KOMEDYADA DİLSEL SAPMALAR: SÖZ EYLEMLERDE UYUMSUZLUK

Yıl 2013, Sayı: 162, 5 - 24, 01.12.2013

Nihal Demirkol Azak

https://doi.org/10.1501/Dilder_0000000199

Öz

Dil kullanımı, çoğunlukla bilinçdışı da olsa, tercihlerden oluşur. ‘Sesbirim’denbaşlayarak ‘bağlam’a kadar uzanan tüm dilsel düzeyler, yapılabilecek seçimlerisonsuz çeşitliliğe kavuşturur. İletişimin gerçekleşmesinin yanında çözümlenebilmesine de olanak tanıyan bu dilsel tercihler sayesinde, tek bir olay birçok değişik şekilde aktarılabilir. Konuşan veya yazan kişi, dilin farklı düzeylerinde yaptığı tercihlerle metnini kendine özgü şekilde yapılandırır ve böylece o metnin nasıl anlamlandırılıp çözümleneceğini belirler. Komedya oyun metinlerinin biçemi de okuyucu/izleyicide gülmeyi doğuracak şekilde dilin farklı düzeylerinden komedya yazarıtarafından yapılan tercihlerle şekillenir. Bilhassa ‘edimbilim’ düzeyindeki iletişimilkelerinin kullanım tercihlerinde ortaya çıkan ‘dilsel sapmalar’ komedya dilinintemelini oluşturur. Bu çalışma bağlamında, edimbilimsel düzeydeki ‘söz eylemilkeleri’ ile bu ilkelerin metinlerde kullanımındaki ‘sapmalar’ ele alınacak ve busapmaların komedya metinlerinde nasıl kullanıldığı çeşitli edebiyatlardan örneklerle açıklanacaktır

Anahtar Kelimeler

Dilsel sapmalar, edimbilim, söz eylem, komedya

LINGUISTIC DEVIATIONS IN COMEDY: INCONGRUITY IN SPEECH ACTS

Öz

Language use, albeit mostly unconsciously, consists of ‘choices’ in all levels of language from ‘phoneme’ to ‘context’. Through these linguistic choices, whichenable ‘communication’ both to be established and to be analysed, the same eventcan be narrated in many different ways. A writer or a speaker structures his/her textthrough choices s/he makes from different levels of language, and thus s/he shapesthe way how to comprehend and analyse the text. The style of comedy plays is alsoshaped by the choices comedy writers make from different levels of language insuch a way that they generate laughter in audience. Especially ‘linguistic deviations’ which occur in choices made at the level of ‘pragmatics’ constitute thebasis for the language of comedy. Within the context of this paper, ‘speech act principles’ at pragmatic level and ‘deviations’ from these principles in texts will bediscussed, and the way how these deviations are employed in comedy texts will beexplained through several examples from various literatures

Anahtar Kelimeler

Linguistic deviations, pragmatics, speech act, comedy

Kaynakça

• Ahmet Vefik Paşa. Eski Türk Oyunları 1, Zoraki Tabip. İstanbul: Mitos Boyut Tiyatro Yayınları, 2001.
• Austin, J. L. How To Do Things With Words. Oxford: Oxford University Press, 1962.
• Fo, Dario. Bir Anarşistin Kaza Sonucu Ölümü. Çev. Füsun Demirel. İstanbul: Açılım Yayınları, 1999.
• Goldoni, Carlo. Sevgililer. Çev. Necdet Adabağ ve Leyla Tecer. İstanbul: İş Bankası Yayınları, 2014.
• Kasap, Teodor. İşkilli Memo, Eski Türk Oyunları 3. İstanbul: Mitos-Boyut Tiyatro Yayınları, 2002.
• Malinowski, B. “The problem of meaning in primitive languages.” The Meaning of Meaning: A Study of Influence of Language Upon Thought and of the Science of Symbolism. Ed. C. K. Ogden ve I. A. Richards. New York: Harcourt, Brace and World. 1923. 296-336.
• Molière. Cimri. Çev. Sabahattin Eyüboğlu. İstanbul: İş Bankası Yayınları, 2010.
• _______. Kadınlar Mektebi. Çev. Bedrettin Tuncel ve Sabahattin Eyüboğlu. İstanbul: İş Bankası Yayınları, 2013.
• Pinter, Harold. “The Birthday Party”. Plays: One. London: Methuen, 1976.
• Plautus. Latin Komedyaları 1, Palavracı Asker. Çev. Metin Balay. İstanbul: Mitos-Boyut Tiyatro Yayınları, 2004.
• Searle, John R. “A Classification of Illocutionary Acts.” Language in Society. 5.1 Cambridge: Cambridge University Press, 1976. 1-23.
• _____. “Indirect Speech Acts.” Syntax and Semantics. Ed. P. Cole ve J. L. Morgan. New York: Academic Press, 1975. 59-82.
• _____. Speech Acts: An Essay in the Philosophy of Language. Cambridge: Cambridge University Press, 1969.
• Shakespeare, William. Julius Caesar. Boston: Ginn & Heath, 1879.
• Shaw, George Bernard. Pygmalion and Major Barbara. New York: Bantam Dell, 2008.
• Short, Mick. Exploring the Language of Poems, Plays and Prose. London: Longman, 1997.
• Şinasi. Şair Evlenmesi. İstanbul: Remzi Kitabevi, 2014.
• Terentius. “Hadım Ağası.” Latin Komedyaları 3. Çev. Furkan Akderin. İstanbul: Mitos- Boyut Tiyatro Yayınları, 2009. 5-57.
• Tutaş, Nazan. “Yazınsal Metinlerde Biçembilimsel İnceleme.”Littera, Edebiyat Yazıları 19(2006):169-180.
• Vian, Boris. Generallerin Beş Çayı. Çev. Ayberk Erkay. İstanbul: Mitos-Boyut Tiyatro Yayınları, 2009.
• Wilde, Oscar. “The Importance of Being Earnest.” The Plays of Oscar Wilde. 2. Cilt. London: John W. Luce & Company, 1905.