s: 1639–1648.
• Martin, J. (1992). English Text: System and Structure. Amsterdam: Benjamins.
• Myers, G. (1989). The Pragmatics of Politeness in Scientific Articles. Applied Linguistics, 10, s: 1-35.
• Schiffrin, D. (1980). Metatalk: Organisational and Evaluative Brackets in Discourse'. Sociological Inquiry: Language and Social Interaction, 50, s: 199-236.
• Uzun, L. (2002), Dilbilim Alanında Türkçe Yazılan Araştırma Yazılarında Metin Dünyasına İlişkin Düzenlemeler. Türkçede Bilgi Yapısı ve Bilimsel Metinler, Die Blaue Eule, Essen.
• Ünsal, Ö. (2008), A Comparative Study Of Metadiscourse Used in Academic Texts in the Fields of Science and Social Sciences, Yayınlanmamış Master Tezi, Adana.
• Zarei, G. R ve Mansoori, S. (2011). A Contrastive Study on Metadiscourse Elements Used in Humanities vs. Non Humanities across Persian and English, English Language Teaching, Sayı: 4, (1), s: 42-50.
• Zeyrek, D. (2009). Türkçe Söylem İşaretleme Çalışması: ODTÜ-MEDİD. http://medid.ii.metu.edu.tr/yayinlar/zeyrek09_turkce.pdf, Erişim Tarihi: 05.04.2020.